İstanbul'un En Eski Mevlevi Tekkesi 'Galata Mevlevihanesi'

İstanbul'un en eski mevlevi tekkesi Galata Mevlevihanesi 1491 yılında İskender Paşa tarafından yaptırılmıştır.  Şehirdeki ilk mevlevihane olan Galata Mevlevihanesi'nin ilk şeyhi Semai Mehmet Dede'dir.

1500'lü yıllardan sonra Halvetilik tarikatına bağlı bir zaviye ve derslik olarak kullanılmıştır. Çeşitli restorasyon çalışmalarının sonucunda külliye haline gelmiştir.

TARİHİ

Galip Dede yokuşunun bitiminde yer alan Galata Mevlevihanesi, Osmanlı Padişahı II. Bayezid döneminde bostancıbaşı ve beylerbeyi olan İskender Paşa'ya tahsis edilmesinin ardından burada av çiftliği kurulmuştur. Afyonkarahisar Mevlevihanesi Şeyhi Semai Mehmed Dede'nin burada bir dergah yapmak istemesi sonucunda 1491 yılında, İskender Paşa tarafından mevlevihanenin yapımına başlanmıştır. Şehirdeki ilk mevlevihane olma niteliği taşıyan yapıdan Evliya Çelebi Seyahatnâme'sinde bahsetmiştir.

Kuruluştan sonra mevlevihanenin şeyhliğine geçen Semai Mehmed Dede bu görevi bir yıl kadar sürdürmesinin ardından Afyonkarahisar'a döndü yerine vekaleten, İskender Paşa'nın vakıflarının kâtibi olan Ali Safai Dede geçmiştir.

Mevlevihanede, 18. yüzyılın en önemli şairlerinden, mevlevihanenin şeyhi olan Şeyh Galib’in de türbesi bulunmaktadır. Galata, Galibdede ve Kulekapısı Mevlevihanesi gibi isimlerle de anılmıştır. 1791 yılında Şeyh Galib’in şeyhlik mertebesie yükselmesinden sonra Sultan III. Selim tarafından restore edilerek yenilenmiştir.

19. yüzyılda Sultan II. Mahmud, gerekli tadilatları yaptırarak mevlevihaneyi yenilemiş, semahaneyi de baştan yaptırmıştır. Bu tamirle ilgili olarak Şair Lebib tarafından Yesari-zade Mustafa İzzet hattıyla yazılmış olan Sultan II. Mahmud tuğralı kitabeyi günümüzde Galip Dede Caddesi’ne bakan ana giriş kapısı üzerinde görebilirsiniz.

Sultan Abdulmecid, yaptırmış olduğu düzenlemelerden sonra Mevlevihâne’nin son şeklini vermiştir. 25 Ekim 1925'te çıkarılan tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması ve bazı unvanların yasaklanması ve kaldırılmasına dair kanun çerçevesinde faaliyetlerine son verilmiştir.

GALATA MEVLEVİHANESİ'NDE GÖREV YAPAN ŞEYHLER

Mehmed Semai Dede, Ali Safai Dede, Mahmud Dede, Abdi Dede, İsmail Rusuhi Dede, Adem Dede, Arzi Mehmed Dede, Derviş Çelebi, Naci Ahmed Dede, Derviş Çelebi, Gavsi Ahmed Dede, Osman Dede, Sırrı Abdulbaki Dede, Mehmed Şemseddin Dede, İsa Dede, Selim Dede, Mehmed Sadık Dede, Seyyid Abdulbaki Dede, Hüseyin Dede, Ali Dede, Numan Dede, Ali Dede, Galip Mehmed Esad Dede, Mehmed Ruhi Dede, Mahmud Dede, Kudretullah Dede, Ataullah Dede, Veled Çelebi, Ahmed Celaleddin Dede.

MEVLEVİHANEDE BULUNAN BÖLÜMLER

Mevlevihâne’nin bahçesinde Şeyh Galib ve Halet Efendi Türbeleri yer alırken müzenin sergi mekânları Semâhâne binasındadır. 3 katlı bir plandan oluşan semahane, girişte sema alanı, alt katta derviş odaları, üst katta ise mahfiller yer alacak şekilde tasarlanmıştır.

Cümle kapısının sağ tarafında bulunan Sebilü’l-küttab, Hasan Ağa Çeşmesi, Adile Sultan Sarnıç ve Şadırvanı, Çamaşırhane, Çilehane, Hamuşan, Mevlevi Mezarlık Haziresi müzede bulunan önemli yerlerdir.