On Binlerce Çalışana Müjde: Kıdem Tazminatı Hakkı Geliyor!

Üniversiteli gençlere istihdam yaratacak yeni çalışma modelleri ve teşvikleri de içeren yeni adımlar devreye giriyor. İşte gençler için önemli bir imkan olacak güvence adımları.

GENÇLERE YENİ İŞ İMKANLARI

Gençlere iş imkanı sağlayan, part-time çalışmada sosyal güvenlik, izin, kıdem tazminatı gibi haklar önemli ölçüde güvence altına alınıyor. Üniversiteli gençlere istihdam yaratılmasını kolaylaştıracak, yeni çalışma modelleri ve teşvikleri de içeren yeni adımlar devreye giriyor. Türkiye'de resmi kayıtlara bakıldığında kısmi çalışanların sayısı 200 bini geçiyor. Geleceğin mesleklerinde yeni iş olanakları yaratabilmek için katkı sağlayacak olan geçiş destekleri de yeni yıldan itibaren uygulamaya konulacak. Yeni yıldan önce Meclis'e sunulacak olan yasal düzenleme ile bu düzenleme kapsamında çalışanların hafta tatili, yıllık ücretli izni hak etme süresi ve kıdem tazminatına hak kazanma süreleri İş Kanunu'nda açık bir şekilde belirtilecek. Part-time çalışanlar ise eksik günlerini isteğe bağlı olacak şekilde öderken, hem kamu hem de özel sektörde projelerde iş bulmaları için daha fazla imkan yaratılacak.

EMEKLİLİK PRİMLERİNİ DEVLET ÖDEYECEK

Tam zamanlı olarak çalışmadan kısmi zamanlı çalışmaya geçen çalışanlar için gelir vergisi istisnası da gündeme gelmiş bulunuyor. Kısmi zamanlı çalışmaya geçilenden arta kalan bakiye gün sayısı kadar emeklilik primlerini devletin ödemesi yeni oluşturulan yasa tasarısına dahil edildi.Kısmi zamanlı olarak çalışanlar emeklilik primini iki şekilde 30 güne tamamlayabilecekler. İsteğe bağlı olarak sigorta primini  ödeyerek tamamlanılabilinir ve ya borçlanma yapılabilir. İsteğe bağlı olan sigorta ile eksik kalmış olan prim günlerini 30 güne tamamlayanlar, işsizlik maaşından yararlanmak amacı ile isterlerse işsizlik sigortası için de prim ödeyebilme hakkına sahipler. Bu durumda, kendi belirledikleri günlük kazancın yüzde 3'ü üzerinden prim yatırmaları gerekli görülüyor. 

YASA TASARISI İLE İLGİLİ TÜM MERAK EDİLENLER

Yasada 'kısmi süreli çalışma" olarak adlandırılmış olan part-time çalışmaya ile ilgili merak edilen soruların cevapları yanıtları ise şu şekilde 1-Yarı-zamanlı olarak çalışmada ücretler nasıl hesaplanıyor, yasal koruma var mı? İş Kanunu'na bakıldığında tam zamanlı sözleşmede haftalık çalışma süresi 45 saat olarak hesaplanıyor. Kısmi zamanlı sözleşme de haftada 30 saat ve altındaki süreler için uygulanıyor. Sigorta bildirimleri çalıştıkları saatlerin güne çevrilmesi sonucunda oluşmuş olan prim günleri esas alınarak ödeme yapılır. Yapılan hesaplama her bir 7.5 saatlik çalışma 1 gün olarak kabul edilerek gün kesirleri tam gün alınarak yapılır. Bu ayın sonunda yapılacak yasal düzenleme ile birlikte çalışanların hafta tatili, yıllık ücretli izni hak etme süresi ve kıdem tazminatı almaya hak kazanma sürelerine dair ayrıntılar kanunda açık şekilde bildirilecek.

2-Part-time olarak çalışanlar eksik günlerin primini tamamlayabilir mi? Emekli olmak için eksik kalmış prim gününü 30 güne tamamlamak çalışanın kendi tercihine sunulmuş durumda. İsteğe bağlı olarak ödenen ya da borçlanma yoluyla eksik prim günlerinin tamamlanması imkanlar dahilinde. İsteğe bağlı olarak ödenen sigorta ve borçlanmada günlük asgari ücret tutarı ile bunun 7.5 katına kadar olan prim ödeme imkanı bulunuyor. Ayda 12 gün prim yatıran isteğe bağlı sigorta ile kalan 18 günün primini ödeyebilir. İsteyen eksik kalan prim günlerini emekliliğe yakın olacak bir tarihte borçlanabilir.

