Yeni tür coronavirüsün merkezi durumuna gelen avrupa'nın, tarihinde de pek çok salgın ve pandemikle savaştığı görülüyor.
Coronavirüs
Dünya sağlık örgütünün (dsö) "avrupa'nın artık yeni tip coronavirüs (covid-19) salgınının merkez üssü haline geldiğini" açıklamasının akabinden, kıtanın tarih boyunca savaştığı salgınlar ve hastalıklar yeniden gündem oldu.
tarihin en tehlikeli hastalık ve salgınlarını derledik. dünya, varoluşundan bu güne kolera, veba ve influenza benzeri pandemikler sebebiiyle milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine sahne oldu. avrupa ise salgın hastalıklardan nasibini ziyadesiyle alan kıtalar içinde yer aldı.
Coronavirüs dünyayı birbirine kattı
Oldukça geniş bir coğrafi alana ve çok sayıda insana yayılan virüsler "pandemik" olarak tanımlanırken, tek bir şehir, ülke veya bölgede karşılaşılan salgınlara "epidemik" ismi veriliyor.
dsö, coronavirüsün artık küresel ölçekte yayıldığını ve "pandemik" olarak değerlendirileceğini açıkladı.
coronavirüsün merkezi olarak duyurulan avrupa'da pandemik neredeyse bütün kıta ülkelerine ulaşmış haldeyken, ölü sayıları da her geçen gün artıiş gösteriyor. dünyanın geçmişte de pek çok salgın hastalıkla savaştığı görülüyor.
Kolera da dünyaya yayıldı
Neredeyse 7 farklı dalgada dünya genelinde boy gösteren kolera pandemiği, avrupa'da çoğunluklu olarak gelişmiş ticaret yolları sebebiyle yayıldı.
kirli su ve gıdalardan bulaşan kolera salgınının 1826-1837 senelerindeki ikinci dalgası bilhassa kuzey amerika ve avrupa'yı vurdu. küresel ticaret ve askeri güçlerin hareketliliğinin artmış olması sebebiyle kolera, ikinci dalgada rus askerleri aracılığıyla polonya'yı, oradan da avrupa'yı etkisi altına aldı.
1853-1854 senelerindeki üçüncü dalgada da yalnızca birleşik krallık'ta 1 senede 23 bin kişi yaşamını yitirdi. 5'inci dalga olarak tanınan 1883-1887 senelerinde de avrupa'da 250 bin kişi kolera sebebiyle hayatını kaybetti.
bunun akabinden avrupa kentlerinin sağlık hizmetleri ve su sistemlerini geliştirdiği için son iki dalga koleradan etkilenme oranı daha düşük seviyede ilerledi.
Kara vebada milyonlarca kişi hayatını kaybetti
Orta asya'da 1300 yıllarında ortaya çıkan kara vebanın ipek yolu aracılığıyla kırım üzerinden avrupa'ya ulaştığı belirtiliyor.
ilk olarak italya'nın sicilya şehrinde görülen vebanın oradan savaşlar sebebiyle fransa, ispanya ve bütün avrupa'ya yayıldığı değerlendiriliyor.
kıta genelinde sosyal ve ekonomik ayaklanmalara sebep olan vebanın avrupa nüfusunun % 30 ile 60'ı arasında öldürdüğü düşünülüyor.
kara veba 1629 yılında italya’da, 1665 yılında da ingiltere’de tekrar ortaya çıktı.. toplumun yüzde 25'inin ölümüne sebep olan veba, uzun müddet öteki ülkelerde de görüldü. karantina uygulamaları da bu dönemde yaygınlaştı.
avrupa’nın 20'inci yüzyıla dek yer yer tekrar görülen vebanın etkisini atlatması da yüzyıllar sürdü. kara vebanın dünya genelinde 75 milyon kişinin hayatını kaybetmesine sebep olduğu tahmin ediliyor.
Asya ve hong kong gribi
1957 yılında çin’in güneyinde ve 1968 yılında hong kong'ta ortaya çıkan influenza virüsleri kısa süre içerisinde avrupa'ya ulaştı.
avrupa istatistikleri bilinmese de asya gribi 1,1 milyon, hong kong gribi de yüzde 5'lik ölüm oranıyla 1 milyondan fazla kişinin yaşamını yitirmesine sebep oldu. hong kong, virüs sonucu nüfusunun yüzde 15'ini kaybetti.
Hıv-aıds
Kongo demokratik cumhuriyeti’nde 1976 senesinde ortaya çıkan hıv-aıds, küresel olarak yayılarak neredeyse 36 milyon insanın hayatını kaybetmesine sebep oldu.
bulunan tedaviler sonucu ölüm oranları azalsa da son veriler avrupa’da 2018 senesinde neredeyse 38 bin kişinin hıv-aıds sebebiyle yaşamını yitirğini ortaya koydu.
Sarstan sonra hastalık kontrol merkezi kuruldu
Çin'de 2002 yılında bir tür coronavirüsün sebep olduğu sars salgının ortaya çıkmasının akabinden, avrupa birliği (ab), avrupa hastalıkların önlenmesi ve kontrol merkezi’ni (ecdc) kurdu.
ateş ve ishal benzeri belirtilerin akabinden bir çeşit zatürreye dönüşen sars, genel anlamda vakaların % 10'unda, 60 yaş üstünde de yüzde 50'sinin hayatını kaybetmesine sebep oldu.
Hayvanlardan insanlara bulaşan virüs dünya genelinde 8 bin insana bulaşırken, 800 kişinin de hayatını kaybetmesine sebep oldu.
sars, avrupa ülkelerinden almanya'da (9 kişi), fransa (7 kişi), isveç (5 kişi), ingiltere (4 kişi), italya (4 kişi), irlanda, romanya, ispanya ve isviçre'de (1'er kişi)karşılaşıldı. sars 2003 yılında kontrol altına alındı.
H1n1 domuz gribi
Dünya sağlık örgütü (dsö) 2009-2010'da ortaya çıkan domuz gribi sebebiyle 18 bin 500 kişinin yaşamını yitiridiğini açıkladı.
ilk olarak meksika ve abd’de meydana gelen grip, avrupa ülkelerinde neredeyse bin 900 kişinin hayatını kaybetmesine sebep oldu.
İspanyol gribi 20’nci yüzyılın trajedisi
"ispanyol influenzası" olarak da tanınan ve 1918-1919 senelerinde boy gösteren ispanyol gribi sw 20'inci yüzyılın en ölümcül pandemiklerden biri olarak tarihe geçti.
uzmanlar konu olan pandemiğin 25 ile 50 milyon arasında kişinin haytını kaybetmesine sebep olduğunu değerlendiriyor.
birinci dünya savaşı’nda tam olarak nerede ortaya çıktığı bilinmeyen fakat abd kökenli olduğu tahmin eidlenvirüs, kısa süre içerisinde avrupa'ya yayıldı. yaz aylarında yaygınlaşan virüsü kapan insnalar, zatürre belirtilerinin akabinden birkaç gün içinde yaşamını yitirdi.
Birkaç dalga halinde avrupa'ya yayılan virüs, son iki dalgada ciddi can kaybına sebep oldu ve 20-40 yaşlarındaki kişileri hedef aldı.
influenzaya yönelik tedavi bulunamaması sebebiyle ülkeler izolasyon, karantina, kişisel hijyen, dezenfektan kullanımının yaygınlaştırılması benzeri tebdirler aldı.
ispanyol influenzasının dünya çapında neredeyse 100 milyon insanın hayatını kaybetmesine sebep olduğu düşünülüyor.
