Dişi hayvan kurbanlık olur mu? Dişi hayvanın kurban olarak kesilmesi caiz midir?

2022 yılının ikinci dini bayramı olan Kurban Bayramı’nın gerçekleşmesine yaklaşık 1 aylık bir süre kaldı. 9 Temmuz ayında gerçekleşecek olan Kurban Bayramı öncesinde kurbanlık hayvan almaya hazırlanan vatandaşlar kurbanlık hayvanın dişi mi yoksa erkek mi olması gerektiği sorusu başta olmak üzere pek çok konuda araştırmalar yapmaya devam ediyor. Peki Dişi hayvan kurbanlık olur mu? Dişi hayvanın kurban olarak kesilmesi caiz midir?

Dişi hayvan kurbanlık olur mu?

Deve, sığır ve benzeri büyükbaş hayvanlar ile koyun ya da keçi gibi küçükbaş olan hayvanların belirli koşulları taşımaları ile birlikte, erkek olsun ya da dişi olsun fark etmeksizin kurban şeklinde kesilebilecekleri konusu Hz. Peygamberin (s.a.v) hadislerinde ve uygulamalarında görülmüştür.

Kurban edilecek olan hayvanın cinsiyetinin ne olduğu, kurban ibadetinin fazileti bakımından herhangi bir ölçü olmamaktadır. Bunun dışında sığırın dişi olanının kurban edilmesinin daha faziletli olduğu görüşünü de ileri süren kimi fakihler mevcuttur. Bahsedilen görüşü söz konusu olan fakihlerin yaşamış oldukları toplum ve dönemin koşullarına göre değerlendirmek çok daha isabetli olmaktadır.

Din İşleri Yüksek Kurulu, 22/11/2017 tarihinde Din İşleri Yüksek Kurulu Üyesi Zeki SAYAR’ın Başkanlığı’nda toplandı. İbadetler Komisyonu tarafından hazırlanan “Dişi Hayvanların Kurban Olarak Kesilmesi” adlı metin görüşüldü. Görüşülen metinde şu ifadeler yer aldı:

Malî ve sosyal nitelikleri bir arada bulunduran kurban ibadeti, Yüce Allah’a karşı olan teslimiyeti ve kulluğu ifade etmektedir. Toplumda birlik, kardeşlik, yardımlaşma ve dayanışma ruhunu diri tutan bu ibadetin çerçevesi, Kur’an-ı Kerim’in yanı sıra Hz. Peygamber’in (s.a.s.) söz ve uygulamalarıyla belirlenmiştir. Hz. Peygamber’in (s.a.s.) kurban ibadeti hususunda doğrudan veya dolaylı olarak açıklama mahiyetinde birçok söz ve uygulaması olmuştur. Bu söz ve uygulamalara bakıldığında deve, sığır gibi büyükbaş hayvanlarla, koyun, keçi gibi küçükbaş hayvanların belirli şartları taşımaları durumunda, erkek olsun dişi olsun kurban olarak kesildikleri görülmektedir. Ancak İslam âlimleri bu söz ve uygulamalar ışığında kurbanlık hayvanın kesiminde dişi ve erkek cinslerinden hangisinin daha faziletli olduğu hususunda farklı görüşler ortaya koymuşlardır.

Mâlikî ve Şafiî mezhebi âlimleri kurbanlık hayvanlarda genel olarak erkek cinsini dişi cinsine göre faziletli görmektedirler. Hanefî mezhebi âlimleri ise koyunda erkek; keçi, deve ve sığırda ise dişi cinslerinin daha faziletli olduğunu ifade etmişlerdir. Ancak her iki görüş sahiplerinin gerekçelerine bakıldığında bunda, yaşadıkları zamanın şartları/ihtiyaçları, hayvanın etinin fazlalığı, lezzeti ve kalitesi ile ilgili değerlendirmelerin ve bölgesel alışkanlıkların etkili olduğu görülmektedir. Nitekim kurbanlıklarda dişi hayvanların kesilmesinin daha faziletli olduğunu ifade eden görüş sahipleri, etinin daha fazla ve kaliteli olacağı gerekçesiyle gerek koyun cinsinden gerekse keçi cinsinden olsun burulmuş olan erkek hayvanın dişisinden daha faziletli olacağını dile getirmişlerdir. Yine kurbanlık hayvanlarda genel olarak erkek cinsinin tercih edilmesini faziletli kabul eden görüş sahipleri, birtakım sebeplerle erkek hayvanın etinin kalitesi düştüğü takdirde, hiç doğum yapmamış dişi hayvanın kurban edilmesinin daha faziletli olacağını belirtmişlerdir (Bkz. Kâsânî, Bedâi, V, 80; Ramlî, Nihâye, VIII, 133; Desukî, Haşiyetü’d-Desukî, II,121; İbn Âbidîn, Reddü’l-Muhtâr, VI, 322; Vehbe Zuhayli, Mevsuatü’lFıkhi’l-İslami ve’l-Kadâya’l-Mu’âsıra, III, 613).

Dişi hayvanın kurban olarak kesilmesi caiz midir?

Tarıma dayalı olan bir toplum içerisinde erkek sığırın kuvvetinden daha çok yararlanılma olanağının mevcut olması göz önünde bulundurulması ile birlikte böyle dişi kurbanlığın seçilmesi görüşünün ortaya atılmış olma olasılığı yüksektir. Ayrıca bu görüşler, dinin değişmez olan bir esası gibi kabul edilmesi yanlış bir tutum olacaktır. Bunlar, toplum yararı göz önünde bulundurulması vasıtası ile ortaya atılmış olan görüşleri ifade etmektedir.

Günümüzde de aynı durumdan hareket ederek dişi olan sığırların kurban edilmesi durumunun hayvan üretimine zarar vermesi halinde, erkek sığırların daha fazla tercih edilmesi uygun olmaktadır. Bununla birlikte kurbanlık hayvanın erkek ya da dişi olması, kurbanın geçerlilik koşulları arasında yer almamaktadır. Sonuç itibari ile bakıldığında günümüzde kurbanlığın cinsiyeti, kurban ibadetinin yerine getirilmesi üzerinde bir engel değildir. Erkek veya dişi kurbanların hangisinin kesileceği konusunda herhangi bir şart ya da kural bulunmamaktadır. Bu sebepten dolayı kurbanın cinsiyeti bu ibadet kapsamında herhangi bir önem taşımamaktadır.