Çinko Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir, Hangi Besinlerde Çinko Bulunur?

Beyin faaliyetleri başta olmak üzere çinko, vücudun birçok bölümünü etkilemekte. Bizde sık aratılan çinko eksikliği nedir? Çinko eksikliği belirtileri nelerdir? Hangi besinlerde çinko bulunur? Çinko eksikliği nasıl anlaşılır? Gibi soruların detaylarını yazımızda bir araya getirdik. İşte detaylar…

Vücut sisteminin görevlerinin sağlıklı bir şekilde ilerleyebilmesi için vücut fonksiyonlarının yerine getirilmesi için minerallere ihtiyaç duyulur. Vücut sisteminin sağlıklı bir şekilde çalışabilmesi için yerine getirmesi gereken bazı görevleri bulunmaktadır. 

Bu minerallerden bir tanesi olan çinko; yaygın olarak kırmızı ve beyaz et, deniz ürünleri, tahıllar gibi besinlerde bulunur. Vücudun bu minerale olan gereksinim düzeyi çok yüksek miktarda olmamasına karşın çinko eksikliği pek çok kişide görülebilmektedir. 

ÇİNKO EKSİKLİĞİ NEDİR? 

Çinko, vücutta hücre bölünmesinde ve bağışıklık sisteminde önemli görevleri bulunan bir mineral türüdür. Hücre fonksiyonlarını destekleyen bu mineral, 100'den fazla enzimin yanında kofaktör olarak görev yapar ve vücuttaki kimyasal reaksiyonların gerçekleştirilmesinde rol oynar. 

Bunun yanı sıra;

- Bağışıklık sisteminin çalışma düzeninin korunması,

- Koku ve tat alma duyularının korunması, 

- Saç ve tırnak sağlığının korunması, 

- Yara iyileşmelerinin hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesi,

- Cinsel fonksiyonların yerine getirilmesi ve üremenin sağlanması, sayılabilir.

- Büyüme ve gelişme üzerinde de hayati rolleri bulunan çinko; bebek ve çocuklarda, ayrıca hamile kadınlarda gereksinim düzeyi artan bir besin ögesidir. 

Yetişkin bireylerde günlük çinko gereksinimi yaklaşık olarak 15 mg'dır. Çinko eksikliği görülen bireylerde tüm bu işlevlerde aksamalar meydana geleceğinden çeşitli olumsuzluklar ortaya çıkar. 

Çinko, vücutta depolanamayan ve sürekli olarak besinlerle vücuda alınması gereken bir mineraldir. Bu nedenle gereksinim miktarı çok yüksek olmamasına karşın eksikliği yaygın olarak görülmektedir. 

ÇİNKO EKSİKLİĞİ NEDEN OLUR? 

Vücuda yeteri kadar çinko içeren besinlerin alınmadığı durumlarda çinko eksikliği oluşmaktadır. Oluşan bu çinko eksikliği ise sağlıksız ve dengesiz beslenmeden dolayı meydana gelmektedir. Bunların yanı sıra çinko eksikliği akut veya kronik herhangi bir hastalığın sonucunda da gelişebilir. Bu durumda vücudun gerçekleştirmek için çinkoya ihtiyaç duyduğu işlemlerde aksaklıklar oluşur ve çeşitli belirtiler ortaya çıkar. 

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ ZAYIFLATIR

Çinko eksikliği beraberinde getirdiği sorunlardan biri ise, vücudun tüm enfeksiyonlara karşı kalkan görevi görememesi sonucunda sağlık sorunlarının ortaya çıkmasıdır. Çinko eksikliği bağışıklık sisteminin zayıflamasına ve sinir sisteminin bozulmasına neden olmaktadır. İşte çinko eksikliğinin belirtileri...

ÇİNKO EKSİKLİĞİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?

Mineral eksikliği erken dönemde kişiyi rahatsız edecek belirgin herhangi bir bulguya neden olmayabilir. Fakat eksikliğin uzun süre devam etmesi halinde çinko eksikliği belirtileri ortaya çıkar. 

Yaygın çinko eksikliği belirtileri arasında şunlar yer alır:

- Nedeni açıklanamayan kilo kaybı,

- Yara iyileşmesinin gecikmesi ve ciltte oluşan açık yaralar,

- İştahsızlık,

- Halsizlik ve uyku hali,

- Tat ve koku alma duyularının azalması,

- İshal,

- Büyüme ve gelişmede gerilikler, yavaş büyüme,

- Bağışıklık sisteminin zayıflaması,

- Cinsel olgunlaşmada gecikme,

- Saç dökülmesi, görülür.

- Büyüme geriliği

- Kulaklarda çınlama

- Hafıza bozukluğu

- Tırnaklarda beyaz leke

- Yaraların geç iyileşmesi

- Uyuşukluk hali

- Kısırlık

- Kemiklerde zayıflık

- Bunların yanı sıra hamile kadınlarda artan çinko gereksiniminin karşılanamaması halinde de çeşitli olumsuzluklar ortaya çıkabilir. 

