Osmanlı Devleti’nde Resmi Tarih Yazıcılığı

Osmanlı'da serbest tarihi yazıcılığının olmaması sebebi ile kıyaslama da söz konusu olmamıştır. Ancak yazarların profesyonel olmamak ile beraber tuttukları notlarda bazı objektif delillere ulaşılabilir. Tabi ki objektif olmaması tam manası ile bu eserlerin yanlış olduğu manasına gelmez. Devlet tarihçileri olan vakanüvislerin hazırladıkları eserlerin tarihimize ışık tutan en önemli kaynaklardan biri olduğunun da belirtilmesi gerekiyor.

Hazırlanan Tarihi Eserlerin Temel Özellikleri Nelerdir?

Osmanlı Devleti’nde resmi tarih yazıcılığı nasıl ilerlemiştir konu başlığı altında dikkate alınması gereken hususlar;

• Hazırlanan tarihi eserler, bazı vakaları tam manası ile ele alması için görevlendirilen vakanivüslerin elinden çıkar.
• Örneğin biri fetih sonrasında bu fethin gelişim süreci ile alakalı tüm detaylar öncelikle alınmış olan notlara da göz atılarak hazırlanır.
• Devlet tarafından finanse edilen bu tarihçilerin genel manada iktidarın istemediği bir söylemde bulunma ya da eserlerine böyle bir durumu dahil etme imkanlarının olmadığının da dile getirilmesi gerekir.
• Osmanlı Devletinde tarih yazımının bağımsız tarihçiler tarafından ele alınmaya başlaması erken modern döneme kadar ertelenmiştir.

Bu hususların dışında hareket eden bazı tarihçilerin hayatlarını kaybettikleri hatta bazı noktalarda yaşamlarının maddi bakımdan daha zor biri hale geldiği de görülmektedir.

Sanatsal Boyut!

Osmanlı Devleti’nde resmi tarih yazıcılığı nasıl ilerlemiştir sorusu kadar hazırlanan eserlerin sanatsal boyutları hakkında da bilgi sahibi olunması gerekiyor. Bu alanda sadece tarih kitapları değil genel olarak hazırlanan eserlerin el yazması olması sebebi ile her birinin sanat eseri niteliğinde olduğu ve şuanda kaynak olarak kullanılmasının yanında tarihi eser ve sanatsal bir nüsha olarak da birçok müzede sergilendikleri de eklenmesi gereken hususlar arasındadır!

Elçilerin Gözlemleri

Sadece tarih yazıcılığı ile görevlendirilmiş olan vakanivüsler değil aynı zamanda başka ülkelerin temsilcileri olarak bulunan görevlilerin de hazırladıkları bazı eserler bulunuyor. Bu eserlere devlet müdahalesi söz konusu olmadığı için daha farklı verilere erişme imkanı da bulunuyor. Fakat bu elçilerin ya da genel manada elçilik görevlilerinin de oryantalist bir bakış açısı ile yazdıkları fark ediliyor. Bunu da bu çerçevede incelemek ve tam manası ile doğru bilgi olarak hiçbir kaynağı kabul etmemek gerekiyor.

Kıyaslamalara Dikkat!

Bu alanda hazırlanan eserlerin kıyaslamalar ile ele alınması gerekmektedir. Ne derece fazla kıyaslama yapılırsa elde edilecek olan sonuç. Da o kadar nitelikli olacaktır. Kullanılan kaynakların çeşitliliği tarih araştırmalarının tarafsızlığının ve bağımsızlığının en temel kaynakları arasındadır. Kaynak kullanımı sırasında araştırmacıların ön yargıları olabildiğince bertaraf etmesi gerekiyor.