Coronavirüs’te Mutlu Eden Gelişme

İlk olarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıkladığı, ardından Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank'ın detaylarını paylaştığı yerli Coronavirüs ilacının sentezlendiği ve üretildiği tesislerin kapılarını açtı. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, TÜBİTAK, İstanbul Medipol Üniversitesi ve Atabay İlaç iş birliğiyle, Coronavirüs tedavisinde kullanılan ve etkin sonuçlar veren 'Favipiravir' isimli ilacın yerli sentezi, Doç. Dr. Mustafa Güzel ve Zeynep Atabay Taşkent'in koordinasyonunda 32 kişilik ekip tarafından başarılı bir şekilde gerçekleştirildi. Sağlık Bakanlığı'ndan 10 Temmuz'da ruhsatı alınan ilacın artık tüm üretim aşamaları ülkemizde gerçekleştirilecek, böylece hiçbir şekilde dışa bağımlılık olmayacak.

YERLİ İLAÇ ÇAĞRISI İÇİN TÜRKİYE'YE GERİ DÖNDÜ

Yaklaşık 22 yıl ABD'de yaşayan ve ilaç geliştirme çalışmalarında kendine ait 80 patenti bulunan İstanbul Medipol Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi ve İlaç Keşif ve Geliştirme Merkezi Müdürü Doç. Dr. Mustafa Güzel, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yerli ilaç konusundaki çağrısından etkilenip 5 yıl önce Türkiye'ye geri döndüğünü söyleyerek, 'ABD'de çok büyük ilaç firmalarında çalıştım ama ülkem için bir şeyler yapmak istedim. Pek çok çalışma yürütüyoruz yerli ilaç konularında. Favipiravir bunların başında geliyordu. Çok büyük bir ekip var bu işin arkasında. Bayram dahil gece gündüz çalıştık ve 40 günde bunu başardık. Benim için babalar günü hediyesi oldu çünkü o gece sonuç aldık. Ruhsatımızı da 10 Temmuz'da alarak endüstriyel üretime başladık' açıklamasında bulundu.

İLAÇ ÜRETEMEK İÇİN HAMMADDE GEREKLİ!

Doç. Dr. Güzel, 'Bu ilaç aslında Japon menşeili, Çin'de üretilen bir ilaç. Jenerik ilaç üretimi, ülkemizde pek çok firmanın başarıyla gerçekleştirebildiği bir süreç. Ancak çoğu firma, hammaddeyi ithal edip burada son ürün olarak üretiyor. Salgın gibi tüm dünyayı etkisine alan durumlarda, hammadde ya da ilaç sarfının ithal edilememesi durumunda üretim yapmanız mümkün değil.

Bizim yaptığımız jenerik ilacın diğerlerinden en büyük farkı bu. Molekülünü sentezleyip hammaddesini tamamen kendi ülkemizin imkanları ile üretebileceğiz. Dolayısıyla ithalat yapmamızı gerektiren bir aşama olmayacak. Kamu, üniversite ve sanayi iş birliği sayesinde bunu yaptık. Umarım bizi ülke olarak daha üst seviyelere taşıyacak, sıfırdan kendi molekülümüzü üretebileceğimiz projeler için bir başlangıç olur bu' şeklinde konuştu.

ÇALIŞMALAR SALGIN BAŞLAMADAN ÖNCE BAŞLADI

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a bu konuya sahip çıktığı için minnettar olduklarını anlatan Doç. Dr. Mustafa Güzel, sözlerini bu şekilde devam etti: 'Halen dünyayı etkisi altında tutan, 600 bin kişinin hayatını kaybetmesine yol açan Coronavirüs tedavisinde 3-4 tane ilaç öne çıkmış durumda. Bunlardan biri de bu ilaç. Aslında salgından önce bu ilacın sentezlenmesiyle ilgili çalışmalara başlamıştık ama bu pandemi, süreci daha da hızlandırdı. 3 Mayıs'ta fiili olarak laboratuvara girdik. Gece gündüz hem bu laboratuvarda hem analiz laboratuvarlarımızda çalışmalarımızı yürüttük.

