Çalışan pek çok kişi emekli olacağı günü beklemektedir. Emekli hayatında alınacak olan maaşta vatandaşlar için son derece önemlidir. Zaman içerisinde bu konu hakkında pek çok değişiklikte yapıldı. Yapılan değişiklikler ile maaş hesaplama yöntemleri de değişime uğramaktadır. Bu nedenle vatandaşlar emekli olduktan sonra ne kadar maaş alabileceklerini nasıl hesaplamaları gerektiğini araştırmaktadır. Peki, Emekli maaşı hesaplaması nasıl yapılır? Ne kadar emekli maaşı alabilirim? İşte emekli maaşı hakkında merak edilen tüm soruların yanıtları…
Emekli maaşı hesaplaması nasıl yapılır?
Emekli olmak için gün sayan kişiler ne kadar maaş alabileceklerini de merak etmektedir. Zamanla pek çok değişiklik yapılırken şimdilerde maaş hesaplamak için farklı bir sistem yer almaktadır. 80’li ve 90’lı yıllarda işe başlamış olan vatandaşlar emeklilik günlerini beklemektedir. Bu dönemde emekli olacak olan sigortalı kişiler için hesaplamalar üç dönem ve şekilde geçekleşmektedir. Bu nedenle de maaş hesaplamasını yapmak kolay olmayacaktır. Bununla birlikte maaşı etkileyen temel maddeleri bilmemiz durumunda ne kadar bir maaş alınacağının hesaplamasını yapabilmekteyiz.
Maaş hesaplaması için uygulanacak olan formül değişmese bile kişilerin çalışma şartları, iş yerlerinin durumu, aylık kazançları, çalışma süreleri, hatta işe ara verip vermemiş olmaları bile maaşı etkileyen faktörlerdendir. Bu yüzden maaşlar kişiye göre farklılık göstermektedir. Maaş hesaplamasını yapmak için gerekli olan formül ise şu şekildedir:
Emekli maaşı= Ortalama aylık kazanç X Aylık bağlama oranı.
Aylık bağlama oranını ise gün sayısı, yani prim ödediğiniz süre belirliyor
Ancak hesaplama için üç ayrı dönem olarak bakmak gerekmektedir. Bunlar için de hesaplama şu şekildedir:
1999'a kadar olan süre: Aylık bağlama oranı, 25 yıl sigortalılık süresi (9.000 gün) için yüzde 76 olarak uygulanıyor.3.600 gün için ise yüzde 70 olarak alınıyor.
1999-2008 arası olan süre: Bu dönemde sistem değiştiriliyor ve 25 yıl için oran yüzde 65'e çekiliyor.
Ekim 2008 sonrası olan süre: Sosyal güvenliğin bir çatı altına toplanması ile 25 yıl için aylık bağlama oranı yüzde 50'ye kadar iniyor.
Emekli olmak için yaşı bekleyen vatandaşların çalışmaya devam etmesi prim sayısını artırmaktadır. Bu nedenle emekli maaşını etkileyen bir etkiye sahiptir. Ayrıca 2000 ve 2008 yıllarında çalışan kişiler içinde prim günü ve yaş arasında fark artmaktadır. Örnek vermek gerekirse:
1988 yılında ilk kez sigorta başlangıcı yapan 21 yaşındaki bir kişi için 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5.450 gün prim ödemesi gerekmektedir. Emekli olabilmesi için geçerli olan yaş şartı ise 51’dir. Bu şartlarda emekli olmak için prim gün sayısını 36 yaşında tamamlayacaktır. Ancak 51 yaşına kadar beklemek zorundadır. Bu süresi bekleyerek geçirebileceği gibi çalışarak da geçirebilir. Çalışması durumunda ise emeklilik maaşı artacaktır.
Emekli maaşı nasıl artar?
Emekli maaşının yüksek olmasını isteyen kişiler nasıl yüksekten alabileceğini merak etmektedir. Emekli maaşının yüksek olması ilk başta aylık prime esas kazancınız etkili olmaktadır. Bu da sizin brüt maaşınızdır. Maaşınız ne kadar yüksek olursa yatırılan prim miktarı da o kadar artmaktadır.
Yani asgari ücret ile çalışan bir kişi ile maaşı tavandan yatan bir kişinin alacağı maaş ciddi oranda farklılık göstermektedir. Prim günlerinizin fazla olması da durumu etkileyen bir diğer etkendir. Aslında yatırılan kazanç tutarından çok prim gün sayısı emekli maaşınızı daha çok etkilemektedir. Prim gününüz ne kadar çok olursa emekli maaşınızda bu oranda yükselecektir.
