Türkmenistan'ın gazına Avrupa ilgisi: Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan arasında enerji iş birliği hız kazanıyor!

Rusya-Ukrayna Savaşı'nın başlamasıyla enerji sorunu yaşayan Avrupa, enerji güvenliğini sağlamak amacıyla Orta Asya'nın önde gelen doğal gaz üreticisi ve ihracatçısı Türkmenistan ile işbirliğini artırmaya yönelik çabalarını hızlandırdı. Avrupa Birliği'nin (AB) bu girişimi, Türkmenistan'ın dünya doğal gaz rezervlerinde Rusya, İran ve Katar'ın ardından 4. sırada yer almasının yanı sıra bugüne kadar sadece Asya ülkelerine tedarik yapmasından kaynaklanan enerji arz güvenliği endişelerine bir çözüm olarak öne çıkıyor. Türkmenistan, 2008 yılında AB ile imzaladığı enerji işbirliği ve karşılıklı anlayışa ilişkin Çerçeve Anlaşması ile enerji sektöründeki işbirliğini başlatmıştı. Ancak, son dönemde Rusya-Ukrayna Savaşı'nın yarattığı enerji krizi, Türkmenistan'ın doğal gaz ihracatını genişleterek AB pazarına daha fazla enerji sunma potansiyelini gündeme getirdi.

2011 yılında eski Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov ve dönemin Avrupa Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso tarafından başlatılan Trans-Hazar Doğal Gaz Boru Hattı projesinin yapım görüşmeleri, Türkmenistan'ın Avrupa pazarına enerji tedarik etme çabalarını yeniden gündeme getirdi. Bu proje, Türkmenistan'ın özellikle doğal gaz zenginliklerini Avrupa'ya ulaştırmak amacıyla başlattığı bir girişim olarak ön plana çıkıyor. Türkmenistan, Trans-Hazar Boru Hattı'nı inşa ederek Avrupa pazarına gaz tedarik etmeyi hedefliyor. Bu proje, ülkenin enerji kaynaklarını çeşitlendirmesi ve enerji gelirlerini artırması adına kritik bir öneme sahip. Türkmenistan'ın bu çabaları, enerji güvenliğini sağlamak ve enerji tedarikini çeşitlendirerek dışa bağımlılığını azaltmak isteyen Avrupa Birliği tarafından da olumlu bir şekilde değerlendiriliyor.

Türkmen yetkililer, çeşitli vesilelerle yaptıkları açıklamalarda, Trans-Hazar Boru Hattı'nın inşası yoluyla Avrupa'ya gaz tedarik etme konusundaki kararlılıklarını vurguluyorlar. Bu proje, Türkmenistan'ın ekonomik kalkınmasına ve enerji sektöründeki uluslararası rolünü güçlendirmesine katkı sağlaması potansiyeli taşıyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Serdar Berdimuhamedov'un katıldı

Türkiye ve Azerbaycan'ın ortak girişimiyle hayata geçirilen Trans Hazar Boru Hattı projesi, Türkmenistan gazının Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı'na (TANAP) bağlanması amacını taşıyor. Bu stratejik proje, Türkmen doğal gazının Batı pazarlarına taşınmasını hedefleyerek bölgesel enerji işbirliğini güçlendirmeyi amaçlıyor.

İlk adımı, 14 Aralık 2022 tarihinde Türkmenistan'ın Avaza bölgesinde düzenlenen Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Devlet Başkanları 1. Zirvesi'nde atılan proje kapsamında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov'un katılımıyla gerçekleştirildi. Zirve sırasında Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hazar'daki işbirliği sahasında Türkmen ve Azerbaycanlı kardeşlerle birlikte çalışmaya hazır olduklarını belirtti.

Bu proje, Türkmenistan'ın enerji kaynaklarını Batı'ya ulaştırma stratejisinin önemli bir ayağını oluşturuyor. Türkiye ve Azerbaycan, bölgesel işbirliğini artırarak enerji sektöründe daha fazla entegrasyon ve dayanışma sağlamayı hedefliyorlar. Trans Hazar Boru Hattı, Türkmen doğal gazının Avrupa pazarına taşınması noktasında atılan önemli bir adım olarak dikkat çekiyor.

