Bipolar Bozukluk Nedir, Bipolar Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

Bipolar bozukluk nedir? Bipolar bozukluğun nedenleri nelerdir? Bipolar bozukluk belirtileri nelerdir? Bipolar bozukluk tedavi yöntemleri nelerdir? Bipolarla ilgili tüm merek edilenler haberimizde...

Bipolar bozukluk, özellikle son dönemde artış gösteren psikolojik hastalıklardan biridir. Bipolar bozuklukta mani ve depresyon dönemleri birbiri ardına gelir ve kişinin sağlıklı düşünmesinin, sağlıklı davranışlar sergilemesinin önüne geçer. Hal böyle olunca bir çok insan bipolar ne demek? şeklinde sorular sormaktadır. Bu sorunun cevabını sizler için derledik.

BİPOLAR BOZUKLUK NEDİR?

Bipolar, oldukça uzun süren, karmaşık duygudurum hastalığıdır. Bipolar manik, bipolar depresif ve bipolar hipomanik ataklar halinde ortaya çıkmaktadır. Ataklardan önce birtakım bipolar belirtiler kendisini gösterir ve kişiyi bipolar ataklarına karşı uyarır. Bu uyarıların dikkatle gözlenmesi ve gerekli tedbirlerin alınması gerekmektedir.

Çok enerjik olmak, aşırı bir hareketlilik ve umursamaz tavır sergilemek gibi hareket ve davranışlar bipolar bozukluğuna örnektir. Bipolar bozukluğu olan bir kişinin, hasta olmadığı dönemlerde herkes gibi normal davrandığı görülür. Atak geçirmeye başlanıldığı zaman, bu süre birkaç hafta dahi sürebilir.

Bipolar ne demek: Bipolar bozukluk, tıbbi terminolojide manik depresif bozukluk olarak da adlandırılır. Zaten bu hastalığın iki uçlu duygudurum bozukluğu olarak bilinmesenin nedeni budur. 

Bipolarda mani taşkınlık dönemidir. Bipolarda depresif dönem ise adı üzerinde hastaları depresyona sürükler ve yaşam kalitesini bu dönemde ciddi olarak düşürür. Bipolar dönemleri, birbirlerini takip ederek yatışma ve alevlenme dönemlerinde kendisini belli eder. Bipolar bozukluk, kendi içerisinde bipolar 1, bipolar 2 ve bipolar siklotimik olmak üzere 3 alt çeşide ayrılır.

BİPOLAR 1 NE DEMEK?

Bipolar 1, en az bir bipolar mani atağının olduğunu belirten alt türdür. Mani atağı öncesinde hipomani ve depresif atak gözlenebilir. Kadın ve erkek cinsiyetleri eşit oranda etkileyen bu tip manik atak döneminde kişiyi gerçeklikten kopartarak psikoza sürükler.

BİPOLAR 2 NE DEMEK?

Bipolar 2 ise hastaların en az 2 hafta süreyle majör depresif atak yaşadığını ifade eder. Bu depresyona 4 gün süren hipomani atağı sirayet eder. Bipolar 2 'de manik atak yaşanmaz. Bu bozukluk genellikle kadınlarda daha sık ortaya çıkar. 

SİKLOTİMİK BOZUKLUK NE DEMEK?

Siklotimik bozukluk tipinde kişiler en az 2 yıl süreyle hopomani ve depresif atakları tecrübe ederler. Ancak bu ataklar diğer türlere nazaran daha hafif ilerler. Ataklar başladığında birkaç hafta sürer ve sürme aralıkları düzensizdir.

BİPOLAR BOZUKLUĞUN NEDENLERİ NELERDİR?

Bipolar bozukluk hastalığının birkaç nedeni vardır. Bu nedenler arasında beyin kimyasındaki dengesizlikler en başlıca nedenlerden biridir. Genetik faktörler ve çevresel tetikleyici unsurlar da bipolar hastalığının nedenleri arasında gösterilebilir.

Yapılan araştırmalar sonucunda bipolar bozukluk nedenleri arasında genetik faktörlerin yer aldığı bilinmektedir. Genetik olarak bipolar bozukluk hastalığına yatkın olan kişilerin yaşadığı stresli bir hayat bu hastalığı tetikleyebilmektedir. 

Genetik yatkınlığın yanı sıra beyin gelişimi ve beyin hücreleri arasındaki iletişimi sağlayan nörotransmitterların da bipolar bozukluk hastalığına sebebiyet verdiği düşünülmektedir. Aile bireylerinde bipolar hastalığı olan kişilerde bipolar bozukluğun ortaya çıkma ihtimali olduğu belirtilmektedir.

