Ekonomide Baz Etkisi

Yıllık enflasyon hesaplandığında bir önceki yılın aynı ayı referans alınır, değişimi görmek için her iki dönemin tüketici endeksine göre yüzde değişimine bakılır. Bir önceki dönemde tüketici endeksi ortalamalara göre çok düşük bir artış yaşamış ise o yılın yıllık enflasyonunda yükseltici bir baz etkisi görülecektir. Daha yüksek bir değişim göstermiş ise bu durumda da düşük baz etkisi görülecektir. Ekonomide baz etkisi ya da iktisadi veri hesaplamalarında referans alınan dönem ya da veri belirtilir.

İki Dönem Arasında Kıyaslama İle Veri Alınır

Türk dil kurumuna göre baz kelimesi temel demektir, ekonomi açısından bakıldığında ise baz etkisi referans alınan ay ya da yıldaki enflasyon veya büyüme gibi rakamları karşılaştırma yapılan ay ya da yıl enflasyon veya büyüme rakamları ile kıyaslanarak veri elde edilir. Şayet bir önce ki dönemin aynı ayında enflasyon düşük gelirse fiyat endeksinde ki en ufak artış dahi enflasyonun yükselmesine neden olur. Ama önceki dönemin aynı ayında enflasyon yüksek geldi ise güncel enflasyon oranı yükselse dahi düşük enflasyon oranına neden olur.

Etki Bir Sonra Ki Dönem Karşılaştırmasında Ortadan Kaybolabilir

Başka bir şekilde örneklendirmek gerekirse; fiyat endeksi yüzden yüz elliye daha sonra da iki yüze yönelmiştir, yüzde yüz elliye geçişte yüzde 50 artış söz konusu iken yüz elliden iki yüze geçişte yüzde 33,33 oranında bir artış söz konusu olur. Gerçekte ise yüzden iki yüze geçişte yüzde yüzlük bir artış gerçekleşmiştir işte bu duruma ekonomide baz etkisi denir. Karşılaştırılan iki dönemin ilkinde oranlamada ya da sayılar üzerinde ortaya çıkan yükselme veya düşüşün karşılaştırılan dönem üzerinde yarattığı etki bir sonra ki dönem karşılaştırmasında ortadan kaybolabilir.

Baz Etkisi Her Zaman İstendiği Gibi Lehte Çalışmaz

Bu durumu şu şekilde ki bir örnek ile açıklamak gerektiğinde geçen yılın Ocak ayında enflasyon yüzde 6, 30 ile en yüksek oranda gelmiş ise aylık artış endeksi yüzde 6,30 puan arttırır. Bu yılın Ocak ayında olumsuz bir etki olmadığından dolayı aylık enflasyonu ise yüzde 0,99 varsayalım, böyle bir durumda 12 aylık enflasyonda yüzde 5,75 oran ile ciddi bir düşüş yaşanacaktır. Ekonomide baz etkisi olumlu ya da olumsuz olarak ifade edilir ve baz etkisi her zaman istendiği gibi lehte çalışmaz, olumlu baz etkisi ile düşen enflasyon olumsuz baz etkisi ile yükselir.