Prim gün sayısını dolduran kişilerin yaşı beklemesi durumunda emekli maaşının düşmesi ihtimalide bulunmaktadır. Asgari ücretten yatan maaşlar ya da asgari ücretle çalışan kişiler için çalıştığı her yılda emekli maaşının yükselmesinin de önüne geçmektedir. Bu noktada asgari ücretle çalışmayan kişilerin prim ödemeleri için ne kadar ödendiğini kontrol etmesi gerekmektedir. İşverenler kimi zaman hileye başvurabilmektedir.
Emekli maaş hesaplama yöntemleri de değişti
SSK, Bağ-Kur ya da Emekli Sandığı ile çalışan vatandaşlar için emekli maaşı hesaplama yöntemleri yıllar içerisinde değişime uğradı. Emekli maaşı hesaplamaları için ortalama kazancınızın aylık bağlama oranıyla çarpılması yöntemi kullanılmaktadır. Bu ortalama kazanç bu güne kadar yaptığınız tüm çalışmalarda elde ettiğiniz kazançlar, yani aldığınız maaşlarla belirlemektedir. Bildirime esas olan kazançlar dikkate alınmaktadır. Bu noktada 20 yıl öncesi ile şimdiki para değerlerinin farklı olması durumu ortaya çıkıyor. Özellikle paradan 6 sıfır atılması ile bu hesaplamalarda da değişiklikler yapıldı.
Bu hesaplamalar için SGK büyüme ve enflasyon gibi verileri kullanarak burada bir güncelleme yapmaktadır. Yıllar içerisinde gerçekleştirilen bu değişiklikler şimdilere oldukça komik ücretlere karşılık gelmektedir. Bu nedenle hesaplamalar bugünkü şartlara uyarlanmakta ve hesaplamalar bunun üzerinden yapılarak bir ortalama bulunmaktadır.
Memur emekli maaş hesaplaması farklıdır
4A dediğimiz SSK'lı çalışanların emekli maaşları hakkında bilgi verdik. Memur maaşları bu hesaplamalara göre daha farklıdır. Memur maaşlarının hesaplamalarında derece kademe ve ek gösterge gibi parametreler yer almaktadır. Ek göstergesi yüksek olan memurların emekli ikramiyesi ve maaşları yüksek olmaktadır. Taban aylık ise maaşı yükselten bir diğer parametredir. Görev süresinde yükselen bir memurun hem taban aylıkları, hem de göstergeleri değişeceğinden, emekli maaşları da artacaktır. Ancak memurlar için bir dezavantaj bulunmaktadır. Bu da çalıştıklarında aldıkları maaş ile emekli olduklarında aldıkları maaş arasında ciddi bir azalma olmasıdır. Bu konu üzerinde görüşmeler devam etmektedir.
3600 ek gösterge ile maaşlar artacak
Bu günlerde görüşmeler devam ederken 3600 ek göstergenin yürürlüğe girmesi ile memur emekli maaşında bir artış yaşanacaktır. Mayıs ayında Meclis’te görüşülecek olan bu konu için emekli maaşlarında 1.400 TL'yi bulan bir artış yaşanması beklenmektedir. Bununla birlikte ikramiyelerdeki artış da 50 bin lira gibi bir tutarı bulacaktır.
BAĞ-KUR'lu emekli maaş hesaplaması nasıl yapılır?
Kendi işinde çalışan bir kişi, yani 4B dediğimiz Bağ-Kur'lu çalışanların emekli maaş hesaplamaları farklıdır. Ancak SGK’lı çalışanlarda olduğu gibi Bağ- Kur’lu çalışanların hesaplamaları da üç ayrı dönemde hesaplanmaktadır. 2008 yılına kadar Bağ-Kur'lu çalışanlar basamak sistemine göre prim ödemesi yapıyorlardı. 1'den 24'e kadar belirlenen basamaklara göre primlerinin miktarı da değişiklik gösteriyordu.
2008 yılında tüm kurumların tek çatı altında (Sosyal Güvenlik Kurumu) birleşmesi ile birlikte asgari ücret ve asgari ücretin 7.5 katı arasında bir kazanç belirlemesi yapıldı. Bu nedenle de Bağ-Kur’lu çalışanın daha önce ödediği basamak sistemi emekli maaşını ciddi olarak etkilemektedir. 1999 öncesi aylık bağlama oranlarının yüksek olması, buradaki yüksek kazançla birleşince emekli maaşının da artmasını sağlamaktadır.