Osmanlı İmparatorluğu'nda Eğitim

Osmanlı İmparatorluğu’nda eğitim için öncelikle İznik temel alınmış ve resmi medreselere yer verilmiştir. Hemen arkasından ise:

• İslami ilimlere bir hayli ağırlık verilmiştir.
• Matematikten geometriye müspet ilimler de ele alınmıştır.

Bunları takiben mesleki eğitimlere de ayrıca özen gösterilmiştir. Hatta mesleki eğitim teşkilatlarının açılması sağlanmıştır. Mesela lonca bunlar arasında başı çeker. Loncalar usta zanaatçıların yetiştiği yerler olarak bilinir. Yine Ahi teşkilatlarını da örnek göstermek gerekir. Esnaf olmak isteyen kişilerin bu derneklerin bünyesinde yetiştiği bilinir. Gerek esnaf gerekse zanaat faaliyetleri profesyonel olarak sürdürülmüştür.

Osmanlı’da İlk Eğitim Düzeni

Osmanlı İmparatorluğu’nda eğitim belirli aşamalar ile ele alınır. Örneğin başta camii etrafına konumlanan eğitim alanları dikkatlerden kaçmaz. Ve öğrencilerin ilk eğitim yerleri olarak ifade edilir.

Camilerin çoğunda özel kütüphane alanlarına yer verilirdi. Medreseler ile sıbyan mektepleri ise arkasından gelir. Aynı zamanda şifahaneler kuruldu. Takiben aşevlerine yer verilir ve külliyeler hazırlanırdı. Bu şekilde:

• Öğrencilerin ilkokul bilgilerine kavuşmaları esas alınır.
• Okuma – yazma eğitimi için önce bu alanlara yönlendirme yapılırdı.

Takiben medreselere geçilirdi. Müderris eğitimlere dair medreseler göz önünde bulundurulurdu. Sırasıyla tüm bu eğitimlere yer veren öğrencilerin kendi mesleklerini seçmeleri beklenirdi.

Osmanlı’da Askeri Eğitimler

Sadece ilkokul ve medrese eğitimleri ile sınırlı kalınmıyordu. Bunları takiben Osmanlı İmparatorluğu’nda eğitim adı altında askeri ve siyasi düzen de dikkate alınırdı. Öyle ki Osmanlı güçlü bir orduya sahipti. Ve asker ihtiyacını karşılamak için eğitimlere yer verirdi.

Askeri eğitimlere dair Acemioğlanlar ele alınırdı. Özel bir teşkilat eşliğinde erkeklerin ordu için eğitilmesi sağlanırdı. Zorlu eğitim süreçlerinden geçen oğlanlar, orduda görev almak için harekete geçerdi. Bunların akabinde:

• Ordu içerisinde eğitim devam eder ve sınıflar belirlenirdi.
• Yani ordu içinde de rütbelere yer verilirdi.

Görüldüğü üzere eğitim birkaç daldan oluşuyor. Herkesin kendi isteği üzerine eğitim alanlarından tercihte bulunmaları beklenirdi. Ve alınan eğitimlere karşı geleceklerine yön vermeleri esas alınırdı.

Osmanlı Okul Sistemi Dışında Eğitim

Yaygın olarak okul sistemlerinin dışında eğitimin sürdürülmesi sağlanırdı. Yani toplum kendi bilgi ile becerileri üzerine eğitim almaya karar verirdi. Mesela bunun için camilere ya da tekkelere yönelme bir hayli fazlaydı.

Yine okuma ihtiyaçlarına karşı toplumun kütüphanelere yönlendirilmesi söz konusudur. Bunu takiben kitap meraklılarına dair sahaf da açılmıştır. Diğerleri:

• Esnaf teşkilatı olarak bilinen loncalar kurulmuştur.
• Ahi teşkilatları ile meslek gruplarına dair eğitim verilmiştir.

Yaygın eğitim için Osmanlı Sarayı’da göz önünde bulunduruyordu. Devlet görevlisi olmak isteyenlerin saray eğitimden geçmesi beklenirdi. Bunun için Kur’an-ı Kerim odaklı olacak şekilde derslere geçilirdi. Akademik olarak kendini geliştiren kişilerin sarayda görev yapmaları sağlanırdı. Kısacası toplum kendi ilgi ve isteklerine göre eğitim alanlarına yönelmekteydi.