Maymun Çiçeği Salgını: Türkiye'deki Son Durum ve Merak Edilenler

Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Nafiz Koçak, Türkiye’de panik yapılacak bir durum olmadığını belirtti. DSÖ’nün acil durum ilanı, dünya genelinde bir uyarı niteliği taşısa da Türkiye'de mevcut koşullar altında, Covid-19 pandemisi sırasında yaşandığı gibi bir kapanma ya da ciddi bir kısıtlama ön görülmediğini ifade etti.

Maymun Çiçeği Nedir? Nasıl Bulaşıyor ve Belirtileri Nelerdir?

Maymun çiçeği (Monkeypox) insanlar da dahil olmak üzere, bazı hayvanlarda görülen; maymun çiçeği virüsünün (Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinin bir üyesi) neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır.

Şimdiye kadar Orta ve Batı Afrika'nın tropikal yağmur ormanlarında nadir görülen maymun çiçeğinin ilk belirtileri ateş, baş ağrısı, boyunda şişlikler, sırt ağrısı, kas ağrısı ve halsizliktir.

Daha ciddi vakalarda, genellikle yüzde ve cinsel organlarda suçiçeği ve çiçek hastalığında görülenlere benzeyen bir döküntü gelişebilir.

Maymun çiçeğinin Kongo ve Batı Afrika olarak iki ayrı türü olduğunu belirten Prof. Dr. Nafiz Koçak, hastalığı şöyle açıkladı:

"Maymun çiçeği hastalığı insanlar da dahil olmak üzere bazı hayvanlarda görülen, maymun çiçeği virüsünün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Virüsün Kongo türü %10 ölümcül olabilirken, Birleşik Krallık salgınında doğrulanan Batı Afrika türünün ölüm oranı yaklaşık %1'dir. En kötü durumlarda ise hastalar vücutta ölümcül bir şoka ve kan zehirlenmesine yenik düşebilmektedir."

İlk Vaka Nerede Oldu?

Virüsün insandaki ilk vakası 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde tespit edilmiştir. Ancak son zamanlarda Batı veya Orta Afrika ile ilişkisi olmayan bireylerin de enfekte olması farklı bir yayılımın olduğunu göstermektedir. Aşılar sayesinde insan çiçek virüsü hastalığı tüm dünyada 1980'de yok edilmiş oldu. Yani yok edilen ilk ve tek insan virüsü oldu. Ülkemizde ve dünyada 1980 yılında çiçek Aşı uygulamasının sonlandırılması nedeniyle 44 yaşın altındaki popülasyon enfeksiyona açık duruma geldi. Çiçek hastalığı aşıları önleyici tedbir olarak yeniden kullanılabilir.

Maymun Çiçeği Nasıl Bulaşır?

Maymun çiçeği virüsü insanlara çoğunlukla sıçan, fare ve sincap gibi kemirgen hayvanlardan bulaşmaktadır ancak son varyantlarla insandan insana bulaşma da gerçekleşmektedir. Bu virüsün bir kişiden diğerine lezyonlar, vücut sıvıları, solunum damlacıkları ve yatak örtüsü gibi kontamine materyallerle temas yoluyla, deri sıyrıkları, solunum yolu, göz, burun veya ağız yoluyla bulaşabildiğini belirten Prof. Dr. Nafiz Koçak, şöyle devam etti:

"Koronavirüs RNA virüsüyken, MPOX (maymun çiçeği virüsü) DNA virüsüdür ve koronavirüs gibi sık mutasyona uğraması beklenmez. Ancak bugün, 2022 yılında Avrupa ülkelerinde görülen durumdan farklı bir durum var. Virüsün mutasyona uğradığı saptandı. Klad 1 ve Klad 2 olarak iki türü var. Klad 1 daha bulaşıcı ve ağır seyreden bir form. Bu klad 1'inde mutasyona uğrayarak Klad 1b isimli bir form oluştuğu ve insandan insana bulaştığı saptandı. Sorunun şu anki en önemli kısmı bu."

Maymun Çiçeğinin Tedavisi Var Mı?

Salgının spesifik olarak kanıtlanmış bir tedavisi olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Nafiz Koçak, şöyle bilgi verdi:

"Maymun çiçeği salgınını kontrol altında tutmak amacıyla çiçek hastalığı aşısı, antiviraller ve çiçek hastalığı geçirmiş kişilerden elde edilmiş intravenöz immün globulin (IVIG) kullanılabilir.

