Devrim niteliğinde proje: Depremi 16 saniye önce bildirecek sistem tamamlanıyor!

Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Genel Jeoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir,2021 yılında İzmir için başlattıkları ‘Deprem erken uyarı sistemi’ projesi hakkında bilgilendirmede bulundu. Proje çalışmalarının tamamlanma aşamasında olduğu belirten Prof. Dr. Sözbilir, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ile imzaladıkları protokol kapsamında 12 ayrı noktaya sistemi yerleştireceklerini belirtti. Depremi 16 saniye öncesinden bildirecek sistemin müjdesini veren Prof. Dr. Sözbilir, şu ifadelerde bulundu:

"Üniversitenin öz kaynaklarıyla desteklenen bir projeydi. Mühendislik fakültesinde jeoloji, jeofizik, inşaat, bilgisayar ve elektronik bölümü hocalarından oluşan bir ekip oluşturduk. Bu ekip 3 yıl boyunca çalışıp, projeyi tamamladı. Hem yazılı hem tasarım hem de mekanizma açısından tamamen yerli, yeni bir Deprem uyarı sistemi geliştirdik. Geliştirdiğimiz sistemi önümüzdeki aydan itibaren 6 aylık bir deneme sürecine sokacağız. İzmir'de farklı lokasyonlardaki 12 AFAD istasyonuna yerleştireceğimiz bu sistem saniye saniye bize oluşacak depremlerle ilgili bilgi aktaracak"

Sistem 16 saniye önce haber verecek

Deprem erken uyarı sistemi projesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Genel Jeoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir tarafından duyuruldu. Sözbilir, bu sistemin daha önce İstanbul, Bursa, Kocaeli gibi yerlerde kurulduğunu ifade ederek, projenin birçok ilde de uygulanması gerektiğine vurgu yaparak şu sözleri söyledi:

"Deprem erken uyarı sistemleri, diyelim ki 70 kilometre uzaklıktaki bir fay deprem oluşturduğu anda onu algılıyor. Mesela Bayraklı ilçesine gelebilecek bir depremi 16 saniye öncesinden öğrenebiliyoruz. Bu sayede insanlara bilgi verilebilir ya da büyük ölçekli yapılarla ilgili önlem alınabilir. Amaç deprem olduğu anda kaynağında yakalamak. Fayın bizden ne kadar uzak olduğuna göre depremin geliş süresi değişir. Bu bilginin online ve gerçek zamanlı olarak bilgisayarlara naklini gerçekleştirecek."

Deprem sayısında artış yükseliyor

Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen yıkıcı depremin ardından yaşanan gelişmeleri aktardı. Sözbilir'e göre, bu depremin ardından bir yıl içinde Türkiye genelinde yaklaşık 100 bin deprem yaşandı. Normal koşullarda yılda ortalama 25 bin deprem yaşanırken, bu sayının dört katına ulaşması, büyük bir enerjinin açığa çıkmasına işaret ediyor. Bu artışın devam ettiğini belirten Sözbilir, Türkiye'de son 100 yılda kırılmayan birçok fay hattı bulunduğunu hatırlattı.

Türkiye'de 485 fay hattının sadece 25 tanesinin kırıldığını vurgulayan Sözbilir, bu konuda yapılan çalışmalara dikkat çekti. 14 üniversiteden 100'e yakın bilim insanının katılımıyla başlatılan bir proje kapsamında, yüzlerce fay hattının incelendiğini ifade etti. Bu çalışmaların iki yıl boyunca devam edeceğini belirten Sözbilir, Antakya, Ölüdeniz ve Cizre gibi fay hatlarında detaylı incelemeler yapacaklarını açıkladı. Bu çalışmaların amacının, geçmişte ne sıklıkta deprem üreten fay hatları olduğunu ve gelecekte ne zaman kırılabileceklerini belirlemek olduğunu söyledi. Bu şekilde, deprem tehlikesi düzeyini ölçmeye yönelik önemli veriler elde edileceğini ifade etti.

İzmir’de Tuzla Fayı riski

zmir'de son 100 yılda fayların yıkıcı bir deprem üretmediğini de belirten Prof. Dr. Hasan Sözbilir, 17 fayın 6 ile 7.2 büyüklüğünde deprem üretebileceğini kaydetti. Denizdeki faylardan birinin 30 Ekim 2020'de kırıldığını anlatan Prof. Dr. Sözbilir, "6.9 büyüklüğünde deprem olmuştu ve 117 vatandaşımız yaşamını yitirmişti. 'Denizdeki hangi faydan kaynaklanan bir depremde ne tür bir tsunami tehlikesine maruz kalabiliriz?', 'Hangi kıyılarımızı su basar?', 'Bu sular ne kadar içeri girecek?', 'O bölgede altyapı stokumuz nasıl?', 'Nüfus yoğunluğumuz ne kadar?' gibi konuları önceden bilmemiz gerekiyor" dedi. İzmir faylarını kesip inceleme yaptıklarını da söyleyen Prof. Dr. Sözbilir, 5 fayda çalışmaları tamamladıklarını söyleyip "Tuzla Fayı'nın 2 bin yıllık deprem üretme aralığı var. Son depremi de yaklaşık 2 bin yıl önce yaptığı için bu fayın deprem üretme zamanının yaklaştığını söyleyebiliriz. 7'ye varan büyüklükte bir deprem üretme potansiyeli var" ifadelerini kullandı.

Kentsel dönüşüm depremi beklememeli

Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Türkiye'de kentsel dönüşümün 1999 depreminden sonra başladığını vurgulayarak, 2015 yılına kadar gecekonduların yıkılarak yerlerine bina yapıldığını belirtti. Ancak, kentsel dönüşümün öncelikle 1999 öncesi yapılan ve yoğun nüfuslu binaların üzerinde odaklanması gerektiğini ifade etti.

Sözbilir, "Az nüfusun olduğu binaları değil, 1999 öncesi yapılan ve çok nüfusun olduğu binaları kentsel dönüşüm kapsamında ele almak önemlidir. Bu dönüşümde önceliklendirme yapılmalıdır, zemin ve nüfus yoğunluğu gibi faktörlere göre hareket edilmelidir" dedi.

6 Şubat depreminde yaşananların önemine değinen Sözbilir, depremden sonra sağ kalan insanların barınacak yerinin olmadığını dile getirdi. Çadır ve konteynerlerin bulunmasına rağmen, bu geçici barınma çözümlerinin insanların yaşam kalitesini düşürdüğünü belirtti.

Sözbilir, "Deprem olmadan önce deprem konutları yapmalıyız. İzmir'de deprem konutlarını arttırarak, şehir içindeki mevcut yapı stoğundaki insanları deprem öncesinde bu konutlara taşırsak, deprem olduğunda kentsel dönüşüm kapsamında yıkılması gereken binalar boş olacağı için can kaybı önlenir. Bu mekanizmanın Türkiye genelinde devreye girmesinde büyük fayda vardır" şeklinde konuştu.