Nakkaş nedir? Nakkaş olmak için ne yapılır? Osmanlıdan günümüze uzanan bir sanat

Renkli ve süslü resim yapanlara verilen Nakkaş ismi günümüzde çok sık duyduğumuz bir ifade olmasa da eskiden günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. Nakkaş hakkında merak edilen tüm detayları sizlerle paylaşıyoruz. Gelin konu hakkında merak edilenleri birlikte öğrenelim.

Nakkaş nedir?

Süslü ve renkli resim yapan sanatçılara nakkaş ismi verilmektedir. Nakkaş,ressam olan, minyatür sanatçısı, genel olarak duvar resmi gibi çeşitli süslemeler yapan kişilere verilen bir isimdir. Osmanlı kültüründen günümüze kadar gelen bu kelime güzel el yazı yazan ve güzel resim yapan kişilere denmektedir. Camilerde gördüğümüz o eşsiz sanat eserlerini gördüğümüzde hayranlığımızı da gizleyemiyoruz. Nakkaşların elinden çıkan eserler gören herkesi büyülüyor.

Osmanlıdan günümüze taşınan o eşsiz sanat

Osmanlıda nakış veya tasvir terimleri resim sanatı için kullanılmaktaydı. Minyatür yapan ve aynı zamanda resimle de uğraşan kişiler nakkaş olarak anılmaktadır. Minyatür bir eserin küçültülmüş halinin yapılması olarak ifade edilebilir. Topkapı Sarayında bulunan Nakkaş hanede, birçok eserde ortaya çıkmıştır. Nakkaş ustalarının emri altında çalışan pek çok sanatçı kitapları minyatürüz edilmesi, saraylarda ve camilerde gördüğümüz o eserlerin ortaya çıkmasını için emek harcamışlardır. Fatih Sultan Mehmet zamanında saray nakkaş dairesinde 500 civarında usta çalıştığı bilinmektedir.

Nakkaş sanatı İran’da ortaya çıkmış ve gün geçerek gelişmiştir. Kanuni Sultan Süleyman zamanında İran’dan Nakkaş Şahkulu’na getirilerek özel atölye inşa edilerek sanatçıya her gün 100 akçe verilmiştir. Burada yer alan Aslanhanede sanatını yapmaya devam etmiştir. Nakkaşlık sanatı doğu tarafında İranlılar aracılığı ile ilerlemiş ve Acem sanatçıları tarafınca birçok sanat üretilmiştir.

Geçmişten günümüze kadar gelen köklü bir sanat olan nakkaşlık sanatının ortaya çıkışı 9. yüzyıla dayanmaktadır. İlk çıkışının ardından toplumumuzda fazlasıyla gelişen nakkaşlık birçok Osmanlı ürününde de karşımıza çıkmaktadır. Bu sanat camilerde, saraylarda, evlerde karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca nakkaşlar eskiden günümüze kadar gelen eserlerde resim sanatı ile yaşanan olayların anlatılmasını da sağlamaktadır. Yani bu sanat tarihin bir belgesi olarak da yer almaktadır. Eskiden Nakkaşlar savaşlara giderek yaşananları da resmederdi.

Osmanlıda nakkaşlar esnaf sektörüne bağlı olarak görev yapmaktaydılar. Teknolojinin gelişmesi ile fotoğrafçılık sanatının hayatımıza girmesi nakkaşlarında yavaş yavaş kaybolmasına neden olmaktadır. Şimdilerde bu mesleği yapan kişi sayısı oldukça azdır.

Nasıl nakkaş olunur?

Nakkaş bir resim sanatıdır. Eski eserlerde gördüğümüz bu sanat cami, havra, mescit, türbe, kilise gibi yerlerin yanı sıra kasır, saray, yalı ve köşk gibi yerlerin tavanlarında, duvarlarında ve kubbelerinde yer almaktadır. Bu sanat ahşap, sıva, taş ve bez deri malzemelerin renkli boyalarla ve kabartmalar ile yapılması ile ortaya çıkmaktadır. Hatta zengin bir görüntü elde etmek için altın kağıtlarda kullanılmaktadır. Nakkaşlık ince bir işçilik gerektirmektedir. Bunun içinde uzun tüylü, kalem tarzında olan fırçalar gereklidir.

Özellikler İstanbul’da yer alan Osmanlıdan kalma pek çok eser yer alırken bu eserlerdeki ince işçilik de göze çarpmaktadır. Nakkaşlık kendi içinde farklı gruplara ayrılmaktadır. Bu gruplar şu şekildedir:

Süsleme yapan nakkaş ustalara Müzehhibler,

Betimleyerek suret çizenler Musavvirler,

Porte yapan nakkaş ustalarına Şebihnüvisler,

Gülistan resmedenlere Tarrah,

Tezhiplere renk veren nakkaş ustalarına Renkzenler,

Süsleme yapılırken cetveller ile ölçenlere Cetvelkeşler,

Kalemişi işini yapan nakkaşlara ise Dıvarnakkaşlar şeklinde 7 farklı usta grubuna ayrılırlar.

Nakkaş olmak isteyen bir kişinin resim alanına yeteneğinin olması gerekmektedir. Nakkaşlık mesleği incelik ve titizlik gerektiren bir iştir. Ayrıca yapımı da kolay değildir. Bu işi yapan kişilerin sabırlı olması gerekmektedir. Bir süsleme sanatı olarak günümüze kadar ulaşan bu meslek herkesin yapabileceği türden bir değildir. Bu işi yapmak isteyen kişiler çeşitli kurslar ile bu sanatı öğrenebilirler. Devlet tarafından açılan kuralarda nakkaşlık sanatı da öğretilmektedir.