Glukoz Nedir, Yüksekliği ve Düşüklüğü Neden Olur?

Glukoz karbonhidratlı besinlerden elde edilen vücudun temel enerji kaynağıdır. Kan glukoz testi, bir tür şeker olan glukozun kandaki seviyesini ölçer. Halk arasında 'kan şekeri testi' olarak bilinir. Peki, glukoz değeri kaç olmalı? 

GLUKOZ DÜŞÜKLÜĞÜ NEDEN OLUR?

Diyabet, vücudun insülin kullanma yeteneğini etkiler. İnsülini, hücrelerinizin kilidini açan ve glukozu enerji için serbest bırakan bir anahtar olarak düşünün. Diyabet hastaları vücutlarının glikozu kanda kullanmasına yardımcı olmak için çeşitli tedavilere ihtiyaçları vardır. Bunlar arasında insülin üretimini ve insülin enjeksiyonlarını artıran oral ilaçların kullanımı bulunmaktadır.

Bu tür ilaçlardan çok fazla alınması halinde kan şekeri gereğinden çok düşebilir. Aynı zamanda öğün atlamak, normalden daha az yemek ya da daha erken yemek, ilaçlar normal zamanlarında alınsa dahi glukoz seviyesinin düşmesine neden olabilir. Bu ilaçlar kullanıldığı sırada alkol tüketmek de kan şekerini düşürebilir.

Glukoz düşüklüğünün diğer nedenleri ise şunlardır:

- Bazı ilaçların kullanılması

- Hepatit veya böbrek bozuklukları gibi çeşitli tıbbi durumlar

- Aşırı miktarda insülin üreten bir tümör

- Adrenal bez eksikliği gibi endokrin bozuklukları

GLUKOZ DÜŞÜKLÜĞÜ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Hipoglisemi olarak da bilinen düşük kan şekeri, tehlikeli bir duruma işaret edebilir. Yemek yedikten sonra, glukoz vücudun hücrelerine gittiği sırada kan dolaşımında emilir. Pankreasta üretilen insülin adı verilen hormon, hücrelerin enerji için glikozu kullanmasına yardımcı olur. İhtiyaç duyulandan daha fazla glukoz tüketilmesi halinde, vücut ihtiyaç fazlası glukozu karaciğer ve kaslarda saklar ya da yağa dönüştürür, böylece daha sonra ihtiyaç duyulduğunda enerji için kullanılabilir.

Yeterince glukoz olmadan, vücut normal işlevlerini yerine getiremez. Kan şekeri 70 mg/dL’nin altına düştüğünde normalden düşük kabul edilir. Glukoz düşüklüğü için hemen tedavi uygulanması, daha ciddi semptomların gelişmesini önlemek için önemlidir.

Glukoz düşüklüğünün belirtileri ise şunlardır:

- Bulanık görme

- Kalp atışlarının hızlanması

- Ani ruh hali değişiklikleri

- Yorgunluk hali

- Cildin solgun görünmesi

- Baş ağrısı

- Açlık

- Baş dönmesi

- Terleme

- Cilt karıncalanması

- Düşünmekte ya da yoğunlaşmakta güçlük çekmek

- Bilinç kaybı, koma

GLUKOZ DÜŞÜKLÜĞÜ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Hipoglisemi tedavisinde öncelikle 15/15 kuralı uygulanmalıdır. Kan şekeri seviyesi 70 mg/dL’nin altında olduğunda, 15 gram karbonhidrat içeren bir besin tüketilir. (Diyet bisküvi, meyve suyu, tuzlu kraker, kurabiye vb.) 15 dakika hiçbir aktivite yapmadan beklenir ve kan şekeri tekrar ölçülür. Eğer 15 dakika sonra kan şekeri değeri 80 mg/dL’nin üstüne çıkmadıysa tekrardan 15 gram karbonhidratlı bir gıda tüketilir.