3-Kısmi süreli olarak çalışanın saat ücreti tam süreli çalışana göre farklı mıdır? Part-time çalışanlar ücret ve para ile ilgili menfaatlerde tam süreli çalışanlarla farklı bir işleme tabi tutulamaz. Tam süreli olarak çalışanlara göre çalışılan süreye orantılı olacak şekilde ödeme yapılması gerekiyor. Örnek olarak ayda 30 gün çalışan işçiye net 3 bin lira üzerinden günde 100 lira veriliyor, on gün çalışana da günlük 100 lira ödenmesi gerekli görülüyor.

4- Sigorta yapılması mecburi mi? Kısmi süreli olarak çalışanların da sigortalarının yapılması zorunluluğu yeni yasa tasarısı kapsamında. Sözleşmesi aylık ücret üzerinden olacak şekilde yapıldıysa haftalık çalışma süresi dikkate alınmadan 30 günlük sigortalı olduğu bildirilir. Bu halde ödenecek olan ücret de brüt asgari ücretin altında olmamalıdır. Sözleşme saat ücreti üzerinden gerçekleştiyse bir ayda çalışılan süreler toplanır ve günlük 7.5 saat olan çalışma süresine bölünür. Hesaplanan gün sayısı üzerinden prim ödemesi yapılır. Bu hesaplamada 7.5 saatten az olan küsuratlar da 1 gün olarak kabul ediliyor.

5- Kısmi süreli olarak çalışmada genel sağlık sigortası primi ödemesi nasıl yapılıyor? Bir ay içinde yirmi günden az olacak şekilde çalışanın eksik güne ait kalan sağlık sigortası primini 30 güne tamamlama mecburiyeti bulunuyor. Anne, baba ve eş üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişilerin eksik günlerin sağlık primini ödemesi gerekmiyor. Gelir testi ile ödeme gücü olmadığı belirlenenlerin prim yatırma zorunluluğu yok.

6- Bu kapsamda çalışıp işsiz kalanlar işsizlik maaşı alabilir mi? İsteğe bağlı olarak ödenen sigorta ile eksik kalan prim günlerini tamamlayanlar işsizlik sigortası primi de ödeyebilir. Bu durumda işsizlik maaşından faydalanılabilir.

7- Yıllık izin uygulaması tam gün çalışanlara göre farklı mı? Part-time olarak çalışanların yıllık izni çalıştığı süreye göre belirleniyor. Ayda 10 gün çalışan bir yıllık sürenin sonunda 5 gün izin hakkı elde eder. Yasal düzenleme ile birlikte yıllık ücretli izni hak etme süresi de çalışan lehine olacak şekilde düzenlenecek. 

8- Kıdem tazminatı ile alakalı olarak nasıl bir düzenleme yapılacak? İş Kanunu'na göre kıdem tazminatı almaya hak kazanabilmek adına aynı işverene bağlı bir veya birden fazla işyerinde en az bir yıl çalışma zorunluluğu var. Yıllık ücretli izne hak kazanmak için de aynı şekilde bir yıl çalışmış olma şartı aranıyor. Kıdem tazminatı ödenmesi ile ilgili olarak kısmı süreli çalışanlar lehine esneklik sağlanacak.

9- Çalışma mevzuatında yer alan yeni iş modellerine göre güncelleme söz konusu olacak mı? Türkiye, koronavirüs salgını döneminde yaygın şekilde kullanılan "kısmi süreli, evden, uzaktan, vardiyalı" çalışmanın ardından yeni nesil iş modelleri ile tanışmış oldu. Bu yeni tanışılan iş modelleri de çalışma mevzuatına uyum sağlayacak şekilde yeniden revize ediliyor. Çalışanların hakları yasal olarak koruma altına alınacak. Ücret ve çalışma şartları net bir şekilde ortaya konulacak. Uzaktan çalışma modellerinde internet bağlantısı olan bir bilgisayar, yazıcı ve ya cep telefonu verilmesi gibi tüm ayrıntılar sözleşmelerle netleştirilecek. Roller belirlenecek, sorumluluklar net şekilde ortaya konulacak

10- Gençler kamu kurumlarında kısmi süreli olarak çalışabilir mi? Salgınla mücadele edilen sürçte  uzaktan, kısmi çalışmanın yaygınlaştığı kamu kurum ve kuruluşlarında da yeni istihdam modellerine ilişkin çalışma yapılıyor. Dönüşümlü iş paylaşımı, dağıtılmış işgücü modeli, ödünç iş ilişkisi, yıllık iş süreleri modeli gibi birçok yeni uygulamalar uygulamaya konulacak. Kamuda esnek çalışma yöntemleri uygulanırken, mali, sosyal hak, yardımlar gibi özlük haklar ise saklı durumda olacak.