Gün Olur Asra Bedel kitabının konusu ve özeti ne? Mankurt kavramı nedir? Cengiz Aytmatov kimdir?
Trenler doğudan batıya, batıdan doğuya doğru gider gelir.. gider gelir… cümlesi okuyuculara Gün Olur Asra Bedel kitabındaki zaman ve mekan kavramını özetler niteliktedir. Uçsuz bucaksız bozkırın ortasında geçen hayatlar, saat yerine gelip giden trenler ve iki kültür arasında sıkışıp kalmış insanlar anlatılıyor. Sadece babasını kaybeden insanların çok iyi anlayabileceği ‘En işe yaramaz ama hatta olan bir baba, en ünlü ama ölmüş bir babadan bin kere daha iyidir.’ cümlesi okurları en çok etkileyen cümlelerden biridir.
GÜN OLUR ASRA BEDEL ROMANIN KONUSU NE?
Gün Olur Asra Bedel romanı Cengiz Aytmatov tarafından 1981 yılında yayınlandı. Rusça olarak yayınlanan roman daha sonra Rusçadan Türkçeye çevrilmiştir. Kitap ikinci dünya savaşının ardından Sovyet Rusya’da bozkırın ortasındaki bir tren istasyonunda Yedigey’in yaşadıklarını konu ediniyor. Sovyetlerin son dönemlerinde çıkarılan roman Sovyet baskısı hakimiyetindeki bozkırda yaşayan Kırgız Türklerinin günlük hayatlarını ve maceralarını anlatıyor. Aytmatov’un kendine has olan efsanevi ve destansı anlatım şekli Gün Olur Asra Bedel romanında da ön plana çıkıyor. Türk ve Sovyet geleneklerinin bir arada verildiği kitapta, iki kültür arasında kalmış bir topluluk da ana karakterler üzerinden işleniyor.
MANKURT NE DEMEK?
Ucu bucağı görülmeyen bozkır köylerinden sadece bir tanesi olan Boranlı tren istasyonunda geçen olaylarda Sovyet baskısı ve asimilasyon politikası ince kesitler şeklinde işlenerek vermiş. Özellikle ‘mankurt’ kavramı kitaptaki en önemli ve üstünde en çok durulan kavramlar arasında.
Cengiz Aytmatov Gün Olur Asra Bedel romanı ile Mankurt kavramını dünya literatürüne sokmuş ve hem mecaz anlamı hem gerçek anlamı Türk dünyasında oldukça etkili oldu. Sovyet Rusya’nın Kırgız Türkleri özelinde mankurt kavramıyla Türklere yaptığı asimilasyonu, kendi öz benliğini ve kendi geçmişini unutmasını yine bu kavram üzerinden çok güzel anlatır. Kitapta geçen kavramlar ve coğrafyayı pekiştirmek için Cengiz Aytmatov’un bir diğer eseri olan ‘Cengiz Han’a Küsen Bulut’u okuyucular tarafından tavsiye ediliyor.
ROMANDA GEÇEN SOVYETLER VE UZAY ÜSSÜ ÇALIŞMALRIYLA NE ANLATILIYOR?
Okuyucuyu bazen bozkırın derinliklerine bazen de uzay boşluğuna götüren Gün Olur Asra Bedel, Sovyet Rusya’nın uzay çalışmalarına da yine edebi bir dille anlatıyor. Kasaba hayatından uzay üssüne geçiş yapan Aytmayov, uzay üssü ile ilgili bölümle romana bilim kurgu havası katıyor.
Sonuç olarak Gün Olur Asra Bedel romanında Cengiz Aytmatov, Sovyet Rusya’nın rejim baskısı altında yaşam ve kültür değerlerini kaybetmeye yüz tutmuş bir topluluğun çabasını gözler önüne seriyor. Savaşın ve politikanın getirmiş olduğu sorunlar insanların yaşam şekli olmuş olmasının yanı sıra kendi benlikleri de unutulmaya yüz tutulmuştur.
CENGİZ AYTMATOV KİMDİR?
12 Aralık 1928 tarihinde Tatar asıllı tiyatro sanatçısı ve devlet adamı Törekul Aytmatov ile öğretmen Nagima Aytmatov’un oğlu olarak Kırgızistan’ın Talas bölgesinde dünyaya gelmiştir. Küçük yaşlardan itibaren Rusçayı öğrenen Aytmatov eğitimini Moskova’daki bir Sovyet okulunda başladı. Cengiz Aytmatov henüz 9 yaşında iken babası Ruslar tarafından kurşuna dizilmiş ancak babasının Ruslar tarafından Kurşuna dizilerek öldürüldüğünü 20 yıl sonra öğrenecektir. Babası olmamasından dolayı bilge bir kadın olan babaannesi ile birlikte büyüyen Aytmatov, geçim sıkıntısı nedeniyle hem çalışıp hem okumak zorunda kalır. Babaannesi tarafından anlatılan Manas Destan’ı hikayeleri ile büyüyen Aytmatov, 14 yaşında iken Rusça öğretmenliği yapmaya başlar.
II. Dünya Savaşından sonra Cambul’a taşınan ve buradaki Veteriner Teknik Okulunu birincilikle bitiren Aytmatov Frunze Tarım Enstitüsünden de onur derecesiyle mezun olmuştur. Cengiz Aytmatov ilk kitabını Moskova’da 1952 yılında ‘Gazeteci Cyuda’ adlı öyküyü yazmıştır. Bir dönem muhabir ve hayvancılık uzmanı olarak çalışır.
Moskova Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde eğitim aldıktan sonra 1957 tarihinde Sovyet Yazarlar Birliğine kabul edildi. Geçimini yazdığı kitapların yanı sıra hayvanlarla ilgilenerek sağlayan Aytmatov, 1957 yılından itibaren adını duyurmaya başlar. 2008 yılında vefat ettiği döneme kadar onlarca roman yazan Aytmatov Rusya, Avrupa, Türkiye ve birçok ülkeden edebiyat ödülleri aldı. Kırgız, Türk ve Rus edebiyatının önde gelen isimlerinden Cengiz Aytmatov’un kitapları 157 dile çevrilmiştir. Aytmatov, 2008 yılında böbrek yetmezliği sonucunda vefat etti.