40 gün zarfında, 8 basamaktan oluşan, 27 bileşenin bir araya geldiği ilacın hammaddesinin, laboratuvar ölçekli üretimini gerçekleştirdik. Ancak aynı etkinlikte, endüstriyel üretime de geçirebilmemiz gerekiyordu. Bunu da başardık. Şimdi 50 kilo yani yaklaşık 60 bin kutuluk hammaddeyi 4 gün içerisinde üretebilir durumdayız. Ülkemiz adına bence çok büyük bir başarı ve özellikle Coronavirüs’te ilk defa yurtdışına da açılabileceğimiz bir ürün olarak düşünebiliriz bunu' dedi.

ÇOK AYRI KALDIK

Atabay Kimya'nın tahsis ettiği laboratuvarlarda 12 araştırmacısı ve firmanın da sentez ve analiz konusundaki ekibiyle bayram seyran demeden çalıştıklarını söyleyen Doç. Dr. Güzel, konuşmasını şöyle noktaladı: 'İki aydır buraya çok yakın bir otelde konaklıyoruz. Babalar günü, bayram arifesi de dahil çalıştım. Ailemi en son Ramazan Bayramı’nda gördüm. Ondan sonra eşimden sitemler almaya başlayınca, ben eve gidemediğim için o çocuklarımla beraber otele geldi ve en azından birkaç gece ailemle hasret giderebildik. İlacı sentezledikten sonra hammaddeyi ilk ilk kez elime aldığımda, bu işin artık Türkiye'de de başarılabileceğine bir kez daha inandım. Sizin yaptığınız bir molekülün hastalara verildiğini görmek, onlara şifa olduğunu bilmek, sözle ifade edilemeyecek kadar özel bir duygu.' dedi.

EKİPMANLARIMIZI KENDİMİZ ÜRETİYORUZ

Atabay Kimya'nın Gebze'deki 300 dönümlük arazisindeki tesislerinde bulunan laboratuvarlarda sentezlendikten sonra, endüstriyel ölçekte de üretilmesine başlanan hammaddesinin ihracatta ülkemize önemli katkılar sağlayacağını vurgulayan Fabrika Direktörü Şahin Gürsel, 'Yaklaşık 50 yıldır bu fabrikada çalışıyorum. Şimdiye dek 100'e yakın hammadde üretmeyi başardık. Buradan gelen tecrübemizle Favipiravir'in etken maddesini önce laboratuvarda, 100 gram hacminde elde ettik. Sonra bunu nasıl endüstriyel boyuta ulaştırabiliriz, bununla da ilgili de bir süre çalıştık.

Çünkü asıl önemli olan, hammaddenin etkinliğini bozmadan daha yüksek hacimlerde üretilebilmesiydi. Bunu yapabilmek için de kimya ile ilgili bazı ekipmanlarınızın olması gerekiyor. Paslanmaz reaktörler, emaye reaktörler veya cam reaktörler gibi… Bu dev ekipmanların çoğu da aslında yurt dışından ithal edilir. Biz bunu dahi yerli imkanlarımızla gerçekleştiriyoruz. Çünkü Atabay Makine Sanayii diye ayrı bir bölümümüz var. Orada, kimyayla ilgili tüm bu ekipmanları kendimiz yapıyoruz' açıklamasında bulundu.

HEM GRİBE HEM İKİNCİ CORONAVİRÜS DALGASINA HAZIRIZ

Favipiravir hammaddesi olarak 50 kiloluk üretimden yaklaşık 60 bin kutu ilaç elde edildiğini söyleyen Gürsel, 'Esas amacımız, ülkemizin iç ihtiyacını karşıladıktan sonra yurtdışına da ihraç yapabilmek. Biz, daha önce influenza salgını olduğu dönemde, domuz gribinin tedavisindeki en etkili ilaçlardan 'Oseltamivir' adlı etken maddeyi de ülkemizde hammadde olarak üretmeyi başarmıştık. Önümüzdeki sonbahar ve kış aylarında yine ciddi bir grip salgını dönemi bekleniyor. Buna Coronavirüs'in de eklenme riski var.

Hem grip ilacını hem de Coronavirüs ilacını yüzde 100 yerli olarak ülkemizde üretebileceğiz. Dolayısıyla hem Coronavirüs hem de influenzaya karşı ülkemizin ilaç sıkıntısı konusunda herhangi bir endişesi olmayacak. Son salgında da gördük ki böyle durumlarda ülkelerin gümrükleri de kapandığı için hammadde girişi yapılamıyor. Bu nedenle her ülkenin kendi hammaddesini kendi sınırları içinde üretebilmesi hayati önem taşıyor' dedi.