Osmanlı'da İltizam Sistemi Nedir?

İltizam, özel bir vergi toplama sistemi olarak dikkat çeker. Osmanlı Devleti vergi toplama işlemini genellikle özel memurları sayesinde yapmaktaydı. Ancak belli bir süre sonra bu işten vazgeçildi. Özellikle merkeze çok uzak olan yerlerdeki verginin gelmesi uzun sürüyordu. Bu yüzden vergi toplama hakkı belli kişilere verildi. Onlar da devlete toplu ve nakit ödeme yaparak bu işi yerine getiriyorlardı.

NEDİR?

İhale ile belirlenmiş olan bir sistemdir. Bir bölgeden en çok vergiyi toplayacağına dair güvence vermiş olan kişiler bu işi yapıyorlardı. Bunun için toplanacak olan verginin 3 yıllık bir bölümü peşin olarak devlete ödenmek zorundaydı.

BOZULMA NEDENLERİ NELERDİR?

İltizam sistemi zamanla bozuldu. Bunun nedeni ise mültezimlerin sergilemiş olduğu tavırlardır. Buna göre vergi toplayacak kişiler devlete bunu peşin bir biçimde ödedikten hemen sonra daha fazlasını halktan istemeye başladılar. İlk zamanlarda devlet otoritesi sağlam olduğundan böyle sorunlar yoktu. Zamanla otorite sarsıldı. Böylelikle iltizam sistemi de kısa bir süre içinde bozularak halk için bir zulme dönüştü. II. Mahmud döneminde sistem kaldırılmıştır.

ETKİLERİ VE SONUÇLARI

Bu sistem farklı bir vergi toplama yöntemi olarak dikkat çekmekteydi. Bunun sonuçları ise şu şekildedir;

- Her ne kadar çok başarılı bir sistem gibi gözükse de iltizamdan dolayı birtakım sorunlar vardı ve bunların başında da Mültezim adı verilen görevlilerin baskısı gelmekteydi.

- Bu yüzden birçok kişi son derece yüksek olan miktarları hiçbir şekilde ödeyemedi.

- Bunun sonrasında vergiye karşılık olarak malını ve mülkünü kaybetti.

- Aynı zamanda çok sayıda insan, yaşamış olduğu bölgeyi terk etmek zorunda kaldı. Bu da ülke içinde göç hareketinin başlamasına neden oldu.

- Bunun yanı sıra vergi toplama işlemini genellikle çok güçlü olan bazı aileler yapıyordu.

- Bunlar belli bir süre sonra istedikleri gibi hareket etmeye başladılar.

- Devlet içinde karşı koyulamaz bir güç haline geldiler.

- En güzel örneği ise 1808 yılında Osmanlı Devleti ile ayanlar arasında yapılmış olan Sened-i İttifak sözleşmesidir.

- Devlet bu anlaşmayla, vergi toplayarak güç kazanmış olan ayanların varlığını resmi bir biçimde kabul etmiş oldu.