İstanbul'un Manevi Bekçileri

İstanbul mutlaka fethedilecektir. Onu fetheden komutan ne güzel komutan, o ordu ne güzel ordudur.” Peygamber Efendimizin (s.a.v.) hadisiyle müjdelediği İstanbul, islam devletleri tarafından birçok kez kuşatılmıştır. Şehrin kuşatılması esnasında çatışmaların şehri çevreleyen surlar etrafında olduğundan şehit düşen sahabelere ait mezarların birçoğu şehrin surlarının önünde yer alır. Dolayısıyla İstanbul'dki surların etrafında birçok sahabe mezarı ve türbesi vardır.

Şehrin içindeki ve civraındaki sahabe mezarlar ve türbelerinin bir kısmı Sultan 2. Mahmud tarafından yaptırılmıştır ve manzum kitabelerin altında genellikle 1251 tarihi okunmaktadır. Sultan 2. Mahmud, yeniçerilik ortadan kaldırdıktan sonra halkın göznlünü kazanmak için bu türbeleri ihya ettirmiştir.

Sahabe mezarlarının bir kısmı naaşın gömülü olduğu mezar, bir kısmı ise naaşın gömülü olmadığı ancak o zatın manevi varlığına tahsil edilmiş ve mezar gibi kurulmuş, ruhaniyetinin orada olduğuna inanılan "makam" olarak tabir edilen yerlerdir.

İstanbul'da sahabe türbelerinin esas sayısı 26'dır. Ancak Ahmed-ul Ensari, Cabir oğlu Muhammed El Ensari ve Adurrauf Samadani isimleri halk inancı ve yanlış okumalardan dolayı sahabeden sayılarak 29 olarak kabul edilmiştir. Bunların 7'si Eyüp'te, 18 adeti sur içinde Fatih ve Eminönü'nde, 3 adeti Beyoğlu ilçesinde Yeraltı Camii içinde ve diğeri de Üsküdar'da yer alır.

İstanbul'daki sahabe kabirleri üç şekilde tasnif edilebilir. Sahabi olduğu, İstanbul'a geldiği ve burada şehit düştüğü kesin olanlar, Sahabe arasında ismi geçmediği halde sonradan sahabi olarak değerlendirilenler şeklinde 3 grupta toplanarak değerlendirilir. İstanbul'daki başlıca sahabe kabirleri:

EBÛ EYYÛB EL-ENSÂRÎ

"Mihmandar-ı Resul" olarak bilinir. Aslen Medinelidir. Medine'ye göçmek zorunda kalan Alişan Efendimiz'e evini açmış ve evinde 7 ay misafir etmiştir. Peygamber Efendimiz'den sonra da Kur'an-ı Kerim'in bir araya getirilmesinde büyük hizmetleri olmuştur. Bugün kendi adını taşıyan ilçede, adını taşıyan Eyüp Sultan Camii'nin yanındaki türbede yatar.

HZ. EBÜ’D-DERDÂ

Şam'daki ilk müslüman kadıdır. Asıl adı Uveymir bin Zeyd bin Kays'tır. Bedir Savaşı sırasında müslüman olmuş ve Peygamber Efendimiz tarafından övülmüştür. Müslüman olduktan sonra Peygamberimizle daha fazla zaman geçirebilmek için ticareti bırakmıştır. Kur'an-ı Kerim'i ezberleyen ilk dört hafızdan biridir. Eyüpsultan'daki türbesi Zal Mahmud Paşa caddesi üzerindedir.

EBÛ SAÎD EL-HUDRÎ

Kainatın Efendisi'nin İstanbul'un fethiyle ilgili hadisinin peşine takılıp ilerlemiş yaşında İstanbul'u fethe gelenler arasındadır. Peygamber Efendimizin süt kardeşi olduğuna dair rivayetler vardır. Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılan türbesi Ayvansaray'da Toklu Dede Haziresi'ndedir.

HZ.HAMİDULLAH EL-ENSÂRÎ

Medinelidir. Ebu Şeybe el-Hudri ile aynı türbenin ayrı odalarında ebediyete uyumaktadır.

HZ. MUHAMMED EL-ENSÂRÎ

Medinelidir. Ebu Eyyub el-Ensari hazretleri ile birlikte İstanbul kuşatmasına katılmıştır. Ayvansaray'da Karabaş Mahallesi'nde bulunan türbesi "Sultan Mahmud güneşi" olarak tanımlanan süslemelerle dikkat çekmektedir.

HZ. CÂBİR BİN ABDULLAH EL-ENSÂRÎ

Medine'de doğmuştur. Hz. Peygamber'i 2.Akabe Beyatı esnasında henüz çocuk yaşta iken tanımış beraberinde tam 19 savaşa katılmıştır. 1540 hadis rivayetiyle en çok hadis rivayet eden beş sahabeden biridir. Hz. Peygamber'in vefatından sonra dört halifeye danışmanlık yapmıştır. İstanbul kuşatmasında orduya sancaktarlık ettiği söylenmektedir. Türbesi Ayvansaray'da Atik Mustafa Paşa Camii içerisindedir.

HZ. EBÛ ZER el-GIFÂRÎ

Bedir, Uhud ve Hendek savaşları ile Kıbrıs Fethi'ne katılmıştır. Hastalığında Peygamber Efendimiz'in başucundan ayrılmamıştır. Türbesi Ayvansaray'da Karabaş Mahallesi'ndeki Çınarlı Çeşme Mescidi'nin yanındadır.

HZ. HAFİR

Ebu Eyyub el-Ensari hazretlerinin yeğenidir. Ebu Eyyub el-Ensari ile katıldığı kuşatmada vefat etmiştir. Türbesi Edirnekapı'dan sur dibine inerken Eğrikapı girişinin hemen solundadır. Ayrıca Abdülvedüd Mahallesi'nde bir mezarı daha vardır.

HZ. CAFER BİN ABDULLAH EL-ENSÂRÎ

Medinelidir. Bizans kuşatmasında şehit olduğuna dair rivayetler vardır. Türbesi Fatih'te Hoca Kasım Günani Camii'nin mihrabı önünde bulunmaktadır.

HZ. AMR BİN AS

Mekke'de dünyaya gelmiştir. Kureyş'in öden gelenlerindendir. Hem askeri hem de siyasi açıdan son derece bilgili biridir. Hz Ebubekir'in halifeliği döneminde Güneydoğu Filistin'in fethinde bulunmuş, küçük bir askeri birlikte büyük başarılar kazanmıştır. Hzm Ömer döneminde ise Filistin'i tamamıyla müslümanlaştırmıştır. Makam türbesi Karaköy'deki Yeraltı Camii'ndedir.

HZ.SÜFYAN BİN UYEYNE

Küçük yaşta ilim tahsiline başlamıştır. Keskin bir zekaya, sağlam ve güçlü bir muhakemeye sahip olan bu sahabe yedi bin hadis rivayet etmiştir. Makam türbesi Karaköy'deki Yeraltı Camii'ndedir.

HZ. ABDURRAHMAN EŞ-ŞAMİ

Eyüp Sultan Hazretlerinin sancaktarı olduğu rivayet edilir. İstanbul'un ilk kuşatmasında şehit düşmüştür. Türbesi Sultanahmet Camii'nden Ayasofya Camii'ne doğru giden Kabasakal Caddesi üzerindeki Tevfikane Sokak içindedir.