Bipolar bozukluğun kesin nedeni bilinmese de, genetik faktörleri, beyinde kimyasal dengesizliği ve tetikleyici faktörleri bipolar bozukluğuna örnek gösterebiliriz.

BİPOLAR BOZUKLUK BELİRTİLERİ NELERDİR?

İki tip ruhsal bozukluğun görüldüğü bipolar hastalığında, ilk olarak depresif dönemden bahsedelim. Depresif dönemde;

- Enerji kaybı

- Unutkanlık

- Ümitsizlik

- Günlük rutin yapılan eylemlere ilgisizlik

- Değersiz hissetme

- Suçluluk psikolojisi,

- Yorgunluk

- İştahsızlık

- İntiharı düşünmek

- Uykusuzluk veya uyku sırasında uyanmak gibi belirtiler yer alıyor.

Taşkınlık (manik evre) döneminde ise; 

- Aşırı enerjik hissetmek 

- Hızlı konuşmak

- Mutlu ve sevinçli hissetmek

- Az uyumak ve az yemek yemek

- Mantıksız düşünceler 

- Dikkat kaybı

- Riski ve zararlı olabilecek davranışlarda bulunma

- Yeni planlar ve fikirler üretmek

- Eylemlerde aşırı düzeye kaçmak gibi belirtiler yer alıyor. Birbirini takip eden mani ve depresyon atakları, arada normale dönse de sürekli bir döngü halindeler.

Bipolar belirtileri; mani belirtileri ve depresif belirtileri olmak üzere iki ayrı grupta toparlanabilir. 

MANİ DÖNEM BELİRTİLERİ NELERDİR?

- Kişi kendisini çok mutlu ve sevinçli hisseder.

- Çok hızlı konuşur, cümlelerini birbiri ardına sıralar.

- Kişi enerji patlaması yaşar ve kendisini çok önemli biriymiş gibi hisseder.

- Bu dönemde yeni fikirler ve planlar ile dolu olur.

- Dikkati çok çabuk dağılır. 

- Halüsinasyon görebilir, mantıksız düşünceler kendisine eşlik edebilir.

- Çok az uyur ve çok az yemek yer.

- Aşırı para harcama eğilimine girer.

- Riskli ve kendisine ya da başkalarına zarar verecek olan şeyler dikkatini çeker.

- Uyku problemleri (uyku ihtiyacında azalma)

- Oldukça yükselmiş (öforik) duygudurum

- Artmış enerji, etkinlikler ve yerinde duramama hali

- Konsantrasyonda azalma

- Cinsel istek artışı

- Çok para harcama

- Kişinin kendi kabiliyeti konusunda gerçek olmayan inanışlara sahip olması

- Yargılama kapasitesinde azalma

- Düşünme ve konuşma içeriğinde artış

- Tahrik edici, uygun olmayan davranışlarda artış

- Alkol ve madde kullanımında artış 

DEPRESİF DÖNEM BELİRTİLERİ NELERDİR? 

Mani dönem belirtilerinin tam tersi bir şekilde seyreden depresif dönem boyunca kişi kendisini üzgün, ümitsiz ve sürekli olarak huzursuz hisseder.

- Enerjisi hiç yok gibidir.

- Konsantrasyon ve hatırlama güçlükleri yaşar.

- Günlük faaliyetler ve davranışlar ilgisini çekmez.

- Değersizliklerle doludur.

- Suçluluk ve umutsuzluk duygusu ile bezelidir.

- Kötümserdir.

- Kendisinden sürekli olarak kuşku duyar.

- Aşırı uyku haline girer.

- İntihara eğilimlidir.

- Umutsuz ve karamsar olma

- Üzgün endişeli ve mutsuz hissetme

- Yaşamdan zevk alamama

- Enerji azlığı

- Unutkanlık

- Konsantrasyon güçlüğü

- Değersizlik hissi

- İştah değişikliği; kilo kaybı ya da kilo alımı

- Fazla uyuma, uykuya dalmakta güçlük çekme, geceleri sık uyanma

- Çaresizlik ve değersizlik hisleri

- Ölüm ya da intihar düşünceleri

HASTALIĞIN UYARICI BELİRTİLERİ

- Az uyuma veya uyumama isteği 

- Etrafı rahatsız edecek davranışlarda bulunmak 

- Çok sayıda düşüncenin zihinde uçuşması 

- Aşırı konuşkanlık 

- Kolayca heyecanlanmak veya huzursuz hissetmek 

- Pervasızca para harcamak 

- Kilonuzda ve iştahınızda aşırı düzeyde değişiklik bulunmaktadır. 

