Osmanlı Devleti'nin en güçlü hanım sultanlarından biri olan Haseki Hürrem Sultan nerelidir? Ne zaman, nerede ve nasıl öldü? Hürrem Sultan hayırsever miydi? Hürrem Sultan'ın bilinmeyenlerini sizler için derledik.
Gücü, ihtirası ve zekasıyla bir dönemi etkisi altına almış ve “kadınlar saltanı” kavramını tarihe kazandırmış Hürrem Sultan, günümüzde hala hayatı, çalışmaları ve fikirleriyle merak edilmektedir. Özellikle Muhteşem Yüzyıl dizisiyle birlikte modern çağın da kahramanlarından biri haline gelen Hürrem Sultan ve hayranlık bıraktıran hayatı…
KİMDİR?
Osmanlı Devleti’nde en güçlü kadın sultanlarından biri olan Hürrem Sultan aynı zamanda padişah eşleri arasında en çok bilinen sultanlardan biridir. Kökeni hakkında birçok kaynak olmasına karşın en güçlü bilgi, Lehistan Krallığı’ndan geldiğidir. Hürrem Sultan, Kanuni Sultan Süleyman’ın eşi, Osmanlı Devleti’nin Kanuni’den sonraki padişahı II. Selim’in annesidir. İlk olarak haseki sultan unvanını alan ve bu unvanla nikah kıyılan ilk sultandır. Osmanlı Devleti’nde kadınlar saltanatı devrini başlatan Hürrem Sultan, genelde ihtirası ve entrikalarla bilinmesine rağmen Osmanlı Devleti’nin birçok bölgesinde yaptığı yardımlar ve hayratlarıyla da tarihte yerini almıştır.
NERELİ?
Hürrem Sultan, birçok kaynağa göre Ukrayna sınırları içinde kalan, o dönemde Lehistan hakimiyetinde bulunan Rogatin bölgesinden gelmiştir. Fakir bir Katolik papazının kızı olup asıl adı Alexandra Lisowska’dır. Batı kaynaklarında Rossa ve Roza daha yaygın olarak da Roxelane adlarıyla, Osmanlı kaynaklarında ise hemen sadece Haseki Sultan olarak geçer. Akınlar esnasında esir alınan Hürrem Sultan, Şehzade Süleyman’a Hafsa Sultan veya İbrahim Paşa tarafından takdim edildi. Kısa sürede haremde öne çıkmayı başaran Hürrem Sultan’a, güler yüzlü olmasından dolayı, kaynaklara göre Kanuni tarafından Hürrem veya Hürremşah adı verildi. Hürrem haremde zekası ve cesaretiyle Kanuni Sultan Süleyman’ın gözdesi oldu.
ÇOCUKLARI
Hürrem Sultan’ın 4 oğlu ve 1 kızı vardır. Çocuklarının hemen hemen hepsi birçok konuda önemli konumlarda bulunmuştur. Mihrimah Sultan, Şehzade Mehmed, Şehzade Abdullah, III. Selim, Şehzade Bayezid ve Şehzade Cihangir onun çocuklarıdır. Mihrimah Sultan, güzelliği ve devlet yönetiminde danışman olarak görev almasıyla annesinin izinden gitmiştir. II. Selim ise Kanuni Sultan Süleyman’dan sonra tahta geçerek padişah olmuştur. Elbette onun padişah olarak tahta çıkmasının en önemli sebebi validesi Hürrem Sultan’dır. Şehzade Bayezid, ağabeyi Şehzade Mustafa’nın boğdurulmasından sonra tahtın en güçlü ikinci varisiydi ancak hem karşı tarafta yer alması hem de validesinin II. Selim’i uygun görmesinden dolayı tahta çıkamamış ve yine kendi ailesinin aldığı kararla oğullarıyla birlikte katledilmiştir. Şehzade Mehmed ve Şehzade Cihangir ise nahif kişilikleriyle bilinen şehzadelerdir. Şehzade Abdullah ise doğumundan iki yıl sonra vefat etmiştir.
