Osmanlı’da Hüccet Nedir?

Osmanlı dini hukukla uzun yıllar yönetilmiş, yerel mahkemelerin başında kadılar bulunmuştur. Tanıklık, Osmanlı hukukunda çok önemli bir yer edinmektedir. Hüccet de bu tanıklığın en net belgelerinden biridir.

NEDİR?

Hüccetin iki tanımı bulunmaktadır. Birincisi şahitlik ve ikrar gibi oluşan davayı ispat etmek için ortaya koyulan delilleri kapsamaktadır. Hüccetin ikinci tanım ise kadının bulunduğu yerde birinin şahitliğinin başka birinin şahitliğiyle tasdik edildiği belgelere verilen isimdir. Düzenlenen belgelerde kadının adı ve imzasının bulunmaktadır.

İSLAM'DA HÜCCET

İslam hukukunda kullanılan hüccet adı verilen belge ilk olarak Emevi Devleti’nde çıkmıştır. Hz. peygamber zamanında da yazılı belge düzenlendiği bilinmektedir.

Osmanlı İslam hukukunda kullanılan hüccet belgesi içerisinde üç temel unsur bulunmaktadır. Davalı, davacı ve davanın konusu şeklinde üç niteliğe ayrılmıştır. Kadının bulunduğu davada belgenin aslı davacılara verilmektedir.

HÜCCET ÖRNEKLERİ

Bu belgelerin konuları kadılar tarafından düzenlenmektedir. Köle ve köle azadıyla ilgili konular, evlenme, boşanma, nikah feshi, nafaka, miras, borç, alım, satım, emanet gibi birçok konu ve olayla ilgili hüccet belgesi düzenlenmektedir.

Dua bölümünde aynı fermanlarda olduğu gibi en üstte dua bulunmaktadır.  Girizgah bölümünde imza ve mührün bulunduğu yeri işaret eder. Yer olarak sol tarafta bulunmaktadır. Metin kısmı ise hüccetin metin kısmının başlangıç içeriğinin bir kısmı anlatılır. Hüviyet tespitinde ise kişilerin kimlikleri ve kişiliklerini tanıtılmaktadır.

HÜCCET ETMEK

İkametgah, kendisinin ve babasının adı gibi birçok bilgi anlatılmaktadır. Meselenin takdimi ise konunun detaylı bir şekilde anlatıldığı bölümü oluşturur. Karşılıklı tarafların fikir ve düşüncelerini anlatması sağlanır. Tarafların sorun yaşadığı konu hakkında derinlemesine ayrıntılara girilir. Eşya ve mal geniş bir çerçevede anlatılır. Hatime bölümü ise iki ayrı kısımdan oluşmaktadır.

HÜCCET NE DEMEK?

Hüccet yer aldığı ilime göre farklı anlamlara gelmektedir. Fıkıh ve hadis ilmine göre değişiklik göstermektedir.  Fıkıh ilminde delil anlamında kullanılmaktadır. İslam hukukunda en çok kullanılan belgelerden biri hüccet belgesidir. Davalı ve davacıların mesele aldığı konuyu açıklamaya yarayan delil belgesi olan hüccet, İslam hukuk sisteminde davaların çözümünde kullanılacak evraklardan biridir.

Kadıların yönetiminde gerçekleşen davalarda düzenli bir şekilde kontrol yapılmaktadır. Kişilerin evliliğinde yaşadığı sorunlar ve boşanmak isteyen çiftler konusunda hüccet belgesi düzenlenmektir. Aynı zamanda ticari hayatta yaşanan sorunlar alım, satım, eşya gibi alanlarla ilgili çözülmek istenilen sorunlar düzenlenen belgeyle birlikte ortaya koyulur. 

Osmanlı hukukunda karşılıklı kişilerin haklarının korunmasına önem verilir. Adil bir şekilde hak eden ve hak etmeyen taraf belirlenir. Kişilerin ve kardeşlerin anlaşamadığı toprak meseleleri ve miraslar kadılar tarafından düzenlenerek mahkemelerde ortaya koyulmaktadır. Köle olan kişilerin bağımsızlığına kavuşması ve azadıyla ilgili meselelerde bu belge kullanılır. Emanet verilen eşyaların durumu, iade edilmesi ve korunması ile ilgili çıkan sorunlar mahkemelerde her alan bu belge ile düzenlenir.