Yapay Zeka Nimet mi Lanet mi? Upgrade Film İncelemesi

2018 Avustralya yapımı olan film, senaristliği ve yönetmenliğini Leigh Whannell'in üstlendiği bir bilim kurgu türünde gerilim filmidir. Başrollerinde Logan Marshall-Green, Betty Gabriel ve Harrison Aksi oynuyor. Filmin konusu, uğradıkları korkunç gasp sonucunda felç kalan ve vücudunu bir çip sayesinde gelişen olayları konu alır.

Upgrade Film İncelemesi

‘Yaratmak uğruna hayatını harcadığın parçacık, şimdi seni öldürmeye geldi’

YZ (yapay zekâ) kavramını ilk olarak 1950’li yıllarda duysak da, bu işin makine olarak temelleri çok daha eskilere gidiyor. Ancak, insan ürünü olan bu zekâyı bazen potansiyel bir düşman olarak algılarız. Çünkü kontrol ettiğimizi sandığımız yapay zeka, bir gün bizi kendi kontrolü altına alabilir, hatta öldürebilir.

Geçmişten bugüne, tüm toplumlarda ve kültürlerde hiyerarşi daima görülmüştür. Bugünün toplumundaki kapital sömürü düzeni kendiliğinden ya da yapay olarak oluşmuş bir hiyerarşiye sahip olup, kademe kademe aşağı indikçe bir gerçekliği açığa çıkarır: Üsttekilerin maruz kalmak istemediği şeyler, alt kademedeki ‘kobay’lar tarafından yaptırılıyor. 

Böyle bir toplumsal düzen içerisinde de yapay zekânın varlığı, elbette böylesi bir hiyerarşiden beslenecektir. Bizlere robot diye tanıtılan ve insana, insana ait özelliklere benzeme derecesine göre şaşırdığımız, beğeni oluşturduğumuz makineler insan ırkının yeni hizmet personelleridir. Çünkü YZ tıpkı insan gibi, kendisine 'kodlanılanı' yapmaktadır. Ve çünkü 'Makineler bizi ele geçirecek' korkusu insanın sömürüden doğan vicdanının bilinç düzeyindeki yansımasıdır.

Upgrade: Yapay Zekâ Yeni Bir Irk mı?

Aslında filmin hikâye yapısı, çok aşina olduğumuz bir çatışmayı ele alıyor; analogun karşısında dijitali, insan faktörünün karşısında yapay zekâ emeğini görüyoruz. Filmin baş karakterlerinden Grey Trace (Logan Marshall-Green)’in geçirdiği bir araba kazası sonrasında belden aşağısının felce uğraması bu temel çatışmayı başlatan olay oluyor.

Öncelikle biçimsel açıdan ele alırsak Grey Trace, eski mühendisliğe ait arabaları tamir eden, onları sürmekten keyif alan, çoğunlukla ter ve kir izleriyle vücut bulan bir karakterdir. Bu biçimsel tercih, filmin belirlediği analog dünyayı tarif eder. Trace’in eşi olan Asha (Melanie Vallejo) ise bir yazılım şirketinde çalışmakta olan bir kadındır ve onun biçimsel temsili oldukça steril, minimal çizgilere sahip, pratik emeği göstererek dijital dünyayı tarif eder. Bu iki dünyanın evliliği aslında bir uzlaşmaya işaret etmektedir. Her ne kadar bu temsiller filmin kurgusal dünyasına ait olsa da toplumun cinsiyet klişelerinin bozuk yapısından birebir kopyalanmış durumdalar. Zira steril ve dijital olanın kadın olması, erkeğin ise analog temsili olarak felce uğraması sembolik anlatımda gözler önüne serilmektedir.

Modern Mimari Hakim

Filmdeki mimariye dikkat edecek olursak çoğunlukla modern mimarinin-açık bir şekilde Frank Lloyd Wright etkisi görülmekte-temsil edildiğini kolaylıkla anlayabiliriz. Zira betonun içinde ağacın, neon ışıklarının eşliğinde gökyüzünün birleştiği bir mimaridir bu. Film aslında burada hem mimari üzerinden hem de Asha-Grey çifti üzerinden teknoloji ile doğanın nasıl bir uyumla yaşayacağının/yaşamak zorunda kalacağının altını çiziyor. 

Upgrade temelde, popüler kültürde Black Mirror’dan aşina olduğumuz ancak esasında bu dizinin de temellerini atan Jean Baudrillard’ın Simülasyon fikirlerinden daha yeni bir şey söylemiyor. Yine de yapay zekâyı insan beyninin çalışma şeklinin birer kopyası olduğunu söyleyerek, bu yeni canlı türünün de evrim mücadelesinin bir parçası olabileceğini savunuyor. Film, bir şekilde kendi zihnini YZ ile birleştirmiş ve irade gücünü ona vermiş insanları 'Upgrade' edilmiş yeni insan türü olarak yansıtıyor. 

Testere (2004) filminden tanıdığımız Leigh Whannell’ın yazıp yönettiği Upgrade, görselliğiyle, türe uygun yönetimiyle, son dönemin izlenmeyi hak eden bilim kurgu filmlerinden. Ancak büyük beklentiye girmeyin, sürprizlere açık olun.