Coğrafi keşiflerin götürülerini önlemek amacıyla ortaya atılan projelerin birçoğunun yoğun bir finansman desteği gerektirdiği de fark edilmektedir. Hali hazırda zor durumda olan ekonominin bu derece geniş kapsamlı önlem paketlerine ayıracak bir bütçesi bulunmuyordu. İşte detaylar…
HANGİ ÖNLEMLER ALINDI?
Osmanlı’nın coğrafi keşiflere karşı aldığı önlemler incelendiği zaman özellikle alınan önlemlerin niteliği de büyük bir dikkat çekmektedir.
Coğrafi keşiflere karşı alınmak istenen önlemlerin başında Don Volga Kanal projesi geliyor. Bu adım ile İpek Yolu’nu yeniden canlandırma adımı atılmaya çalışılmıştır. Fakat proje hayata geçirilememiştir. Süveyş Kanalı’nın da açılması için çaba sarf edilmiş fakat sonuç alınamamıştır.
Bu hususlarda başarılı adımlar atılabilseydi Osmanlı ekonomisi bağlamında ne derece büyük gelişmeleri de beraberinde getirebileceğinin altı çizilmelidir. Siz de en kısa süre içerisinde nitelikli bir adım atabilmek ve sağlıklı bir tarihi analiz yapabilmek için hem trendleri incelemeli hem de yaşanan olayları sadece içerisinde bulunulan çağa göre değerlendirmelisiniz. 2020lerden bakıldığı zaman alınan önlemler yeterli gelmese de o dönem için nitelikli adımlar olarak tanımlanabilir.
KAPİTÜLASYONLAR İLE LİMANLAR CAZİP HALE GETİRİLMEK İSTENDİ
Osmanlı’nın coğrafi keşiflere karşı aldığı önlemler incelendiği zaman kapitülasyonlar konusundan da bahsedilmesi gerekiyor.
Kapitülasyonlar ile limanların daha uygun fiyatlı hale getirilerek yeni bulunan rotalardansa Osmanlının rotalarının kullanılması amacı güdülmüştür. Fakat sonuç tahmin edildiği gibi olmamıştır. Sadece sınırlı sayıda ülkeye verilen bu hakkın ilerleyen aşamalarda neredeyse liman ile teması olan tüm ülkelere verilmesi ülkeyi ekonomik olarak büyük çıkmaza sürüklemiştir.
Giriş çıkışın bu derece serbest olması Osmanlının sanayi bakımından hali hazırda tam manası ile olgunlaşmamış olan durumunu daha vahim hale getirmiştir. Tabiri bir derece keskin olsa da Osmanlı Avrupa’da üretilen malzemelerin satışa sunulduğu alan haline gelmiştir.
Bu noktalara bakıldığı zaman fayda için atılmış olan adımların aslına bakılırsa ilerleyen aşamalarda Osmanlı liman idaresinin tam manası ile işlevsizi kalkmasına neden olduğunu da görebilirsiniz. Osmanlı kapsamında atılan adımların dönemsel bazda düşünülmesi ve daha geniş bir perspektifin benimsenmemiş olması aynı 17. Yy ıslahatlarında olduğu gibi bir sonuç vermemiştir. Temel sorunun tespit edilmesi ve üzerine çözüm inşa edilmesi gerekirken bu prensipten yoksun adımlar atılmıştır.
NEDEN COĞRAFİ KEŞİFLERİN BİR PARÇASI OLUNMADI?
Teknik yetersizliklerin bu konuda en temel unsur olduğu fark ediliyor. Açık denizlerde yelken açacak kadar kuvvetli gemilerin olmaması bu keşiflerin gerisinde kalınmasının temel nedenidir. Bu alanda gemicilerin yeterince yüksek teknik bilgiye ve buna eşlik etmesi gereken cesarete sahip olmaması da büyük bir sıkıntı ortaya çıkarmaktadır. Her iki alan da donanmanın zayıf yapısından kaynaklanır.