Müsilajlı Denizden Çıkan Balık ve Midye Yenir mi?

Son zamanlarda tüm ülkenin gündeminde olan ve büyük bir tehlike saçan müsilaj aylardır kıyılarımızı esir almış durumda. Büyük bir telaşa sebep olan ve insanları tedirgin eden bu durumun kötü sonuçları olacağı söyleniyor. Aylardır temizlenmesiyle uğraşılan deniz müsilajı farklı tartışmalara neden olmuş durumda. Her geçen gün farklı tartışmalara konu olan deniz müsilajının etkileri ise korkutucu seviyelerde. 

Herkesin aklını karıştıran tartışmalara ise bir yenisi daha eklendi: Müsilajlı denizden çıkan balık ve midye yenir mi? 

Marmara Denizini kaplayan müsilajın geniş alanlara ve kıyılara yayılmasından etkilenen deniz canlılarının akıbeti ise merak konusu oldu. Görenlerin tüylerini diken diken eden bu korkutucu görüntü balık tüketicilerini de tedirgin etmiş durumda. Sadece Marmara Denizinden çıkan ürünlerine değil tüm deniz ürünlerine karşı mesafeli olan tüketici bu durumda ne yapılması gerektiğinin cevabını arıyor. 

Akıllarda onlarca soru var:

- Şu anda müsilaja maruz kalmış balıkları yiyor muyuz, bunun tehlikesi var mı?

- Balık fiyatları etkilendi mi?

- Balık sezonu açıldığında müsilaja maruz kalmış balıkların tüketimi tehlikeli olacak mı?

Özetle; bu sene güvenle balık yiyebilecek miyiz?

Akdeniz Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Gökoğlu, İstanbul Üniversitesi İçsu Kaynakları Yönetimi Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Meriç Albay, Su Ürünleri Kooperatifi Genel Başkanı Ramazan Özkaya ve Deniz Ürünleri Avcıları Birliği Başkanı Murat Kul’a kıyılarımızı kaplayan müsilaj tehlikesinin yediğimiz balığa etkilerini sorduk. Konunun uzmanları önümüzdeki yıl balık miktarında önemli bir düşüş bekliyor ve tüketim konusunda dip balıklarında dikkatli olunması öneriliyor. 

DİP BALIKLARINA ETKİSİ DAHA BELİRGİN OLACAK

Müsilaj sebebiyle tüketici balık yemeye korkuyor. Bu haklı bir korku mu?

Prof. Dr. Meriç Albay: Müsilajın balıklara zararı ile ilgili bir tespit yapmadık. Başta Kuzey Adriyatik olmak üzere diğer denizlerde görülen müsilaj artışlarında da balığa zararı ile ilgili bir kayda rastlanmadı. Bu yüzden balık tüketimi zararlıdır diye yorum yapmak doğru bir yaklaşım olmaz. Fakat yapılan analizlerde müsilajdaki bakteri sayısının normal deniz suyuna göre bin ila 10 bin kat fazla bakteriye sahip olduğu belirlendi. Bakteri florasının içerisinde bazı patojenlerinde olduğu görüldü. Ayrıca Marmara Denizi’nde organik madde yükünün dipte daha çok birikmesi ve müsilajın deniz tabanında devasa boyutlarda yığınlar oluşturması nedeniyle dip balıkları ile kabuklular üzerindeki etkisi daha belirgin olacaktır. Bu yüzden müsilaj artışının olduğu süreçte bu balıkları tüketirken daha dikkatli olunması gerekir.

Deniz salyasının yediğimiz balığa bir zararı var mı? İnsan sağlığını tehdit ediyor mu?

Prof. Dr. Mehmet Gökoğlu: Yapılan çalışmaların sonuçları henüz belirtilmedi ancak müsilajın yediğimiz balığın yaşam alanlarına, mutlaka bir etkisi olacaktır. Yetişkin balıklar olumsuz ortamlardan kaçabilir ama balık larva ve yavrularının böyle bir şansları olmayabilir. Müsilaj yoğun bulunduğu ortamlarda denizin hava ile temasını, dolayısı ile de deniz suyundaki oksijen çözünümünü engeller. Ayrıca bu oluşan madde deniz tabanına çöktüğü zaman çürümeye ve oksijeni azaltmaya devam edecek. Atıklar balığın beslendiği organizmaları etkiler ise dolaylı olarak balık da bundan etkilenir.

BALIK SEZONUNU OLUMSUZ ETKİLEYECEK

Önümüzdeki balık sezonu müsilajdan nasıl etkilenir?

Prof. Dr. Meriç Albay: Şu anda Marmara Denizi’nde çok sayıda balık müsilajın yarattığı oksijensizlik nedeniyle öldü. Göç balıkları ise aşırı müsilaj artışı nedeniyle göçlerini tamamlayamadılar. Dolayısı ile önümüzdeki yıl avlanacak balık miktarında önemli miktarlarda düşüşün olması beklenmeli. Müsilaj artışının birkaç ay daha sürmesi durumunda balık popülasyonları daha büyük zarar görecek.