BİPOLAR BOZUKLUK GELİŞİMİNDE ROL ALAN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

- Sigara kullanımı

- Yeterli bedensel aktiviteler yapmama

- Kötü beslenme alışkanlıkları

- İlaçların yan etkileri

- İş sorunları

- Stresli yaşam

- Adrenalin, insülin, stres hormonnu ve kortizol sisteminde değişiklikler olması

- Suç oranı yüksek bölgede yaşama

- Mali sorunlar

BİPOLAR BOZUKLUK İLE GÖRÜLEBİLEN DİĞER HASTALIKLAR NELERDİR? 

Bipolar hastalığı olan birçok kişide aşağıdaki bazı rahatsızlıklar görülebilmektedir:

- Yemek yeme bozukluğu

- Endişe (anksiyete) bozukluğu

- Maddeleri kötüye kullanma

- Obeziteye ve diyabete yakalanma riski

- Migren tipi baş ağrıları

- Tioid ile ilişkili hastalıklar

- Kalp hastalıkları

BİPOLAR BOZUKLUK GENETİK MİDİR?

Akraba ve ailede bipolar bozukluk yoksa, bipolar bozukluğunun görülme olasılığı %1-2’dir. Ancak ailede (anne-baba-kardeş) bipolar bozukluğu varsa, bu hastalığın görülme olasılığı da %7-8’dir. Eğer tek yumurta ikizlerinden birinde bu hastalık varsa, diğerinde %45-60’a kadar bu hastalığın görülmesi beklenir.

BİPOLAR BOZUKLUĞUNA KİMLER YAKALANIR?

Kadın ve erkeklerde eşit olarak görülen bipolar bozukluğunun, ortalama yaşı 15-24’dir. Mevsimlik gösteren bipolar bozukluğunda, ilkbahar ve yaz aylarında manik atak, kış ve sonbahar aylarında depresif dönem görülür.

BİPOLAR BOZUKLUK NASIL TEŞHİS EDİLİR?

Yukarıda bahsedilen belirtiler sizin veya bir yakınınızda görülürse, hemen psikiyatriste başvurmanız gerekmektedir. Hastalığın belirli bir tanısı yoktur hatta bazen depresyon tanısı ile de karıştırılabilir. Eğer bir bulgu gerekiyorsa, bipolar bozukluğu olan hastaya tiroid testleri yapılabilir.

BİPOLAR BOZUKLUKTA ATAKLARIN BAŞLANGICINA DAİR İPUÇLARI

Az uyumak, çevreyi rahatsız edecek davranışlarda bulunmak ve konuşmalar yapmak, kararsızlık, çok konuşmak, aşırı heyecanlı ya da huzursuz olmak, aşırıya kaçmak ve iştahta değişiklikler olabilir.

BİPOLAR BOZUKLUK TEDAVİSİ NASIL OLUR?

Ataklar oldukça, bu atakların engellenmesine yönelik tedaviler yapılmaktadır. Ancak bipolar bozukluğunun belirli bir tedavisi yoktur. Bu noktada, hekim hastaya göre bir tedavi yöntemi bulur ve günlük hayatın düzene girmesini sağlamaya yardımcı olur. Öte yandan epilepsi ve psikoz ilaçlarının da kullanıldığı görülmüştür.

- Bipolar bozukluğu tanısı herkeste farklı alt tip, şiddet, yoğunluk ve sıklık gösterir.

- Hastalığın tedavisine başlanmadan önce hekim tarafından bipolar testi yapılmalı ve psikiyatrik tanı konduktan sonra uygun tedavi biçimi seçilmelidir. 

- Bipolar tedavisinde, akut alevlenme dönemlerinin tedavisi ve koruma tedavisi olmak üzere iki aşamalı tedavi şekli söz konusudur. 

- Bipolar bozuklukta atak tedavisi, modern tıbbın başarıyla tedavi edebildiği,  hastanın zaman zaman geçirdiği manik veya depresif atakların tedavisidir. 

- Atakların tekrarlama riskine karşı planlanan koruyucu tedaviyle de, atak sıklığının azalması, hasta tekrar mani veya depresyon geçirse bile bunların hafif olması ve kısa sürmesi sağlanmaktadır. 

- Uzun dönemde koruyucu tedavinin sürdürülmesi gerekmektedir. 