- Bunlardan en önemlileri bebeğin büyüme ve gelişimindeki geriliklerdir. 

- Cinsel fonksiyonlar üzerinde de etkili olan çinkonun eksikliği halinde gebelik planı yapan çiftlerde sağlıklı bir gebe kalma zorlaşabilir, erkeklerde iktidarsızlık ve kadınlarda yumurtlama bozuklukları görülebilir.

ÇİNKO EKSİKLİĞİNİN NEDENLERİ NELERDİR? 

- Çinko eksikliğinin en önemli nedeni, diyetle yetersiz çinko alımıdır. 

- Çinko içeriği yüksek olan doğal besin türlerinin yeterli miktarda tüketilmemesi, düşük kalorili diyetlerin uzun süre uygulanması, tek yönlü beslenme programlarının uygulanması gibi pek çok nedene bağlı olarak çinko gereksiniminin karşılanması aksayabilir. 

- Bu durum uzun süreli olarak devam ettiğinde mineral eksikliğinin şiddeti artabilir, belirtiler şiddetlenebilir. 

- Sindirim ve emilime ilişkin sorunlar nedeniyle besinlerle birlikte alınan çinko mineralinin emilim düzeyi düşebilir, vücuttan çinko kaybı gerçekleşebilir. 

Aynı şekilde bazı kronik hastalıklar da çinko emiliminde aksamalara veya vücuttan çinko kaybına yol açabilir. Beslenmeye ilişkin nedenlerin haricinde altta yatan bir çinko eksikliğinde rol oynayabilecek bazı nedenler şunlardır:

- Alkol bağımlılığı,

- Çölyak hastalığı,

- Kronik karaciğer ve böbrek hastalıkları,

- Kronik ishal,

- Kanser,

- Crohn ve ülseratif kolit gibi bağırsak hastalıkları,

- Orak hücre anemisi,

- Diyabet (şeker) hastalığı,

- Pankreas hastalıkları.

ÇİNKO EKSİKLİĞİ NASIL ANLAŞILIR?

- Çinko eksikliği belirtileri ile başvuran hastalarda kan plazmasında çinko seviyesine bakılır. 

- İdrar testi, saç teli analizi gibi yöntemlerle de çinko eksikliği saptanabilir. 

- Bu testlerin yapılamadığı durumlarda klinik belirtiler üzerinden gidilerek diyet öyküsü araştırılabilir. 

- Diyetisyen tarafından hastanın üç günlük, beş günlük veya yedi günlük besin tüketim kaydı alınarak diyetin vitamin ve mineral içerikleri araştırılabilir. 

- Ayrıca hastanın eşlik eden diğer hastalıkları da göz önünde bulundurularak çinko eksikliğine yol açabilecek sağlık sorunları üzerinde değerlendirme yapılabilir. 

- Çinko eksikliği teşhisi alan hastalarda bu durumun nedeninin araştırılması gerekir. Bunun için çeşitli hastalıklara yönelik taramalar yapılabilir. Çinko eksikliğine yol açabilecek herhangi bir emilim bozukluğu veya kronik hastalık varsa bunlara yönelik ayrıca tedavi başlatılmalıdır. 

- Beslenme planına ilişkin bozukluklarda doğru bir beslenme planının nasıl olması gerektiğine ilişkin hastalara eğitim verilmesi, tedavi sonrası durumun yeniden tekrarlamaması açısından önem taşır.

ÇİNKO EKSİKLİĞİ TEDAVİSİ NASILDIR?

- Çinko eksikliğinin tedavisinde, çinkodan zengin besin takviyeleri hemen tüm hastalarda tercih edilen tedavi yöntemlerinden bir tanesidir. 

- Bunun yanı sıra çinko eksikliğine yol açan nedenlerin araştırılması, tedavi başarısı açısından çok büyük bir öneme sahiptir. 

- Çinko eksikliğinin en yaygın nedeni beslenmeye ilişkin sorunlardır. Fakat bazı hastalarda sindirim sistemine ilişkin hastalıklar, emilim bozuklukları, çeşitli kronik hastalıklar, gebelik ve emzirme nedeniyle artmış çinko gereksinimi gibi nedenlere bağlı olarak mineral eksikliği gelişebilir.

- Eksikliğe neden olan faktörler değerlendirildikten sonra medikal tedavi, tıbbi beslenme tedavisi ve eşlik eden hastalıklara yönelik ek tedaviler başlatılır. 

Çinko mineralinin en iyi kaynakları arasında; 

-    Tam tahıllar, 

-    Kırmızı ve beyaz et, 

-    Yumurta, 

-    Deniz ürünleri, 

-    Karaciğer

-    Zenginleştirilmiş tahıllar yer alır.

Bu besinlerin beslenme planı içerisine doğru ve dengeli bir şekilde dağıtıldığı, hastanın vücut kompozisyonuna ve sağlık durumuna uygun bir beslenme planı hazırlanarak buna uyum sağlaması önerilebilir. 