Türkmenistan, Avrupa'ya doğal gaz ihraç etme konusunda ısrarlı

Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan arasında imzalanan Enerji Alanında İşbirliğinin Geliştirilmesine Dair Mutabakat Zaptı, Trans Hazar Boru Hattı projesi kapsamında atılan önemli bir adım olarak öne çıkıyor. Zirvede imzalanan mutabakat zaptı, Türkmen doğal gazının TANAP üzerinden Türkiye ve Avrupa'ya taşınabilmesi için Türkmenistan'a önemli fırsatlar sunuyor. Bu projenin temel hedefi, Türkmenistan'ın zengin doğal gaz rezervlerini Avrupa pazarına ulaştırmak ve böylece Avrupa'nın enerji güvenliğine katkıda bulunmaktadır. Türkiye ve Azerbaycan, bölgesel enerji işbirliğini artırarak, enerji arz güvenliğini sağlamayı ve enerji kaynaklarına erişimi güvence altına almayı amaçlamaktadır.

Zirvede imzalanan mutabakat zaptıyla birlikte, Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan arasında oluşturulan çalışma grubu, projenin detaylarını değerlendirecek ve hayata geçirilmesi için gerekli adımları atacaktır. Bu proje, bölgesel işbirliği ve enerji entegrasyonu adına önemli bir örnek teşkil ederken, Türkmenistan'ın doğal gaz ihracat coğrafyasını genişleterek küresel enerji piyasasında daha etkin bir konuma gelmesini sağlamayı hedefledi. Türkmenistan, doğal gaz üretim kapasitesini artırma ve çok yönlü gaz taşıma altyapısını genişletme hedefleri doğrultusunda, Avrupa'ya doğal gaz ihraç etme konusundaki kararlılığını vurguluyor. Türkmenistan Halk Maslahatı Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov, Almanya'da düzenlenen Orta Asya Ülkeleri Devlet Başkanları ve Alman Ekonomisi Doğu Komitesi Toplantısı'nda bu konuya dikkat çekti.

Berdimuhamedov'un açıklamaları, Türkmenistan'ın enerji politikasında Avrupa pazarına yönelik bir strateji izleme arzusunu yansıtıyor. Doğal gaz rezervleri açısından zengin olan Türkmenistan, bu hamlesiyle hem ekonomik çeşitliliğini artırmayı hem de enerji ihracat gelirlerini çeşitlendirerek sürdürülebilir bir ekonomi modeline geçişi hedefliyor. Bu girişimin Türkmen doğal gazının dünya pazarlarına ulaştırılmasının sağlanmasına yardımcı olacağını belirten Berdimuhamedov, "Türkmenistan'ın uluslararası enerji işbirliği gündeminde Avrupa yönünün önemli bir yer tuttuğunu ve öyle kalmaya devam edeceğini vurgulamak isterim. Bu bağlamda, Türkmenistan'ın, Trans-Hazar gaz boru hattının inşası yoluyla Avrupa ülkelerine gaz dağıtımına yönelik sarsılmaz tavrını teyit ediyorum." dedi.

Berdimuhamedov, son 15 yılda AB ile pek çok çalışma ve işbirliği yaptıklarını ifade ederek, "Büyük uluslararası enerji projelerinin uygulanmasında Avrupa Komisyonunun ilgili organları, Avrupa ülkeleri ve şirketleriyle aktif ilişkileri sürdürmeye hazırız." diye konuştu.

Serdar Corayev Brüksel'de Türkmenistan-AB Ortak Komitesi 22. Toplantısı'na katıldı

Türkmenistan Maliye ve Ekonomi Bakanı Serdar Corayev başkanlığındaki bir heyet, Aralık 2023'te Brüksel'de Türkmenistan-AB Ortak Komitesi 22. Toplantısı'na katıldı. Toplantıda, Türkmenistan'ın Avrupa'ya doğal gaz ihracat stratejisi detaylı bir şekilde ele alındı.

Toplantıda öne çıkan konular şu şekilde sıralandı:

1. Enerji ve Çevre Meseleleri: Türkmenistan'ın enerji politikaları ve çevresel sürdürülebilirlik konuları AB yetkilileriyle detaylı bir şekilde paylaşıldı. Enerji verimliliği ve çevresel etki azaltma konularında atılacak adımlar değerlendirildi.

2. Metan Emisyonları Azaltma Girişimleri: Türkmenistan'ın metan emisyonlarını azaltma hedefleri ve bu doğrultuda yapmayı planladığı çalışmalar toplantı gündemini oluşturdu. Metan emisyonlarının azaltılması, çevre dostu enerji üretimi açısından öne çıkan bir konu oldu.

