Hiciv Ustası Nef'i Neden ve Nasıl Öldürüldü?

Türk şiir geleneği geniş bir kuyudur. İçinden ne kadar su çekmeye çalışırsa, belli bir oranda su da kuyuya geri dökülür. Çünkü sözlü kültürün geliştiği ve yazılı kültürün tamamen yerleşmediği bu kültürde birçok belirsizlik mevcuttur. Şairlerin ölümleri ve doğumları bile kesin değildir. Bazı şairlerin varlığından şüphe edilip, birçok kişinin toplu şiirleri olarak tanımlanmaktadır. En basit örneği Nedim'dir. Patrona Halil İsyanında damdan dama atlarken öldüğü rivayet edilir ama bu kesin değildir. Hiciv ustası Nef'i'nin ölüm şekli kesin olsa da ölüm anı ve öncesi o kadar da net değildir.

KİMDİR?

Hiciv üstadı olarak tanınan Nef'i, 1572 yılında Erzurum'un Hasankalesi ilçesinde doğmuştur. Bu sebepten tarihi kaynaklar Nef'i'den Erzenu'r-Rumi diye bahsetmektedirler. Aslı adı Ömer'dir. Babası Sipahi Mehmed Bey olarak anılmaktadır. Pasinler sancak beyi Mirza Ali'nin soyundan gelir. İyi bir eğitim alan Nef'i, eğitim hayatında Türk edebiyatının önemli eserlerini okuyup Arapça ve Farsça öğrendi. Şiirlerini daha küçük yaşta yazmaya başlamıştır. Gelibolulu Müverrih Ali, Nef'inin şiirlerini görüp ona Nef'i lakabını verir. 

NEFİ NE DEMEK?

Gelibolulu Müverrih Ali'nin verdiği nefinin anlamı "nafi, yararlı"dır.

EDEBİYAT ANLAYIŞI

1. Ahmet döneminde İstanbul'a giden Nef'i, kasideleriyle 1. Ahmet'in takdirini kısa sürede yakalar. Saray'da maden mukataacılığı görevine getirilir. Daha sonra Edirne'ye sürüldükten sonra İstanbul'da haraç muhasebeciliği yapar. 4. Murat döneminde sanatının zirvesine ulaşır. 4. Murat ile yakınlık kurar. Her ne kadar iyi şiirler yazıp insanların takdirini kazansa da dengesiz tavırları ve küfre varan hicivleri yüzünden kimseyle yakın olamadı. 

NEDEN ÖLDÜRÜLDÜ?

Kıskançlıklara kadar varan şöhretin etkisi ve hicivleri yüzünden sosyal hayatta çok fazla sıkıntı yaşadı. Şair Siham-ı Kaza adlı eserini okuduğu sırada taht yakınına yıldırım düşer. 4. Murat bunu uğursuzluk olarak kabul eder ve Nef'i'yi görevinden uzaklaştırıp hiciv yazmasını yasaklar. Bu yüzünden son yıllarında Edirne'de yaşar. Ölümünden bir yıl önce 4. Murat'a  yazdığı kasideyle birlikte tekrardan İstanbul'a döner. İstanbul'da hicivlerine kaldığı yerden devam eder. 

NASIL ÖLDÜ?

Katip Çelebi'ye göre Bayram Paşa tarafından Boynueğri Mehmet Ağa'ya boğdurulur ve cesedi denize atılır. Rivayete göre Nef'inin infazından çok iyi bir şair olduğu için vazgeçilir. Bu belge yazılırken Nef'i de oradadır. Belgeyi siyah biri yazmaktadır. Kağıda mürekkep damlar. Nef'i, "Mübarek teriniz damladı, efendim." der. Sonra öldürülür.

ŞİİRLERİ

Tahir efendi bana kelp demiş

İltifatı bu sözde zahirdir,

Maliki mezhebim benim zira,

İtikadımca kelp tahirdir.

Gökten nazire indi sihamı kazasına

Nefi diliyle uğradı hakkın belasına

Bana kafir demiş müfti efendi

Tutalım ki ben diyem ona Müslüman

Varıldıkta yarın ruz-i cezaya

ikimizde çıkarız anda yalan

Ey dil hele âlemde bir âdem yoğ imiş

Var ise de ehl-i dile mahrem yoğ imiş

Gam çekme hakikatte eğer ârif isen

Farz eyle ki el'an yine âlem yoğ imiş