Osman Gazi'nin fikir babalarından Şeyh Edebali yakında Mevlana dizisinde yer alacak. Peki, Şeyh Edebali kaç yaşında öldü? Türbesi nerededir? En güzel sözleri nelerdir ve hayat hikayesi nedir?
Osmanlı'nın kuruluşu hakkında birçok yapım yapıldı; diziler ve filmler çekildi. Şeyh Edebali hepsinde önemli bir yer aldı. Kuruluşun en önemli tarihi figürleri arasında yer alan Edebali, şimdi de Mevlana dizisinde kendine yer bulacak. Şeyh Edebali'nin hayatı, eserleri, sözleri, kaç yaşında öldüğü ve Osman Bey'e nasihati çok araştırılıyor.
KİMDİR?
Osmanlı Devleti'nin kuruluş yıllarında yaşamış bir İslam din bilginidir. Aynı zamanda bir Ahi Şeyhi olmakla birlikte Osman Gazi'nin kayınbabası ve hocası, Osmanlı Devleti'inin kuruluşunun öncü isimlerindendir. Selçukluların Şeyh'ül İslam'ı Şeyh Sadrettin Konevi ve Mevlâna Celâleddini Rumi ile aynı dönemde yaşamıştır. Merv doğumludur. Aslen Karamanlıdır. Edebiyat tahsiline Karaman'da başladı. Hanefi hukukçu Necmeddin ez-Zahidi'den eğitim aldı. Şam'a gidip dini ilim tahsilini aldı. Şam'dan döndükten sonra tasavvufa yöneldi. Eskişehir yakınlarında bulunan İtburnu Köyü'nde zaviye kurdu. Bu zaviyede fukaranın yardımlarını karşıladı. Osmanlı Beyliği kurulduğundan sonra uzun süre burada yaşamıştır. Yetiştirdiği müritlerinden Dursun Fakih, Osmanlı Devleti'nin ilk kadısıdır.
ŞEYH EDEBALİ OSMAN GAZİ RÜYASI
Osman Gazi bu dönemlerde Edebali'nin zaviyesine sık sık giderdi. Osman Gazi, mübarek günlerde Edebalı'nın zaviyesine giderek dini ve idari konularda, onun görüşlerini alırdı. Misafir olarak kaldığı bir gün, Osman Gazi şu rüyayı gördü:
Şey Edebalı'nın koynundan çıkan bir ay geldi kendi koynuna girdi. Göğsünden bir ağaç bitti. Öylesine büyük bir ağaç oldu ki dalları gökleri, kökleri tüm dünyaya sardı. Gölgesi bütün yeryüzünü tuttu. İnsanlar o ağacın gölgesinde toplandılar. Ulu dağlara ve dağların eteğinden çıkan coşkun sulara hep o ağaç gölge etti.
Şeyh Edebali, Osman Gazi'nin rüyasını şöyle yorumlamıştır:
Sen, Ertuğrul Gazi oğlu Osman, babandan sonra bey olacaksın. Kızım Bala Hatun ile evleneceksin. Benden çıkıp sana gelen nur budur. Sizin soyunuzdan nice padişahlar gelecek ve nice devletleri bir çatı altında toplayacaklar, Allah nice insanın İslam'a kavuşmasına senin soyunu vesile edecektir.
ŞEYH EDEBALİ OSMAN GAZİ'YE NASİHATİ
“Ey oğul, artık Bey’sin! Bundan sonra öfke bana, uysallık sana. Gücenme bize, gönül alma sana. Suçlamak bize, katlanmak sana. Acizlik bize, hoş görmek sana. Anlaşmazlıklar bize, adalet sana. Haksızlık bize, bağışlamak sana. Ey oğul, sabretmesini bil, vaktinden önce çiçek açmaz. Şunu da unutma; insanı yaşat ki devlet yaşasın. Ey oğul, işin ağır, işin çetin, gücün kula bağlı Allah yardımcın olsun… Güçlüsün, kuvvetlisin, akıllısın, kelâmlısın! Ama, bunları nerede nasıl kullanacağını bilmezsen sabah rüzgârında savrulur gidersin. Öfken, nefsin bir olup aklını yener. Daima sabırlı, sebatlı ve iradene sahip olmalısın! Dünya, senin gözlerinin gördüğü gibi değildir. Bütün bilinmeyenler, fethedilmeyenler, görünmeyenler, ancak sen faziletli ve ahlâklı olursan gün ışığına çıkacaktır. Ey oğul, ananı, atanı say! Bereket büyüklerle beraberdir. İnancını kaybedersen, yeşilken çöllere dönersin. Açık sözlü ol! Her sözü üstüne alma! Gördüğünü görme! Bildiğini bilme! Sevildiğin yere sık gidip gelme! Ey oğul, üç kişiye acı: Cahil arasındaki âlime, zenginken fakir düşene ve hatırlı iken itibarını kaybedene. Ey oğul! Unutma ki yüksekte yer tutanlar, aşağıdakiler kadar emniyette değildir. Haklıysan mücadeleden korkma.
ŞEYH EDEBALİ SÖZLERİ
- Bir başka ol ki oğul, dimdik durasın, çiğnenip ezilmeyesin.
- Dünya senin gözlerinin gördüğü gibi büyük değildir. Bütün fethedilmemiş gizemler, bilinmeyenler, görülmeyenler, ancak; senin fazilet ve erdemlerinle gün ışığına çıkacaktır.
- Bir Göz ol ki oğul... İyilik göresin peşinden yürüyesin.
- Sana yükünü taşıyacak güç, ayağını sürçtürmeyecek akıl ve kalp versin.
- Eğer kendini başkalarıyla kıyaslar durursan ya mutsuz olursun, ya da kendini beğenmiş olursun. Çünkü her zaman senden daha iyi ya da daha kötü birileri olacaktır.
- Bey memleketten öte değildir. Bir savaş yalnızca bey için yapılmaz. Durmaya dinlenmeye hakkımız yok çünkü zaman yok süre az.
- Sabır, kara bir dikeni yutmak ve diken için parçalayıp geçerken de hiç ses çıkarmamaktır.
- Yalnızlık korkanadır. Toprağın ekim zamanını bilen çiftçi başkasına danışmaz. Yalnız başına kalsa da! Yeter ki toprağın tavda olduğunu bilebilsin.
- Geçmişimi iyi bil ki, geleceğe sağlam basasın. Nereden geldiğini unutma ki, nereye gideceğini şaşırmayasın.
- Faydalı ile faydasızı ayırt edebilenler, bilgi sahibi olanlardır.
NE ZAMAN ÖLDÜ?
1206 yılında doğan Şeyh Edebali'nin ölüm tarihi 1326'dır. Dergahın zikir alanına gömülür. Aynı yıl kızı ve damadı Osman Gazi de ölür.
TÜRBESİ NEREDE?
Adına iki türbe yapılır. En bilinen türbesi Orhan Gazi tarafından Bilecik'in kurulduğu vadinin tepesine yaptırılır. Eskiden kubbeli olan yapısı, sonradan kiremitli hale getirilir.
