Osmanlı Posta Teşkilatı

Osmanlının bazı yerlerinde bu koşuculara “çapar”, “ulak” ya da “tatar” adı verilmekteydi. Yani Osmanlı Posta Teşkilatı daha Osmanlı beylik iken bile vardı.

Osmanlının İlk Posta Sistemi

Osmanlı Devleti kısa bir zaman içerisinde büyüyerek sınırlarını genişletti. Bu sebeple iletişim sisteminin daha geliştirilmesi gerekliydi. Çünkü sınırlar genişlediği için haberleşme süresi çok uzun olmaktaydı. Bu yüzden haberleşme ile ilgilenecek bir kurum oluşturulması gerekti. Osmanlı Posta Teşkilatı, ilk Kez Kanuni Sultan Süleyman döneminde sadrazam olarak görev yapan Lütfi Paşanın zamanında bir sistematiğe oturtularak Menzilhaneler oluşturuldu. Bu Menzilhaneler devletin birçok yerine yaptırıldı. Menzilhaneler 1539 ile 1541 yılları arasında etkin bir şekilde ülke çapında kullanıldı. Hatta 1840 yılında Posta Nezareti kurulana kadar tam 300 yıl boyunca Menzilhaneler ile posta işleri yürütüldü.

Sistemli Posta Teşkilatının Kuruluşu

Osmanlı devletinde 300 yılın sonunda 23 Ekim 1840 tarihinde Osmanlı posta teşkilatı sisteminde değişiklik yapılarak Posta Nazırlığı olarak faaliyete geçti. Posta Nazırlığı, Ticaret Nezaretine bağlı olarak görev yapmak üzere düzenlenmişti. Nazırlığa ilk atanan kişi ise Ahmet Şükrü Bey oldu. Osmanlı Posta Teşkilatı bu şekilde yenilenmiş oldu. Bu yeni kurulan Posta Nazırlığının çalışma sistemi Fransızların kullandığı posta usulü örnek alınarak hazırlandı ve Osmanlı Posta Nazırlığında uygulanacak olan kurallar Ahmet Şükrü Bey tarafından oluşturulan bir kurul kararı ile Fransız yasaları örnek alınarak kurulmuş oldu. Uygulanmasına karar verilen posta kuralları 44 madde olarak oluşturulmuştu ve bu kurallar 16 Kasım 1840 yılında tam anlamıyla yürürlüğe girerek kullanılmaya başlandı. Bunu takriben 1840 yılında hemen ilk postane kuruldu. Postane-i Amire ismi verilen bu postane Osmanlı Posta Teşkilatının ilk postanesidir. İstanbul’da açılan bu postane ileriki dönemlerde tüm ülke çapına kısa sürede yaygınlaştırılmıştır. Osmanlı posta teşkilatının ilk dönemlerinde kullanılan Menzilhanelerde görevli olan Tatarlar da sonradan bu yeni kurulan Postane-i Amire’ye bağlanmıştır.

Posta Nezareti’nin Posta Ağı

Osmanlı posta teşkilatı gelişmesi için, Posta Nezaretinin kurulumu tamamlandıktan sonra İstanbul- Edirne arasında, Üsküdar ile Kartal ardında ve Üsküdar ile İznik arasında bir posta ağı oluşturulmuştur. Sonrasında bu posta ağları oldukça genişletilmiş ve İstanbul ile Tokat, Diyarbakır, Musul ve Bağdat arasında olacak şekilde genişletilmiştir. Sonrasında ise İstanbul ile Edirne arasında olan posta ağı oldukça genişletilerek Sırbistan’a varıncaya dek genişletilmiştir.

Osmanlı posta teşkilatı için, ilk olarak başkent çevresinde geliştirilen, sonrasında da yurt içinde genişletilen posta ağları farklı ülkeler ile de anlaşma yapılarak ülke sınırlarını da aşmış ve farklı ülkelerle de posta sistemi genişletilmiştir. Deniz kenarında bulunan iller için deniz postası da oluşturulmuştur.

1863 yılında posta pulu kullanılmaya ve devlet işlerini içeren postalarda tuğra kullanılmaya başlanmıştır.