- Çinko eksikliğinin yanında bazı durumlarda bakır ve demir gibi diğer minerallerde de eksiklikler görülebilmektedir. Bu durumda bunlara yönelik takviyeler ve tedavi uygulamaları da yapılır. 

- Vejetaryen ve vegan beslenen bireylerde vitamin ve mineral eksikliklerinin görülme olasılığı önemli ölçüde artar. Bu hastalarda beslenme durumu daha sık olarak değerlendirilmeli, hekim tarafından gerekli görülmesi halinde besin takviyeleri tedavi sonrası süreçte de daha düşük dozlarda devam ettirilmelidir. 

- İleri yaştaki bireyler, kronik hastalıkları bulunanlar, hamileler ve emziren anneler çinko eksikliği açısından daha yüksek risk taşıdığından bu gruptaki bireyler de vitamin ve mineral eksiklikleri açısından belirli aralıklarla değerlendirilmelidir.

Ağır ve kronik çinko eksikliği tedavi edilmezse yaşamı tehdit edici olabilir. Hastalarda;

-    Sık enfeksiyon, 

-    Hipogonadizm,

-     Kilo kaybı, 

-    Duygusal bozukluklar,

-    dermatit, 

-    Alopesi (saç dökülmesi)

-    Tat duyusunda bozulma, 

-    Gece körlüğü,

-    İştah kaybı,

-    Yara iyileşmesinde gecikme,

-    Kan amonyum değerlerinde yükseklik gözlenir.

YARALARINIZ GEÇ İYİLEŞİYORSA DİKKAT!

- Vücudumuzun protein üretmek, DNA oluşturmak, hücreler arasında koordinasyon sağlamak, enzim salgılamak için çinkoya ihtiyacı vardır. 

- Çinko eksikliğinin belirtileri arasında; stres, yaraların geç iyileşmesi, saçların ve tırnakların güçsüz olması, geç uzaması yer alır. 

- Çinkoyu yiyecekler yoluyla almak mümkündür. Çünkü genellikle protein içeren diğer besinler çinko açısından da zengindir. 

- Haftada 3 gün kırmızı et veya balık yemek, her sabah kahvaltıda 1 yumurta yemek, çinko ihtiyacını karşılamak açısından önemlidir.

ÇİNKO EKSİKLİĞİNİ GİDEREN BESİNLER NELERDİR? 

İşte çinko eksikliğini gideren besinler;

- Kepekli ekmek

- Tavuk

- Yumurta sarısı

- Süt ve süt ürünleri

- Balık

- Patates

- Ceviz

- Badem, kaju, fıstık ve kabak çekirdeği

- Tahıllar

- Kurufasulye

- Lahana

- Kuzu eti

- Midye

- Mantar

- Badem

- Hayvansal ürünler

- Kabak çekirdeği

- Susam

- Sebzeler

- Yoğurt

- Kaju

ÇİNKO EKSİKLİĞİNDE YAŞANAN SORUNLAR

Vücudumuzdaki çoğu hormonun sağlıklı bir şekilde işlevini yerine getirebilmesi çinkonun yeterli düzeyde bulunmasına bağlıdır. Çinko protein üretimini sağlar, oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri ve bağışıklık sisteminin beyaz kan hücrelerinin fonksiyonlarını da düzenler. Peki vücudumuzda çinko eksikliği varsa bu nelere yol açar?

Çinko eksikliği aşağıdaki problemlere yol açmaktadır:

- İshal, 

- Aşırı güç eksikliği, 

- Kısırlık, 

- Bağışıklık sisteminde  zayıflama nedeniyle oluşan enfeksiyon hastalıklarına yakalanma,

- Hafıza bozukluğu, 

- Dikkat dağınıklığı, 

- Cilt yaralarının iyileşmesinde yaşanan gecikme, 

- Sinir sistemi bozukluğu ve kulaklarda çınlama yaşanır. 

- Ayrıca çocuklara da büyüme ve gelişmede gerilik, 

- Erişkinlerde erken yaşta saç beyazlaması ve dökülmesi, 

- Tırnak kırılması,

- Gözde körlüğe neden olabilen sarı nokta hastalığı, 

- Dişeti hastalığı ve cinsel istekte gerilemeye neden olur. 

- Çinko eksikliği olan kadınlarda yumurta gelişimi ve kalitesi bozulur. Bu da kısırlığa yol açabilir. 

- Sık grip ve nezle

- Kronik ve yorgunluk

- Çocuklarda büyüme ve gelişme problemleri

- Ruh halinde ani değişiklikler

- Öğrenme bozukluğu ve akademik manada başarısızlık

- Hafıza kaybı

- Sivilce

- Görüş sorunları

- Eksiklik kronik bir haldeyse:

- Hafıza problemleri,

- Görme, koku ve tat alma sorunları,

- Tırnaklarda beyaz noktalar ( dikkat edilmesi gereken bir işaret) gibi problemlere yol açabilmektedir.