3. Yenilenebilir Enerji Kaynakları: Türkmenistan'ın yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik stratejileri ve bu alandaki gelişmeler tartışıldı. Hidrojen gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının önemi vurgulandı.

4. Trans-Hazar Doğal Gaz Boru Hattı Projesi: Türkmenistan'ın Avrupa'ya doğal gaz ihracatı için kritik bir öneme sahip olan Trans-Hazar Doğal Gaz Boru Hattı Projesi detaylı bir şekilde ele alındı. AB'nin projeyi "gelecek vadeden projeler" listesine dahil etmesi ve projenin engellenmesini önleyecek herhangi bir faktör bulunmaması, Türkmen doğal gazının Avrupa pazarına ulaştırılmasında önemli bir adım olarak değerlendirildi.

Trans-Hazar Doğal Gaz Boru Hattı projesi önemli bir gündem maddesi oldu

Ağustos 2023'te Türkmenistan'ın ev sahipliğinde düzenlenen Hazar Denizi Barış ve Dostluk Denizi Konferansı'nda, Türkmenistan'ın enerji sektöründeki çeşitlendirme stratejisi ve Trans-Hazar Doğal Gaz Boru Hattı projesi önemli bir gündem maddesi oldu. Türkmenistan Dışişleri Bakanı Raşid Meredov, konferansta yaptığı açıklamada, ülkesinin enerji sektöründe çeşitliliği artırmaya yönelik stratejilerini ve bu kapsamda Avrupa ile işbirliği niyetini vurguladı.

Meredov'un açıklamalarında öne çıkan başlıca konular şunlar:

Trans-Hazar Doğal Gaz Boru Hattı Projesi: Türkmenistan Dışişleri Bakanı, Trans-Hazar Doğal Gaz Boru Hattı projesinin sadece ekonomik ve ticari bir proje olmanın ötesinde, küresel enerji güvenliği ve sürdürülebilirliği için kilit bir koşul olduğunu belirtti. Projenin çıkar ve faydaların eşit şekilde dağıtılmasına dayalı olarak değerlendirilmesi gerektiğini ifade etti.

Avrupa İle İşbirliği: Türkmenistan'ın Avrupa'ya doğal gaz ihracatı konusundaki kararlılığını vurgulayan Meredov, bu projenin hem ekonomik hem de stratejik açıdan önemine dikkat çekti. Avrupalı ortaklarla işbirliğine hazır olduklarını ve projenin küresel enerji güvenliği ve sürdürülebilirliği için olumlu bir katkı sağlayacağını ifade etti.

Küresel Enerji Güvenliği: Türkmenistan'ın enerji politikalarının küresel enerji güvenliği çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiğini belirten Meredov, çeşitlendirilmiş enerji kaynakları ve tedarik hatlarının bu anlamda önemli bir rol oynadığını söyledi.

Türkmenistan, Enerji rezervleri ve doğal gaz üretimiyle ön planda

Türkmenistan, bölgedeki önemli enerji tedarikçileri ve tüketicileri arasında stratejik bir konuma sahip. Resmi verilere göre, Türkmenistan'ın doğal gaz rezervleri yaklaşık 15 trilyon metreküp olarak tahmin ediliyor. Ülke, enerji sektöründe yapılan yatırımlar ve üretim artışı çabalarıyla doğal gaz üretimini artırmak ve ihracat coğrafyasını genişletmek hedefinde. 2020 yılında 66 milyar metreküp doğal gaz üreten Türkmenistan, enerji sektöründeki yatırım projeleri sayesinde 2021'de bu rakamı 83 milyar metreküpe çıkardı. Bu, ülkenin bağımsızlığını kazandığı günden bu yana yıllık en yüksek doğal gaz üretim seviyesine ulaşıldığını gösteriyor.

Türkmenistan'ın yıllık ortalama 80 milyar metreküp doğal gaz üretimiyle Orta Asya'nın en büyük doğal gaz üreticisi olduğu biliniyor. Üretilen doğal gazın yarısından fazlası ihraç ediliyor. Yılda yaklaşık 35 milyar metreküp doğal gaz ülke içinde tüketilirken, 40 milyar metreküpü Çin'e, geri kalan kısmı ise Rusya, Özbekistan ve İran üzerinden Azerbaycan'a ihraç ediliyor. Türkmenistan'ın enerji rezervleri ve üretimi, bölgesel enerji dengesine önemli bir katkı sağlarken, ülkenin enerji politikaları ve ihracat stratejileri bölgesel işbirliği ve enerji güvenliği açısından önem taşıyor.