HÜRREM VE MAHİDEVRAN ÇEKİŞMELERİ
Topkapı Saray’ının hareminde Hürrem Sultan’ın bu hızlı yükselişi başta Kanuni Sultan Süleyman’ın önceki hanımı ve en büyük Şehzade Mustafa’nın annesi Mahidevran Sultan olmak üzere birçok kadınla arasının bozulmasına sebep oldu. Hürrem Sultan ve Mahidevran Sultan arasında bir süre sonra kanlı bir savaş yaşanmaya başladı. Ancak bu durumun daha ileri gitmesine izin vermek istemeyen Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi Hafsa Sultan araya girerek gerginliğin azalması için çeşitli girişimlerde bulundu. Valide Sultan’ın 1534 yılında vefat etmesinin ardından Kanuni Sultan Süleyman bu iki hanım artasındaki dengeyi kurmak amacıyla Mahidevran Sultan’ı Manisa’da vali olarak bulunan büyük oğlu Mustafa’nın yanına gönderdi. Ancak iki sultanın da ömürleri boyunca soğuk savaşları devam etti.
HÜRREM SULTAN VALİDE SULTAN OLDU MU?
Venedik elçileri Navagero ve Trevisano'nun, 1553 ve 1554 yıllarına ait raporlarına göre bu yıllarda 50 yaşı civarında olan Hürrem Sultan, Kanuni Sultan Süleyman tarafından hala çok sevilmekteydi. Elçilere göre Hürrem Sultan, Kanuni Sultan Süleyman'ın hayatının en büyük aşkı, yol arkadaşı, eşi ve sıra dışı bir kadın karakterdi. Hürrem Sultan, Şehzade Mustafa'yı devre dışı bıraktırarak oğullarının taht yolunu açmıştı. Ancak oğullarının tahta geçtiğini göremedi. Bundan dolayı tarihte valide sultan olarak değil Hürrem Sultan veya Haseki Hürrem Sultan olarak geçti.
HAYIR FAALİYETLERİ
Hürrem Sultan siyasi hayatta etkin olduğu kadar sosyal hayatta da oldukça etkindi. Haseki Hürrem Sultan’ın yaptırdığı en büyük hayır eseri İstanbul’da halen Haseki adıyla anılan semtteki cami, medrese, mektep, imaret ve darüşşifadan oluşan Haseki Külliyesi’dir. Hürrem Sultan yine İstanbul’da Kariye adıyla anılan tekkeyi de medreseye çevirmiştir. Ayasofya civarındaki çifte hamamın da yaptıran Hürrem Sultan, Kudüs, Mekke ve Medine’de de birçok hayır eserine öncülük etmiştir. Başta Haseki Külliyesi olmak üzere yaptırdığı bütün eserler için yüksek gelirli vakıflar bırakmıştır Bütün bunların yanı sıra Kanuni Sultan Süleyman zevcesinin ölümünden sonra onun için Mekke ve Medine’de imaretler yaptırdı.
NASIL ÖLDÜ, MEZARI NEREDE?
Kayıtlara göre 15 Nisan 1558 tarihinde İstanbul’da hayatını kaybeden Hürrem Sultan’ın tarihi kaynaklarda eceliyle öldüğü yazılıdır. Ölümü, Kanuni Sultan Süleyman tarafından büyük bir yas ve üzüntü ile karşılanmıştır. Ölümünün hemen ardından şanı, özellikle sanat alanında büyük bir hızla yayılmış ve asırlar boyu sürmüştür.
Hürrem Sultan dönemde yapılan büyük bir cenaze töreniyle Süleymaniye Camii’nin avlusuna gömüldü. Hürrem Sultan’ın mezarı bugün hala Süleymaniye Camii’nde, eşinin yaptırdığı türbesiyle birlikte durmaktadır.