Şu anda orijinal (birinci nesil) çiçek hastalığı aşıları halka açık değil. 44 yaşın altındaki popülasyon çiçek hastalığı aşılama programlarının uygulamasının sonlandırılması nedeniyle enfeksiyona açık durumda.

Maymun çiçeği, çiçek hastalığına neden olan virüsle yakından ilişkili olduğundan çiçek hastalığı aşıları önleyici tedbir olarak kullanılabilir. Hastalığa yakalanma durumunda ilk 5 gün içinde dahi uygulamadan sonuç alınabilmektedir. Çiçek aşısı tüm çiçek virüslerine karşı çapraz koruma sağlar."

Maymun Çiçeği İstatistikleri

2023 senesinde Demokrat Kongo Cumhuriyeti'nde 22 bin vaka ve 1200 ölüm görüldüğü bildirilmişti. 2022'den beri ise Afrika'da toplam 38 binin üzerinde vaka ve 1500'e yakın ölüm gerçekleştiği bildirildi.

Afrika Hastalıklar Kontrol ve Önleme Merkezi bu hafta halk sağlığı acil durumu ve kıtasal güvenlik şeklinde (Public Health Emergency of Continental Security) alarm vererek acil durum ilan etti.

DSÖ'nün 12 Ağustos 2024'te yayımlanan 35 Numaralı Dış Durum Raporu'na göre, 30 Haziran 2024 tarihine kadar elde edilen verilerle (01 Haziran 2022 ile 30 Haziran 2024 tarihleri arasında) 116 ayrı ülkede laboratuvar ile konfirme edilmiş 100 bine yakın (99.176) vaka ve toplam 208 ölüm bildirildi.

DSÖ'nün bu verilerine göre:

* Doğu Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve komşu ülkelerde çoğunlukla yetişkinleri etkilemekte ve ağırlıklı olarak cinsel temas yoluyla yayılmakta olduğu,

* Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde maymun çiçeğinin endemik olduğu, çoğunlukla çocukları etkileyen ve çoklu bulaşma yollarıyla yayılan bölgeler olduğu,

* Nijerya ve Batı, Orta ve Doğu Afrika ülkelerinde maymun çiçeğinin endemik olduğu çoklu bulaşma yollarıyla çocukları ve yetişkinleri etkilediği ve yayıldığı,

* Salgınların Afrika ve dünyadaki tüm ülkelerde çoğunlukla erkeklerle seks yapan erkekleri etkilediği ve ağırlıklı olarak cinsel temas yoluyla yayıldığı ayrıca rapor edilmiştir.

Sağlık Bakanlığı'nın Yayınladığı Rehbere Dikkat

Prof. Dr. Nafiz Koçak, "Şüpheli vakaların görülmesi durumunda Sağlık Bakanlığı'nın 2022 yılında hazırlamış olduğu MAYMUN ÇİÇEĞİ (MONKEYPOX) REHBERİ'nde bulunan bilgilere göre yaklaşım yapılmalıdır. Maymun çiçeği virüsü ile yayılan enfeksiyonu önlemek için ilk etapta Demokratik Kongo Cumhuriyeti başta olmak üzere bu ülkeye komşu ve virüsün görüldüğü ülkelerden gelenler hemen taranmalıdır. Ülkemizden söz konusu ülkelere gidecekler de bilgilendirilmelidir" dedi ve alınabilecek diğer önlemleri ise şu şekilde sıraladı:

* Virüsü barındırabilecek hayvanlarla temastan kaçının. (Maymun çiçeğinin meydana geldiği bölgelerde hasta olan veya ölü bulunan hayvanlar dahil)

* Hasta bir hayvanla temas etmiş herhangi bir kontamine malzemeyle temastan kaçının.

* Enfekte hastaları, enfeksiyon riski altında olabilecek diğerlerinden izole edin.

* Enfekte hayvanlar veya insanlarla temastan sonra ellerinizi sabun ve suyla yıkayın veya alkol bazlı el dezenfektanı kullanın. Daha önce denenmiş kıyafetlerin giyilmemesine dikkat edin.

* Hastalarla temas ederken mutlaka kişisel koruyucu ekipman kullanın.