Türkmenistan'ın doğal gaz ihracatındaki rolü ve Çin bağlantısı

Türkmenistan, Orta Asya'nın önemli doğal gaz tedarikçilerinden biri olarak öne çıkıyor. 2009 yılında faaliyete geçen Türkmenistan-Özbekistan-Kazakistan-Çin boru hattı, ülkede üretilen doğal gazın Çin'e ulaştırılmasında kilit bir role sahip. Halen bu boru hattı üzerinden yılda yaklaşık 40 milyar metreküp doğal gaz satışı gerçekleşiyor ve Türkmenistan, Çin'in en büyük doğal gaz tedarikçisi konumunda bulunuyor. Çin ile yapılan anlaşmalar ve boru hatlarının genişletilmesi çabalarıyla Türkmenistan'ın Çin'e olan doğal gaz satışı artmaya devam ediyor. Şu anda Çin ile olan boru hattının 4. şebekesinin inşası üzerine görüşmeler devam ediyor. Bu yeni şebeke devreye girdiğinde, yılda ortalama 50 milyar metreküp Türkmen doğal gazının Çin'in güney bölgelerine ulaştırılması planlanıyor.

Türkmenistan'ın enerji politikaları sadece Çin'e odaklı değil. Ülke, Rusya ile 2019'da yapılan anlaşma ile yılda 5,5 milyar metreküp gaz satışını içeren 5 yıllık bir anlaşmaya imza attı. Ayrıca, 2021'de İran üzerinden Azerbaycan'a yıllık yaklaşık 2 milyar metreküp doğal gaz satışı gerçekleştirdi. Türkmenistan aynı zamanda komşu Özbekistan'a da doğal gaz satışı yaparak bölgesel enerji işbirliğine katkı sağlıyor. Türkmenistan, doğal gaz ticaretinde Çin'e olan bağlantısını genişletmek ve bölgesel çeşitlendirme stratejilerini desteklemek adına önemli projelere odaklanmaktadır. Bu projelerden biri olan Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan (TAPI) Doğal Gaz Boru Hattı, 1814 kilometrelik bir uzunluğa sahip olup, Türkmenistan'ın Afganistan, Pakistan ve Hindistan'a yılda 33 milyar metreküp doğal gaz ihraç etmeyi hedeflemektedir. Bu proje, bölgesel enerji işbirliğini artırmayı ve Türkmenistan'ın doğal gazını farklı pazarlara ulaştırmayı amaçlamaktadır.

Ancak, TAPI projesinin yanı sıra, Türkmenistan'ın Afganistan ile bir doğal gaz boru hattı inşa etme planları Taliban'ın Afganistan'da iktidarı ele geçirmesinden sonra askıya alınmış durumdadır. Bu politik belirsizlik nedeniyle projenin geleceği belirsizliğini korumaktadır.

Murat Arçayev, "üçlü gaz birliği" konusunda açıklama yaptı

Ukrayna-Rusya Savaşı'nın başlaması ve Batı'nın uyguladığı yaptırım ve ambargolar, Rusya'nın enerji arayışlarını gözden geçirmesine neden oldu. Rusya, bu kapsamda Türkmenistan'ı, Kazakistan ve Özbekistan ile birlikte oluşturdukları üçlü doğal gaz birliğine dahil etme niyetini açıkladı. Ancak, Çin'in ana doğal gaz tedarikçisi olan Türkmenistan, Rusya'nın bu planına soğuk bir tepki gösterdi. Türkmengaz Devlet Kurumu Başkan Yardımcısı Murat Arçayev, "üçlü gaz birliği" konusunda açıklama yaparak, genişleme fırsatları ve hangi ülkelerin ilgilendiği konularında netlik sağlanması gerektiğini belirtti. Uzmanlar, Arçayev'in ifadesini Türkmenistan'ın "üçlü gaz birliğine soğuk yaklaştığı" şeklinde yorumladı.

Türkmenistan'ın bu tutumu, ülkenin enerji politikalarını Çin ile olan işbirliği üzerine odaklamaya devam ettiğini ve Rusya'nın yeni bir enerji işbirliği girişimine mesafeli yaklaştığını gösterdi.