Uzaktan çalışanlar dikkat! Emeklilik hakkınız elinizden alınabilir

Covid-19 ile beraber teknolojide yaşanan gelişmeler insanlar tarafından benimsenen yeni çalışma modellerini de gündeme getirdi. Evden çalışma, freelance çalışma gibi isimlerle anılan bu yeni çalışma modelleri giderek yaygınlaşıyor ancak bu modeller çalışanların sosyal güvenlik haklarını da yakından ilgilendiriyor.

Uzaktan çalışanlar dikkat! Emeklilik hakkınız riske girebilir

Geleneksel işveren-işçi çalışmasına dayanmayan bu yeni çalışma modelleriyle çalışan vatandaşlar, bir işverene bağlı olarak hizmet akdi ile çalışanlar sosyal güvenlik bakımından SSK statüsünde değerlendiriliyorlar. Bunların sosyal güvenlik primleri işveren tarafından karşılanıyor. Hizmet satın alma sözleşmesi ile “kendi adına bağımsız” statüsünde çalışanlar ise BAĞ-KUR ) 4/b statüsüne tabii bırakılıyor. Bu konumda yer alan çalışanların sosyal güvenlik primlerini kendilerinin yatırmaları bekleniyor.

4/a statüsünde yer alan çalışanlar, ilk defa sigortalı bir işte çalışmaya başladıkları tarihe göre değişmekle birlikte azami 7 bin 200 gün prim ödeyerek emekli olabilirken, 4/b statüsünde yer alan çalışanların en az 9 bin gün için prim ödemeleri gerekmekte.

Uzaktan çalışma sırasında kimi işveren, sürekli bir iş ilişkisi bulunduğu halde vergi, prim, kıdem tazminatı gibi yükümlülüklerden kaçınmak için hizmet alımı sözleşmesi yapmaktan yana duruyor. Hal böyle olunca da bu konu mahkemeye taşınabiliyor.

Yargıtay kararına konu olan söz konusu davada, uzaktan çalışan kişi hizmet tespiti davası açarak, hizmetlerinin işverenin yanında fiili çalışmaya dayandığını ileri sürerek yaşlılık aylığı bağlanmasını talep edebiliyor. İş mahkemesi de bu durumda yapılan talebi kabul ediyor. SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) itirazda bulunsa da bölge adliye mahkemesi SGK’nın itirazını reddetti.

Peki yargıtay’ın kriterleri neler?

Bu konuda peşin hüküm vermenin henüz mümkün olmadığı, sayısız şekilde ortaya çıkabilecek durumların yaşanan her farklı olayda taraflar arasındaki ilişkilere ve olayın özelliğine göre ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiği belirtilen kararda, işin kontrol mekanizmasının nasıl işlediğine dikkat çekilerek bu konuda hüküm verebilmek için göz önünde bulundurulması gereken hususlar şu şekilde sıralandı:

“Davalı işverenin iş organizasyonunun niteliği ve faaliyet alanı esas alınmak suretiyle verilen işin spesifik bir iş yapımı hakkında mı, yoksa düzenli olarak işverenin faaliyet ile ilgili rutin işleri hakkında mı olduğu, işin kontrol ve denetiminin nasıl yapıldığı, işverence beğenilmeyen çalışmalar olduğunda düzeltmenin nasıl sağlandığı, çalışanın bilgi ve cevap verme yükümlülüğü olup olmadığı, işin teslimi / yapılması için sürenin nasıl belirlendiği, süresinde teslim edilmemesi / yapılmaması halinde yaptırımının ne olduğu, çalışmanın düzenli olarak her gün yapılıp yapılmadığı, günde kaç saat çalışıldığı, ilişkinin sona erme sebebinin ne olduğu, iş görenin başka kişilere de aynı yöntemle hizmet verip vermediği, evden çalışma şeklinde de olsa kendisine ait bir iş organizasyonu olup olmadığı, iş görenin başkasını çalıştırıp çalıştırmadığı, ilişkilerin bozulmasına dair bir risk söz konusu olmadan verilen işi reddedip edemeyeceği, ücretin nasıl belirlendiği, telif ücreti mi aylık mı olduğu, ekstra ödeme yapılıp yapılmadığı konuları araştırılmalıdır. Tüm deliller birlikte değerlendirilerek ilişkinin kendi adına bağımsız çalışma mı yoksa hizmet akdi ile davalı işverene bağımlı bir çalışma mı olduğu belirlenerek sonucuna göre karar verilmelidir.”

Uzaktan çalışma ile ilgili alınan karar ve kurallar önümüzdeki süreçte Yargıtay kararlarıyla daha da şekillenecek gibi görünüyor.