Arap İsrail Savaşı nedir? 6 Gün Savaşları'nda ne oldu? İsrail'in Filstin, Ürdün, Mısır ve Suriyeden hangi toprakları aldı?
İkinci Arap-İsrail Savaşı olan 6 Gün Savaşları; askeri, tarihi, coğrafi ve sosyolojik açıdan Orta Doğu için bir dönüm noktasını oluşturdu. Bütün savaşlarda olduğu gibi 6 Gün Savaşı’nın ortaya koyduğu sonuçlar yeni sebeplere, o yeni sebeplerde yepyeni sonuçlara ve savaşlara yol açmıştır. Filistinlilerin Nekse (Toprak Kaybetme Günü) olarak andıkları 1967 yılında başlayan Arap-İsrail Savaşı İsrail’in topraklarını genişlettiği bir savaş olmuştur. 6 Gün Savaşının ardından değişen coğrafi ve sosyolojik durumlar 1967 yılı öncesinde olduğu gibi olmayacaktır. İsrail Devleti, 1967 savaşı ile askeri zafer elde etmesinin yanı sıra 1948’deki işgalini pekiştirmiş ve Mısır ve Suriye’den toprak alabilmişti.
SAVAŞIN ARKA PLANI: MISIR'IN İSRAİL’E KARŞI ZAFER KAZANDI Mİ?
14 Mayıs 1948 tarihinde işgalci İsrail güçleri Filistin toprakları üzerinde hak iddia ederek İsrail Devleti’ni ilan etmiştir. İsrail’in bağımsızlığını ilan etmesinden 24 saat sonra Mısır, Suriye, Lübnan ve Ürdün’ün de aralarında yer aldığı Orta Doğu ülkeleri 15 Mayıs 1948 tarihinde İsrail’e savaş açmıştır. Arap orduları İsrail güçleri karşısında yenilgisinin ardından 750 binden fazla Filistinli topraklarından sürülür ve İsrail güçleri bir daha geri gelmelerine izin vermedi. Filistinlileri 1948 yılını felaket yılı olarak anmışlardır.
Bazı tarihçilere göre 6 Gün Savaşları 1967’de değil aslında 1956’da başladığını ifade edilir. 1956 yılında Mısır’ın Sina’ya çıkarma yapması siyasi ve askeri olarak İsrail için endişe verici bir durumdu. Ayrıca 1956 Süveyş krizinden Mısır, İsrail’e karşı politik bir zafer kazanmıştı.
ODAK HAREKATI NEDİR?
Bu tarihten itibaren 1960’larda İngiltere’den tank ve Fransa’dan savaş uçağı almıştır. İsrail adına Odak Harekatı dediği askeri stratejik çalışmalarına 1956’dan 1967 yılına kadar devam ettirir. 1967 yılına gelindiğinde İsrail, Suriye ve Mısır arasındaki gerginliğin artmasıyla sınır çatışmaları başladı. Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdunnasır İsrail’in 19. Kuruluş yıl dönümünde harekete geçerek 14 Mayıs 1967’de Mısır Birlikleri Sina’ya girmesi için emir verdi. Mısır’da yaşanan en küçük olayları dahi abartılı tepkiler veren İsrail, Mısır’daki bu gelişmeler üzerine Odak Harekatı için son çalışmalarına başladı.
5 HAZİRAN 1967’DE NE OLDU?
5 Haziranda sabahın erken saatlerinde İsrail’in savaş uçakları ile Sina’daki Mısır Hava Kuvvetleri üstlerine ani bir saldırı ile 6 Gün Savaşlarının ilk kıvılcımı ateşlenmiş oldu. İsrail’in hava saldırısıyla Mısır’a ait 11 hava üssü birden yok edildi. Öğlen saatlerine gelindiğinde ise İsrail Mısır’a ait 320 uçağı bombalayarak kullanılamaz hale getirdi. 5 Haziran 1967’de Mısır radyoları ise İsrail kuvvetlerine karşı muhteşem bir zafer elde ettiklerini işitince sokaklarda büyük sevinç ve kutlamalar hakimdi. Ancak durumun böyle olmadığı kısa zaman içerisinde anlaşılacaktı. Savaşın gidişatı İsrail’in hava saldırısı ile belli olmuş ve İsrail hava kontrolünü ele geçirmişti.
İsrail uçaklarına neredeyse hiç karşılık verilemeden imha edilen Mısır ordusu güneye sıkışıp kaldı. Mısır’dan gelen yanıltıcı haberlere inan Suriye, Irak ve Ürdün İsrail’e savaş açar. İsrail uçakları ise bu ülkelerdeki toplamda altı havalimanını bombalayarak etkisiz hale getirir. Savaşın ikinci günü Mısır cephesinin çöktüğünü açıklayan Mısır Genelkurmay Başkanı Abdülhakim Amir ordusunu Sina’nın güneyindeki birliklere çekilme emrini verir.
DOĞU KUDÜS NASIL İŞGAL EDİLDİ?
6 Haziran günü BM Güvenlik Konseyi acilen toplandı ancak acil ateşkesi sağlayan tasarının uygulamaya konulması birkaç günü buldu. 7 Haziran 1967’de Ürdün’ün kontörlündeki Batı Şeria’yı da işgal eden İsrail, içerisinde Doğu Kudüs’ünde yer aldığı bölgeleri işgal eder. Bunun üzerine Ürdün İsrail’in daha fazla ilerlemesini engellemek için ateşkesi kabul etmek durumunda kalır. Savaşın 4. günü ise Mısır ateşkesi kabul ederek savaştan çekilir. Ancak Suriye-İsrail sınırındaki gerginlik devam etmesinden dolayı İsrail ordusu Suriye’nin Golan Tepelerini savaşın 5. Günü ele geçirir. İsrail’in bu hamlesi üzerine Suriye’de ateşkesi kabul etmek zorunda kalır.
İsrail 6 Gün Savaşları sonucunda Batıda Süveyş Kanalı, doğuda Ürdün Nehri ve kuzeyde Golan Tepelerine kadar genişletmişti. Batı, doğu ve kuzeydeki toprak kazanımlarının ardından doğal sınırına ulaşan İsrail bölgeye iyiden iyiye yerleşmiştir. İsrail’in önemli ölçüde elini güçlendiren bu kazanımların ardından İsrail meclisi Doğu Kudüs’ün ilhakını kabul etmiştir.
SİNA YARIMADASI VE GOLAN TEPELERİ NE OLDU?
6 Gün Savaşı, Üçüncü Arap-İsrail Savaşı veya 1967 Savaşı olarak adlandırılan savaşın ardından 10 bin Mısırlı, 6 bin Ürdünlü ve 700 İsrailli olmak üzere 17 bin kadar insan öldü. 6 Gün Savaşları nedeni ile Batı Şeria, Gazze Şeridi ve Filistin topraklarından yaklaşık 750 bin Filistinli İsrail güçleri tarafından yerlerinden edildi.
1977 yılına kadar Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat’ın ılımlı politikaları ve İsrail’i tanınmasına kadar giden yolu açmıştır. 1979 yılında imzalanan Mısır İsrail Barış Anlaşmasının ardından 1982 yılında İsrail Sina Yarımadasından geri çekildi. Ancak Golan tepelerinden çekilmeyi reddeden İsrail, 1981 yılında bölgeyi ilhak ettiğini açıkladı. 2019 yılında ABD Başkanı Donald Trump Golan Tepelerinin İsrail egemenliğinde olduğunu açıkladı.
