Osmanlı'da Ramazan Eğlenceleri Nasıl Olurdu?

Osmanlı'da Ramazan ayı tahmin edilenden daha farklı şekilde işlemektedir. Özellikle ne zamanlar oruç tutulacağı, eğlenceleri ve kadıların rolü oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Şu ankiyle çok büyük bir farklılık taşıyan bu eğlenceler, sözlü kültürü olabildiğince yansıtmaktadır. 

ESKİDEN RAMAZAN NASIL KUTLANIRDI?

Eski İstanbul’da ramazan ayında gündüz saatlerinde camiler, türbeler ziyaret edilir, akşamları ise sohbetler edilir, Kuran-ı Kerim okunur, ilahiler okunur ve musikiler dinlenirdi. Her Ramazan ayı büyük coşku ile kutlanırdı. Ramazan ayında yaşanan hayat her evde her aydan farklı olarak geçerdi.

OSMANLI'DA GELENEKSEL RAMAZAN EĞLENCELERİ

Osmanlıda ramazan eğlenceleri oldukça renkli geçmekte ve bir yıl boyunca on bir ayın sultanı beklenmekte, yaklaştıkça heyecan artmaktaydı. Osmanlının geleneksel eğlencelerini inceleyecek olursak;

- Hiç şüphesiz ki ilk sırada olan eğlence, Karagöz- Hacivat, Meddah, ortaoyunları gibi oyunlardı. İftardan sonra teravih namazı kılınır ve teravih namazından sonra da bu oyunlar halk tarafından büyük ilgi ve neşe ile izlenmekteydi.

- Ayrıca, Arap Bacı, Acem, Bebe Ruhi, Çelebi gibi karakterler de oldukça ilgi görmekte olan karakterlerdi.

- Ortaoyunu olarak Kavuklu ile Pişekâr karakterinin rol aldığı oyun da büyük ilgi görmekteydi.

- Ramazan ayında her akşam ortaoyunu oynatılır ve bu ortaoyunu kahvehanelerde gösterilmekteydi. Bu ortaoyunlarına zurna ile darbuka çalınarak başlanır ve oldukça neşeli başlanırdı.

- Kadınlar tiyatro oyuncusu olmadığı için ortaoyunlarındaki kadın karakterleri de erkekler kadın kılığına girerek canlandırırdı.

- Meddah karakteri genellikle taklit yapan karakterdi. Osmanlıda ramazan eğlenceleri sırasında kahvehanelerde ayrıca çeşitli hikâyeler de anlatırdı. Taklitler yaparak bu hikâyeleri aynı zamanda canlandırmasını yapardı. Çok çeşitli taklitler yapar bazen yaşlı ve huysuz bir ihtiyarı, bazen sultanları bazen ise sinirli bir kaynanayı canlandırılırdı.

- Ramazan aylarında bu kahvehaneler kurulur ve ismine semavi kahvehaneleri denirdi ve bu kahvehaneler çalgılı olmaktaydı. Bu semavi kahvehaneler 1910 yılına kadar her yıl kurulmakta ve halk oldukça eğlenmekteydi.

- Osmanlıda ramazan eğlenceleri sırasında bu kahvehanelere giden insanlar oldukça eğlenirler, bağlama ve saz gibi çalgı aletlerinden de çalarlar ve bazen farklı oyunlar da oynarlardı.

- Güzel şarkı söyleyebilenler şarkı söyler ve maniler okurdu.

- Semavi kahvehaneleri ramazan aylarında ikindi vaktinden sonra açılırdı. İftardan sonra teravih vaktine kadar fasıl müzikleri çalınmakta fakat namaz vakitlerinde fasıl durdurulur, namazdan sonra tekrar fasıl devam eder, gece yarısına kadar sürerdi.

- Sahura yaklaşırken sokaklarda davulcu dolaşır ve insanları davul çalarak uyandırırken aynı zamanda güzel ve farklı maniler de söylerdi.

- Osmanlıda ramazan eğlencelerinde önemli yer tutan ramazan davulcularının söylediği maniler rastgele söylenen maniler değildi. Hatırı sayılır kişiler bu manilere katılmaktaydı.

- Osmanlıda ramazan eğlenceleri için vazgeçilmez olan şeylerden biri de musiki idi. Ramazan musikileri arife gününden başlardı, bayramın ilk günü bayram namazında sona ermekteydi. Yalnız bu musikiler eğlence müziği şekline değil de ilahiler, salavatların okunduğu musikilerdi.

OSMANLI'DA RAMAZAN NE ZAMAN OLURDU?

Osmanlı'da Ramazan önceden belli olmazdı. Ramazanı kadılar belirlerdi. Ayın hareketlerini tüm yıl izler, ona göre Ramazan'ın ne zaman olacağını öngörürlerdi.