- Bipolar tedavisinde hekim tarafından planlanan duygudurumu dengeleyen ilaçlar (bipolar bozukluk ilaçları) ile birlikte destekleyici psikoterapi ve psikososyal terapilerin uygulanması bipolar hastalığının kontrolü açısından önemlidir. 

BİPOLAR BOZUKLUĞU ÖNLEMEK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER

- Düzenli ve yeterli uyunmalıdır

- Yaşa ve vücut tipine uygun sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanmak çok önemlidir.

- Doktor kontrolünde doğru bir beslenme planı oluşturulmalıdır.

- Mümkün olduğu kadar egzersiz yapılmalıdır

- Stresli ortamlardan mümkün olduğu kadar uzak durulmalıdır

- Alkol mümkün olduğu kadar azaltılmalı veya hiç tüketilmemelidir

- Nefes egzersizleri yapılmalıdır

- Öfke kontrolü yapılmalıdır

- Bipolar bozukluğu olan kişilerde aile ve çevre yardımının önemi

Bipolar tanısı konulan kişiler, genellikle hastalıklarını kabullenmez ve durumlarına sebep olarak da çevrelerinde olup bitenleri gösterme eğilimindedirler. Bu nedenle, tedaviye başlamak ve sürdürmek için aile ve çevre desteği çok önemlidir. 

Hastanın güvenliğinin temin edilmesi ve tedavinin sağlıklı sürdürülebilmesi için aile bireylerinin hastalık döneminde etkin davranması gerekebilmektedir. 

Aile bireyleri hastalık dönemine ait davranış problemleri (depresif dönemde çökkünlük ve ağlama atakları ya da manik dönemde kontrolsüz para harcama, alkol ve madde kullanımı gibi ) ve sonuçlarıyla baş etmekte zorluklar yaşayabilmektedirler. 

Aile bireyleri ve yakın çevrenin de yaşadıkları zorluklarla baş etmek için destekleyici grup terapisi çalışmalarına katılmaları yararlı olabilmektedir.

BİPOLAR HASTALARINA ÖNERİLER

Düzenli hekim kontrolü yapmalı, ilaçları düzenli kullanmalı, alkol ve madde kullanımından uzak durmalı, uyku düzenini oturtmalı, hastalığınızın gidişatından aile ve arkadaşlarınıza bahsetmeli, stresten uzak durmalı, düzenli beslenmeli ve egzersiz yapmalı, öfke ve depresif duygularınızla baş etmeyi öğrenmelisiniz.

- Arkadaşlarınız, aile bireyleri veya eşinizle (şayet varsa) rahatsızlığınızı paylaşın 

- Mümkün olduğunca düzenli uyku uyuyun 

- İşte ve evde stresinizi azaltın. 

- Düzenli beslenin. 

- Düzenli egzersiz yapın. 

- Nefes egzersizleri yapın. 

- Öfke ve depresyon gibi duygularla tek tek başa çıkmayı öğrenin. 

- Günlük rutinlerinizi belirlemenin size mutlaka yararı olacaktır. Bu sayede mani veya depresyon dönemlerini tetikleyen potansiyeli de ortadan kaldırmış olursunuz. 

- Hastalık dönemi öncesinde uyarıcı belirtileri fark etmek, erken müdahale açısından oldukça önemlidir. 

- Hastanın arkadaşlarına ve aile bireylerine de bu uyarıcı belirtileri anlatarak, onların da fark etmelerini sağlayabilir. 

- Bu mevsim geçişlerinde hastaya olabildiğince yakın olmakta yarar vardır. Hastanın uyarıcı belirtilerini yakından takip etmelidir. 

- Bu dönemde hastanın alkol ve diğer uyuşturucu maddelerden uzak durması gereklidir. 

- Mutlaka uyku düzenini korumalı, gece uykusuna özen göstermelidir. 

- Günde sekiz saat uyumak kadar bu uykuyu gece almak da gereklidir. 

- Hasta taşkınlaşmaya başladığı takdirde, hızla yakınlarına ve doktoruna ulaşmalıdır. 

- Hastalığın tırmanmasını beklemek hastalığın kontrolünü çok zorlaştırır. 

- Erken müdahale tedavi yanıtını arttırır. 

- Ayrıca yine bu mevsimde taşkınlaşma riski nedeniyle kredi kartlarını hastadan uzak tutmak, araba anahtarını kontrollü vermek, ilişki kurduğu arkadaşlarını takip etmek olası zararları engeller.