Kulüp ile Tekrardan Hatırlanan Varlık Vergisi Nedir, Kimleri Kapsıyordu?

Netflix’in yeni Türk dizisi Kulüp 50ler İstanbul’unda bir Yahudi kızı Raşel’in hayat hikayesini konu alıyor. 6-7 Eylül olaylarına giden yolu anlatan Kulüp, 2. Dünya savaşı İstanbul’una da bakış atıyor. Ailesinin Varlık Vergisi sebebiyle Aşkale toplama kampında öldürülen Mathilda, İstanbul’un değişen havasında yaşamaya çalışır. Peki, Varlık Vergisi nedir? Varlık Vergisi kimin zamanında çıkartılmıştır? 

VARLIK VERGİSİ NEDİR?

2. Dünya Savaşı’na girmeyen Türkiye, savaşa girmemek için kıstığı tüm gelirler sonucu fakirleşmiş ve para arzı bir yöne doğru kaymıştı. Para kıtlığını önlemek için İsmet İnönü önderliğindeki Şükrü Saraçoğlu hükümeti bir dizi önlemler almıştır. 11 Kasım 1941’da onaylanan Varlık Vergisi, gayrimüslimlerden toplanan bir vergi türüdür. Olağanüstü bir servet vergisidir. Savaş koşulları gereği yaratılan yüksek karlılığı engellemek adına yapılan tek seferlik bir vergi olarak sunulmuş ve onaylanmıştır. Bu vergi genel olarak herkesi kapsaması gerekmekteyken vergi fiilen Saraçoğlu hükümeti tarafından gayrimüslimlere karşı uygulanmıştır. Ermenilerden yüzde 232, Yahudilerden yüzde 179 ve Rumlardan yüzde 156 alınan vergiye karşın Müslümanlardan yüzde 5’in altında vergi toplanmıştır.

VARLIK VERGİSİNDEN KİMLER ETKİLENDİ?

İsmet İnönü cumhurbaşkanıyken yürürlüğe giren Varlık Vergisi, Başbakan Şükrü Saraçoğlu tarafından tasarlanmıştır. Sosyal politika açısından ırkçı bir yan izleyen Saraçoğlu, "Biz Türk’üz, Türkçüyüz ve daima Türkçü kalacağız. Bizim için Türkçülük bir kan meselesi olduğu kadar ve laakal o kadar bir vicdan ve kültür meselesidir. (...) Biz ne sarayın, ne sermayenin, ne de sınıfların saltanatını istiyoruz. İstediğimiz sadece Türk milletinin hakimiyetidir." sözleriyle verginin kimleri kapsadığını belli ediyordu. 

AŞKALE ÇALIŞMA KAMPI

Kanun kabul edildikten sonra her il ve ilçede servet tespit komisyonları kurulup vergiyi ödeyecek insanlara 15 gün mühlet verildi. Vergiyi ödemeyen gayrimüslimler Eskişehir’in Sivrihisar, Muğla’nın Dalaman ve Erzurum’un Aşkale ilçelerindeki çalışma kampında kışın kürek küremeleri ve belediye hizmeti yapmaları zorunlu hale getirildi. Gayrimüslimler vergiyi ödemek için gayrimenkullerini ucuza sattı ve fakirleşti. 1943 yılında 1229 gayrimüslim Erzurum’un Aşkale ilçesine çalışma kampına götürüldü. Yurt dışından gelen tepkiler sonucu 15 Mart 1944 tarihinde Varlık Vergisi kaldırıldı. 1942 yılının devlet bütçesinin yüzde 80’i varlık vergisinden toplanmıştı.