İmsak nedir, ne zaman başlar? İmsak vakti nasıl hesaplanır? İmsak vakti Türkçe anlamı nedir?

Bütün ibadetlerin, özellikle vakitle sınırlandırılmış ibadetlerin de bir zamanı, zamanlaması ve zaman hesaplaması vardır. İslam’da, zaman sınırlaması konusunda en hassas farzların başında Oruç ibadeti gelmektedir. 

İmsak, Müslümanların oruç tutmaya başladığı anın adı olarak bilinir. Ancak bu kelimenin kökeni, anlamı, kapsadığı zaman dilimi hakkında kamuoyunda yeterince doyurucu bilgi yoktur. Bunun için kelimenin kökeninden bütün İslam dünyasında kullanıldığı biçim ile ilgili geniş bir çalışmayı sizler için yaptık.

İmsak, Arapça kökenli bir kelime olup, “M, S, K” harflerinden oluşur. Başındaki “İ” harfi ise tamlama olarak kullanılmıştır. İmsak, Arapça tutmak, kendini tutma, geri durmak, oruç tutma, anlamındadır.

Fecr-i sadık nedir?

Dini literatürde ise, “siyah ile beyaz iplik birbirinden ayırt edilen vakit” anlamında kullanılıyor. Ve bu vakti tam olarak kesinleştirmek için Fecr-i Sadık olarak nitelendirilir. “Fecr” ve “Sadık” kelimeleri de Arapça kökenlidirler.

Fecr, kelime olarak sözlükteki tanımı şöyle yapılmaktadır: “Güneşin doğum anı, güneşin doğuşunun gerçekleşmeye başladığı zaman, tan vakti.”

Bir diğer Fecr de “Fecr-i kazib”dir. Fecr-i kazib, Türkçe karşılığı olarak, yalancı aydınlıktır. O vakitte sabaha girildiği yanılgısını yaşıyor insan. Ve tabiatın bu aldatmasını fark edemeyip savhur vaktini erkenden bitiriyor. Bu yalancı aydınlığın hemen ardından Fecr-i Sadık geliyor. Ve bu gerçek aydınlığın doğuşunun adıdır.

Orucun başlangıç vakti ile ilgili Kur’an-ı Kerim’de Bakara suresinin 187. ayetinde cenab-ı Allah şöyle buyuruyor: “(Ramazan gecelerinde) şafağın aydınlığını gecenin karanlığından ayırt edinceye (tan yeri ağarıncaya/fecr-i sâdığa) kadar yiyin, için. Sonra da akşama kadar (yiyip içmeden, cinsel ilişkide bulunmadan) orucu tamamlayın.”

Fecr-i sadık, aynı zamanda yatsı namazı vaktinden çıkıp sabah namazı vaktine girildiğinin de habercisidir. İmsak vaktine girildiği andan itibaren yatsı namazı kılmayan, bu namazı artık kaza olarak kılmak zorunda.

İmsak vakti nasıl hesaplaması nasıl yapılır?

Hayata dair her şeyin bir hesaplaması bir zamanı vardır. Daha doğrusu zaman tektir ama olaylar, gelişmeler kendi içerisinde bir alt zamana sahiptirler. Cenab-ı Allah, Dünyayı bile yaratırken bir zaman diliminden söz eder. Dolayısıyla bütün ibadetlerin, özellikle vakitle sınırlandırılmış ibadetlerin de bir zamanı, zamanlaması ve zaman hesaplaması vardır. İslam’da, zaman sınırlaması konusunda en hassas farzların başında Oruç ibadeti gelmektedir.

Oruç ibadetinin başlangıç zamanı olan İmsak vakti, aynı zamanda sabah namazı vaktidir de. Allah, Kur’an-ı Kerim’de tam 7 kere namaz vakilerinden söz ediyor.

Rum suresi 17, 18. Ayetlerde şöyle buyuruyor: “Akşama ulaştığınızda, (akşam ve yatsı vaktinde) sabaha kavuştuğunuzda, gündüzün sonunda ve öğle vaktine eriştiğinizde Allah’ı tespih edin (namaz kılın), ki göklerde ve yerde hamd O’na mahsustur.”

Ayete dikkat ettiğimizde namaz vakitlerinin kesin sınırı belirtilmiyor. Buna mukabil, vakitler kesin olarak vurgulanıyor. Bu vurgu da bizleri Peygamber efendimiz aleyhisselamın tatbikatına bakmamızı zorunlu kılıyor.  

Peygamber efendimizin tatbikatına yani sünnetine baktığımızda 5 vaktin de sınırlarının çok net belirlendiğini görüyoruz. Peygamber efendimizin hadislerinde belirttiği gibi namaz vakitlerinin kesin olarak tayin edilmesinde kendisine Cebrail aleyhisselam tarafından anlatılıyor. Peygamber efendimiz, bu öğrendiklerini bizzat uygulamalı olarak ashabına öğretir. Rasulullah aleyhisselam’a hazreti Cebrail tarafından namazların giriş vakti ve çıkış vakti uygulamalı olarak gösteriliyor. Bunu da kendileri ashabına öğretiyor.

Namaz, oruç ve her iki ibadetin vakitlerinin belirlenmesi konusunda takvimin tarihi seyri baz alınarak belirtiliyor. Astronomiden faydalanılarak bu zaman dilimleri güneşin ve ayın haretektleri de gözetilerek belirleniyor.

Müneccimbaşılık nedir?

Astronomi bilginlerinin rasatları, yani tespitleri ve Fıkıh âlimlerinin fetvaları bir araya getirilerek namaz ve oruç vakitleri kesin bir şekilde belirtilmiştir.

İlk imsak ve namaz vakitleri Güneş asatine göre hesaplanarak tayin edildi. Müslümanlar, güneş ve ayı merkeze alarak günlük ve yıllık ibadetlerinin saatini kusursuz bir biçimde tayin etmeyi ta o dönemlerde başardılar. Güneş saatinden önce Usturalp, Rubu tahtası ve su saati de baz alınarak namaz vakitleri tespit edilebildi.

Osmanlı İmparatorluğunda da Müneccimbaşılık Kurumu oluşturularak gökyüzü ve zaman çok sıkı takibe alındı.

Takvimlerdeki imsak vaktinden, bir önceki günün aksam vaktini çıkardığımız zaman Ezani imsak vakti bulunur.

İmsak ve namaz vaktinin hesaplamasına kısa ve basit bir önek:

Bu gün hesaplayacağımız imsak-Sabah namazı vaktini tespit için dün akşamın namazı vaktini baz alacağız. Bulunduğumuz saatte dün akşam namazı vakti çıkarıldığı zaman İmsak-sabah ezanı vakti bulunur.

Diyelim ki akşam namazı vakti 24:00 - aksam = fark1

Bu fark1’e imsak saatini ekleyerek Ezani imsak vakti şöyle bulunuyor:

fark 1+ imsak = Ezani imsak vakti bulunur.