Düşen kan şekerini hızlı bir şekilde yükseltmek için glikoz tabletleri de alınabilir. Bu tabletler reçete olmadan kullanılabilir. Tablet almadan önce her tablette kaç gram olduğunu kontrol etmeniz önerilir çünkü 15 ila 20 gram arası karbonhidrat almak hedeflenmelidir. Ancak almadan önce doktorunuza danışmanız ve bilinçsizce kullanmamanız en sağlıklısıdır.

GLUKOZ YÜKSEKLİĞİ NEDİR?

Hiperglisemi ayrıca diyabetli olmayan kişileri de etkileyebilir. Kan şekeri seviyeleri hastayken veya stres altındayken yükselebilir. Bu, vücudun hastalıklarla savaşmak için ürettiği hormonların kan şekerinizi yükseltmesiyle ortaya çıkan bir durumdur.

Sık sık yükselen glukoz değerleri tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar görme, sinir ve kardiyovasküler sistemlere zarar verebilir.

GLUKOZ YÜKSEKLİĞİ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Yüksek kan şekerinin kısa süreli semptomları şunlardır:

- Aşırı şekilde susuzluk hissetme

- Sık sık idrara çıkma 

- Bulanık görme

- Vücutta iyileşmeyen yaralar

- Yorgunluk hali

Hiperglisemi belirtileri yaşıyorsanız, glukoz seviyenizi sık sık kontrol etmeniz önemlidir. Tedavi edilmeyen yüksek kan şekeri, göz, böbrek veya kalp hastalığı ve sinir hasarı gibi kronik komplikasyonlara yol açabilir. Yukarıda listelenen semptomlar birkaç gün veya hafta içinde gelişebilir. Genellikle, yemeklerden sonra 180 mg/dL’den yüksek olan ya da yemekten önce 130 mg/dL’nin üzerinde olan kan glikoz seviyeleri normalden yüksek olarak kabul edilir.

Yeterince glukoz olmadan, vücut normal işlevlerini yerine getiremez. Kan şekeri 70 mg/dL’nin altına düştüğünde normalden düşük kabul edilir. Glukoz düşüklüğü için hemen tedavi uygulanması, daha ciddi semptomların gelişmesini önlemek için önemlidir. Ancak almadan önce doktorunuza danışmanız ve bilinçsizce kullanmamanız en sağlıklısıdır.

GLUKOZ YÜKSEKLİĞİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Glukoz seviyesi izlenir: Diyabeti kontrol altında tutmanın en önemli parçası, kan şekeri düzeyinin sık sık kontrol edilmesi ve bir deftere not edilmesidir. Böylece doktor ve hasta tedavi planını daha verimli şekilde takip edebilir. Kan şekeri seviyesinin belirlenen hedef aralığından çıktığını bilmek, daha önemli problemler ortaya çıkmadan önce kan şekerinin kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir.

Kişi egzersize teşvik edilir: Egzersiz, glukoz değerlerinin kontrol altına alınmasını sağlamak için en etkili yollardan biridir. İnsülin artırıcı bir ilaç kullanıyorsanız ya da sinir ve göz hasarı gibi komplikasyonlarınız varsa, en uygun egzersiz ve beslenme planını doktorunuz belirleyecektir.

Uzun süredir diyabet hastasıysanız ve insülin tedavisi görüyorsanız doktorunuz egzersiz için bir sınırlama getirebilir. Örneğin, kan şekeriniz 240 mg/dL’nin üzerindeyse, doktorunuz idrarınızda keton olup olmadığını görmek için tahlil isteyecektir.

İdrarınızda keton varsa egzersiz yapmamanız gerekir. Doktorunuz ayrıca, keton olmasa bile kan şekeri değeriniz 300 mg/dL’nin üzerinde ise egzersiz yapmamanızı söyleyebilir. Ketonlar vücuttayken egzersiz yapmak, kan şekeri düzeyinizin daha da yükselmesine neden olabilir.

Bunlar haricinde glukoz nasıl düşürülür?

- Reçete edilen ilaçların zamanında alınması gerekir.

- Beslenme planına sadık kalınmalıdır. Sık sık ve az az yemek yenilmelidir.

- Atıştırmalıkların miktarına ve zamanlamasına dikkat edilmelidir.

- Lif oranı yüksek gıdalar tüketilmelidir.