Prof. Dr. Mehmet Gökoğlu: Müsilaj, önümüzdeki balık sezonunu olumsuz etkileyecek. Zaten yıllardır da etkileniyordu. Marmara’da birçok balık türü ya yok oldu ya da azaldı. Balıkların ve diğer canlıların üreme dönemi genellikle bahar aylarıdır.  Ayrıca balık yavruları genellikle kıyısal alanlar yaşar ve beslenir. Yine yumurtadan çıkan larvalar hemen yüzeyin altında yer alır. Larvalar belli bir süre yumurta keseleriyle beslenir. Yumurta keselerinin emilimi ile birlikte yüzeyden hava yutarlar ve fizyolojik bir olayı gerçekleştirir. Eğer yüzeyde petrol vb. kaynaklı bir yağ filmi ver ise bu filmi larva kırıp hava yutamaz. Hatta larva bu filme takılı kalır ayrılamaz ölür. Bu yüzden sözü edilen fizyolojik olayı gerçekleştiremez. Müsilajın mutlaka yetişkin balık, larva ve yavrularına bir yansıması olacak. Bu yüzden acil önlemler alınmalı, Marmara'yı kurtarma çalışmaları başlatılmalı.

Bu sene balık yiyemeyecek miyiz?

Murat Kul: Müsilaj, iklimsel şartlara göre kimi zaman Marmara Denizi’nde görülüyordu fakat bu yıl normalden fazla görüldü. Avlanan balıkların yüzde 80‘i göç yapan balıklar ve sabit bir yerde durmazlar. Bu sebeple bu balıklara bir etkisi olmaz. Sadece kapalı koylardaki balıklar oksijensiz kalırsa sıkıntı olmaya başlar. Vatandaş gönül rahatlığı ile balık tüketebilir.

Avladığımız balıklar şu an Karadeniz’e göç etti ve çoğunluğu Eylül ayında dönüşe geçecek ve bu zamana kadar mutlaka çözüm bulunmalı.

FİYATLARA HENÜZ ETKİSİ YOK

Müsilaj balık popülasyonunu nasıl etkiledi?

Murat Kul: Balık popülasyonunda henüz sorun yok ama balıkçılar ağlarını denize atamıyor. Yoğun müsilajdan dolayı atılan ağları çekerken 1 saatte yapılan işlemler yaklaşık 6 saat sürüyor. Daha önceki yıllarda olduğu gibi kendiliğinden yok olmasını ümit ediyoruz.

Müsilaj etkisi balık fiyatlarına da yansıdı mı?

Murat Kul: Marmara’yı kaplayan müsilajın henüz fiyatlara bir etkisi yok. Zaten yasak olduğu için az balık çıkıyor ve hemen talep görüyor. İstanbul Boğazı’nda sarıkanat ve istavrit akını var ve henüz burada müsilaj olmadığından balıkçılar burada avlanıyor.

BALIKÇILAR KORKU İÇİNDE

Balıkçılık müsilajdan nasıl etkilendi?

Ramazan Özkaya: Ülkemizde son 20 yılda avlanan balıkların yüzde 11,9’u Marmara Denizi’nden çıkarıldı. Daha önceleri Marmara Denizi’nin belirli kısımlarında yoğun olmayan ve balık avcılığını fazla etkilemeyen müsilaj görüldü ancak 2020-2021 yıllarında Marmara’nın tamamını kaplayarak balık avcılığını yüzde 99 durdurdu. Bundan dolayı balıkçılarımız gelecek senelerde de aynı durumun olması ihtimalinden dolayı bir korku içerisinde.

Balıkçılar müsilajdan dolayı ava çıkamadığından ekonomik zarara uğruyor, balığa çıkan da denize bıraktığı ağlara müsilajın yapışmasından dolayı ağlarını toplayamadığı için av araçlarından da oldular. Balıkçılar olarak önümüzdeki sezonun ne olacağı konusunda net bir bilgi olmaması ise ayrı bir sıkıntı olarak önümüzde durmaktadır.

BALIKÇILAR NE DİYOR?

Müsilaj denizlere verdiği zararın yanı sıra balık satıcılarını da ekonomik açıdan etkiledi. Üsküdar balık çarşısında konuştuğumuz balıkçılar, insanların değil balık almak balık tezgahının yanından geçerken bile bakmadığını söylüyor. Satışların yüzde 50’den daha fazla düştüğünü söyleyen balıkçılar, “Müsilaj balık esnafını pandemiden daha fazla vurdu. Salyadan dolayı korkan tüketiciyi kültür balığına yönlendiriyoruz, onu bile almıyorlar. Genel olarak tüm balıklara zehirli gözüyle bakmaya başladılar” diyor.

Balıklar ziyan oluyor

Balık çarşısındaki neredeyse tüm esnafın işçilerini azalttığını söyleyen balıkçılar, “Tam da şimdi satışlarımız iyi olmalıydı, öğlene kadar yarı yarıya indirdiğimiz tezgahları akşama kadar balık bile satamadan kapatıyoruz. Balık tezgahta durduğu sürece çabucak bozulduğundan, çoğu ziyan oluyor. Bu müsilaj sorunu bir an önce çözülmeli ve vatandaş balık tüketmekten korkmamalı.” diyerek serzenişte bulunuyor.