Kumar bağımlılığı ile mücadelenin yolları

Dünya Sağllık Örgütünün yayımladığı Uluslararası Hastalık Sınıflandırması El Kitabı’nda kumar oynama bozukluğu, davranışsal bağımlılıklar arasında yer almakta ve şu özelliklerle tanımlanmaktadır:

- Kumar oynama üzerinde kontrolün sağlanamaması.

- Kumar oynamaya yaşamdaki diğer ilgi alanlara ya da günlük faaliyetlere göre öncelik verme.

- Olumsuz sonuçlara rağmen kumar oynamaya devam etme ya da daha fazla oynama.

Kişide kumar oynama bozukluğu olduğunu söyleyebilmek için yukarıda bahsi geçen üç özelliğin en az 12 aylık süre boyunca belirgin bir şekilde gözlenmesi gerekmektedir. Bu özelliklerin her biri mevcutsa ve belirtiler şiddetliyse, süre kısa da olsa bu tanı konabilmektedir. Son yıllarda internetin yoğun kullanımıyla birlikte kumar oynama bozukluğu, online kumar oynama davranışlarına bağlı olarak da ortaya çıkabilmektedir. 

Kumar oynama bozukluğu, psikiyatri alanında geleneksel olarak dürtü kontrol bozuklukları arasında değerlendirilmiş, ancak günümüzde davranışsal bağımlılıklar kapsamında ele alınmaya başlanmıştır. Kumar oynama bozukluğu olan bireyler, genellikle riskli bahisleri artırma eğiliminde olup, kumarı bırakma ya da sınırlandırma konusunda ciddi zorluklar yaşarlar. Bu durum, kişinin zihninin sürekli kumar düşünceleriyle meşgul olmasına ve kumarın hayatın diğer alanlarının önüne geçmesine yol açar. Ayrıca, kişinin sosyal, mesleki veya finansal hayatında ciddi olumsuzluklara neden olmasına rağmen, kumar oynama davranışını sürdürmesi bu bağımlılığın en önemli belirtilerindendir. Bu bozukluk, kişilerin kontrol mekanizmalarını zayıflatarak günlük yaşamlarına ve ilişkilerine büyük zarar verebilir.

Kumar oynama bozukluğunun olası sebepleri nelerdir?

1. Heyecan arayışı / Eğlenme

2. Sosyalleşme ihtiyacı

3. İstenmeyen duygu ve düşüncelerden kaçma

4. Aksiyon arayışı

5. İstenmeyen duyguları bastırma

6. Genetik

7. Beyin kimyasında değişiklik olması 

DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı’nda kumar oynama bozukluğu, kişinin yaşam kalitesini etkileyen ve işlevsellikte düşmeye yol açan, 12 aylık bir süre içinde tekrarlayıcı ve sorunlu kumar oynama davranışı olarak tanımlanır. Tanı koyulması için aşağıdaki belirtilerden en az dördünün bulunması gereklidir:

1. İstediği hazzı sağlayabilmek için giderek daha çok parayla kumar oynama ihtiyacı.

2. Kumar oynamayı bırakma ya da durdurma girişimleri sırasında huzursuz hissetme.

3. Kumar oynamayı denetim altına almak, bırakmak ya da durdurmak için tekrarlayan ve sonuç vermeyen çabalarda bulunma.

4. Sık sık kumar oynama üzerinde düşünüp durma.

5. Oynadığı parayı kaybettikten sonra kaybettiği parayı geri kazanmak için tekrar oynama.

6. Kumar oynadığını gizlemek için yalan söyleme.

7. Sıkıntı duyarken kumar oynama.

8. Maddi sıkıntıya düştüğü için çevreden borç alma.

9. Kumar oynama yüzünden önemli bir ilişkisini veya iş imkanını tehlikeye atma.

Kişi Kumar Oynama Düşüncesiyle Başa Çıkabilmek İçin

1. Kumar oynanan ortamlardan ve internette kumar oynatan sitelerden uzak durmalıdır.

2. Kumarla ilgisi olan insanlardan uzak durmalıdır.

3. Kumar üzerine yapılan konuşmalardan kaçınmalıdır.

4. Kumar oynama düşüncesini oluşturan şeylerden uzak durmalıdır.

5. Günlük ihtiyacını karşılayabilecek kadar para taşımalıdır.

6. Yaşam tarzında değişikliğe gidilmelidir. Farklı hobiler edinmek faydalı olabilir.

7. Destek almak için güvenilir birinden yardım istenmelidir. 

8. Başka şeylerle uğraşarak dikkatini farklı aktivitelere çevirmelidir.

9. Gerek kumar oynayan kimse gerekse çevresinden birisinin kumar oynadığını bilen birisi bağımlılık tedavisine başvurmaktan ve bu yolla kumarla mücadele etmekten kaçınmamalıdır.

Nasıl yardımcı olabiliriz?

1. Bağımlılık hakkında konuşurken bağımlıyı yargılayıcı düşünce ve davranışlardan kaçınılmalıdır. 

2. Kumar oynayan kişinin tehdit, yalvarma ya da suçlama yoluyla para istemesine karşı önlemler alın.

3. Para idaresine sınırlar koyarak önlem alabilirsiniz.

4. Kişiye yanınızda olduğunuzu hissettirmelisiniz.

5. Sevdiğiniz birinin kumar oynaması konusunda ne kadar öfkeli ve incinmiş hissediyorsanız, sakinleşene kadar bekleyin ve öyle konuşmayı tercih edin. Olası çatışmalardan kaçının.

6. Bağımlılığın üstesinden gelmek zaman ve çaba gerektirir; onlara karşı sabırlı olun.

7. Destek gruplarına yönlendirebilirsiniz.

8. Profesyonel yardım için destekte bulunun.

Kumar bağımlılığının tedavisi nasıl olur?

Kumar bağımlılığı tedavisinde çoğu zaman madde bağımlılığı tedavi modeline benzer bir yaklaşım uygulanır çünkü her iki bağımlılık türü de beyindeki ödül mekanizmalarını etkiler. Tedavi süreci genellikle psikoterapi, ilaç tedavisi ve bireysel ya da grup terapilerini içerir. Bu terapi yöntemleri, bireyin bağımlılığa olan dürtülerini kontrol altına almasına, başa çıkma becerilerini geliştirmesine ve davranış değişikliği sağlamasına yardımcı olabilir. Ayrıca, kişinin bağımlılığın altında yatan psikolojik sebeplerini keşfetmesi de iyileşme sürecinde oldukça önemlidir.