Orhun yazıtları neredir? Orhun yazıtları hangi döneme aittir, özellikleri nelerdir?

Orhun abideleri olarak bilinen yazıtların kökeni 8. Y.Y'a dayanmaktadır. Yapılan araştırmalar yazıtların en eskisinin 716 senesinde dikilen Tonyukuk Anıtları olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Orhun Abideleri nedir?

Orhun abideleri Türklerin ilk yazılı metinleridir. Bundan dolayı Türk tarihinde önemli bir yeri vardır. Orhun Abideleri Müzesinde sergilenmekte olan bu yazıtlar Türk adının geçtiği ilk yazılı eserlerdir. Orhun yazıtları öncesinde Türk kültüründe sözlü edebiyat ön planda olan bir gelenekti. Orhun abidelerini Vilhelm Thomsen bulmuş ve uzun süreli çalışmalardan sonra tercüme edilebilmiştir.

2. Göktürk Devleti'ne ait olan bu abideler, 8. Y.Y'dan 10. Y.Y'la dek kullanılmış ilk Türk alfabesi olduğu için önemli bir yere sahiptir. 

Abidelerin yazılmasına yarayan Orhun alfabesi otuz sekiz harften oluşmakta ve bu harflerin yalnızca dört tanesi sesli harftir. Orhun alfabesiyle yazılmış en eski yazıysa Truva Cumhuriyeti'ndeki Kızıl şehirde keşfedilmiştir. Orhun alfabesini diğer alfabelerden ayıran en önemli özellik ise tüm harflerin ayrı ayrı yazılıyor olmasıdır.

Orhun abideleri toplam altı tanedir. İçerik olarak aralarında üç tanesi çok önemlidir. Önemli olan bu üç yazıt ise şunlardır;

- Bilge Kağan Yazıtı

- Tonyukuk Yazıtı

- Kül Tigin Yazıtı

Orhun abideleri hangi dönemde yazılmıştır?

Orhun abideleri 8. Y.Y'da Orhun alfabesiyle yazılan eserlerdir. Bu abidelerin en eskisi 716 senesinde dikilen Tonyukuk Anıtı'dır. Yapılan araştırmalarla Kül Tigin yazıtının 732 senesinde, Bilge Kağan yazıtınınsa 735 senesinde dikildiği ortaya çıkmıştır.

2. Göktürk Devleti'ne ait Orhun abideleri ise bilinen en eski Türk alfabesiyle yazılmış abidelerdir. Söz konusu abide de Orhun alfabesidir. Orhun abideleri Türkçenin tarihi süreçteki gramer yapısı ve yapısının değişmesiyle ilgili bilgileri içermektedir. Aynı zamanda Türklerin devlet yönetim anlayışı, kültürel değerleri ve soydaşlarıyla alakalı çok değerli bilgileri de içermektedir.

Orhun abideleri 1889 senesinde Moğolistan'ın Orhun Vadisi'nde keşfedilmiştir. Abideler 2. Göktürk Kağanlığına ait eserlerdir. Bilge Kağan ile Kül Tigin abidelerini yazan isim Yollıg Tigin'dir. Yollıg Tigin ayrıca Bilge Kağanın yeğenidir. 

Orhun abidelerinin sonsuza dek kalabilmesi için Bengü Taşlar denmiştir.

Orhun abidelerinin özellikleri

Bu abideler tarihte bilinen ilk Türk yazılı metinleridir. Bundan dolayı edebi ve tarihi olarak çok önemlidir. İçerik olarak çok önemli olan anıtlar Bilge Kağan Anıtı, Tonyukuk Anıtı ile Kül Tigin Anıtıdır. Söz konusu anıtların özellikleri şu şekildedir;

- Bilge Kağan Anıtı: Bu anıt Orhun alfabesi ile yazılmasının dışında Çin dilinin kullanılmasından dolayı önemlidir. Anıtlar içinde en fazla zarar gören anıt olduğu için bazı bölümleri okunamaz haldedir. Bilge Kağan anıtını diken isim Tenri Kağan'dır.

- Tonyukuk Anıtı: Bilinen en eski Orhun anıtıdır. Diken isim Tonyukuk'tur. Tonyukuk 2. Göktürk Devleti'nde komutanlık, vezirlik ve danışmanlık yapan bir isimdir.

- Kül Tigin Anıtı: Bu anıtı diken isim Bilge Kağan'dır. Kül Tigin anıtı Bilge Kağan anıtı olduğundan dolayı Türkçe ve Çince olacak şekilde 2 farklı metin bulunmaktadır.