İroni Nedir?

Yeni bir deyim olma özelliği kazanan “ironi yapmak” kullanımının anlamı araştırılıyor. İroni kelimesi birçok dilde bulunan ve oldukça fazla kullanılan bir kelime. Bu kelimeden türeyen “ironik” de yine sık kullanılan sıfatlardan biri. İşte anlamları…

ANLAMI

İroni kelimesi, TDK sözlüğünde iki farklı anlamıyla geçer. İlk durumda isim olarak ele alınan sözcük “söylenen sözün tersini kastederek kişiyle veya olayla alay etme” anlamını taşımaktadır. Diğerinde edebiyat terimi olarak ele alınan sözcük “gülmece” anlamını taşır.

İroni kelimesi diğer sözlüklerle de “alaylı anlatım, mizah” anlamlarını taşıyor.

ETİMOLOJİSİ

İroni, Fransızcadan dilimize kazandırılan bir kelime. Fransızca ironie: kinayeli anlatım anlamındaki sözcükten alıntı olan kelimenin aslen Eski Yunan dilinden alındığı düşünülüyor. Eski Yunanca’da bulunan bilmezden gelme, ikiyüzlülük etme, asıl maksadını gizleme anlamlarına gelen “eirōneía” sözcüğünden alıntı.

İRONİK NE DEMEK?

İroni kelimesinden türeyen “ironik” sözcüğü TDK sözlüğünde ironiyle ilgili olan anlamını taşıyor. İroni özelliği taşıyan herhangi bir nesne, kişi ya da söz için kullanılan bir sıfat. İronik olduğunu düşünülen durumlar için “ironi yapmak” diye bir deyim de dile kazandırıldı.

İRONİ YAPMAK NEDİR?

İroni yapmak aslında terimsel olarak Tiyatro sanatına ait bir kullanım. İroni yapmak tiyatrodaki mizahı karşılıyor. Ancak günlük hayatta kullanımda ironi yapmak, söylenen sözün ciddi olarak değil de ciddi görüntünün altında mizahi olarak verilmesini anlatıyor. İroni yaptım demek, o sözü ciddi anlamda söylemedim demek anlamına geliyor.

İRONİ İŞARETİ NEDİR?

Metinlerde ironi yapıldığını belirtmek için bazı ironi işaretleri bulunuyor. Bu işaretlerin genel bir kuralı olmasa da kullanılarak imlaya kazandırılmış bir kabul olmuştur. Bu ironi işareti kimi zaman sola bakan soru işareti kimi zaman da parantez içinde soru işareti (?) olarak kullanılıyor. Yani kelime ya da cümle ardından yazılan parantez içindeki soru işareti, yazılan kelime ya da cümlenin ciddi olarak söylenmediğine işaret ediyor.

ÖRNEKLERİ

İroni yaptığınız durumlarda asıl söylemek istediğiniz sözün tam tersini farklı jest ve mimiklerle söyleyerek asıl söylemek istediğinizi yansıtırsınız. Örneğin;

- Gün içinde çok yemek yemiş birine, “Aç kaldın sen, benim yemeğimi de ye” derseniz ironik bir söz söylemiş olursunuz.

- Kara bulutların olduğu bir havada camı açıp bakarak “Ne iç açıcı bir bahar havası!” derseniz de ironik bir tepki vermiş olursunuz.

İki örnekte de görüldüğü üzere ironi yaparken asıl söylemek istediklerinizi daha abartılı ve mizah dolu söylemek için tam tersini ifade edersiniz.