Duymayan kalmasın: Kadınların iş hayatındaki hakları nelerdir?

Toplumsal dinamiğini güçlü kılmak için kadın gücüne ihtiyaç var. İstihdamda kadın oranını artırmak için yeni düzenlemeler yapılırken ev ve iş hayatının düzene oturtulması ve koruyucu düzenlemeler ise ön plana çıkıyor. Milyonlarca hak sahibi ise SGK sistemindeki teşvikleri merak ediyor. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç SGK sisteminde kadınların haklarına değindi. İşte detayları…

Çalışan kadınların iş hayatındaki hakları!

Çocuğunuz için kreş hakkı!

Türkiye’de kadın istihdamının neden düşük olduğuna yönelik yapılan araştırmalardan çıkan önemli sonuçlardan biri, kadınların çocuklarına bakmak zorunda kalmaları, çocuklarını emanet edebilecekleri güvenilir kreş – yurt bulamamaları, bakıcı veya kreşe verecek ekonomik güçlerinin olmaması görünüyor. Hem merkezi hükümetin hem de belediyelerin ailelerin kolay ulaşabileceği mesafelerde kreş hizmeti sunması kadın istihdamına, dolayısıyla ailelerin refahına olumlu yansıyacaktır. Kadın çalışanlarının sayısı 150 ve daha fazla olan işyerlerinin kreş yükümlülüğü bulunuyor. İşveren ya doğrudan kreş açmak, ya da mevcut kreşlerden hizmet satın almak veya başka işverenlerle ortak kreş açmak zorunda. İşveren, 150 ve üzerinde kadın işçi çalıştırdığı halde kreş yükümlülüğünü yerine getirmezse, 0-6 yaş arasında çocuğu bulunan kadın işçi için iş akdini haklı fesih sebebi doğar.

Cinsiyet ayrımı uygulayamaz: Düşük ücrette veremez!

İş Kanunu uyarınca iş ilişkisinde cinsiyet ayrımı yapılamaz. İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, işe alımda, çalışma şartlarının oluşturulmasında, çalışma sırasında ve işten çıkarmada cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz. Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret veremez. Ayrıca yeni evlenen kadın işçiler, resmi nikâh tarihinden itibaren bir yıl içinde işten ayrılırlarsa kıdem tazminatı alabilirler. Hamile kadın sağlığını ve güvenliğini riske atacak şekilde değiştirilemez. Hamile olduğuna dair rapor alan kadın işçinin çalışma koşullarının buna göre değiştirilmesi, gerekirse daha hafif işte çalıştırılması gerekir. Çalışma şartlarındaki bu değişikliklerden dolayı ücretinde indirim yapılamaz. Hamile kadınlar doğuma kadar geçen sürede 20.00-06.00 saatleri arasında çalışmaya zorlanamaz. Yarısından fazlası 20.00-06:00 arasına denk gelen gece vardiyalarında çalıştırılamazlar.

Annelerin iş hayatındaki hakları!

Annelere tanına ayrıcalıklara dikkat edin. Kadın işçiler doğumdan önce ve sonra 8’er hafta analık izni kullanır. Analık izninde kadın sigortalıya son 12 aylık dönemdeki prime esas kazancının 3’te 2’si oranında iş göremezlik ödeneği verilir. Buna rapor parası da denilir. Bu haktan yararlanabilmek için son bir yılda en az 120 gün sigorta primi ödenmiş olması gerekiyor. Son bir yılda 180 günden az prim günü bulunanların iş göremezlik ödeneği iki asgari ücret tutarında kazancı olan işçiye yapılan ödemeyi aşamaz. Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen eşe, çocuğun aileye teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta analık izni kullandırılır. Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde 1.5 saat süt izni verilir. Kadın memurlara ise analık izin süresinin bitiminden itibaren ilk altı ayda günde 3 saat, ikinci altı ayda günde 1.5 saat süt izni kullandırılır.

Çocuklu annelere uygulanan maaş hakkı

Analık izninin bitiminden itibaren, çocuğun hayatta olması şartıyla kadın işçi ve memur ile üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçi/memurlara istekleri hâlinde yarım çalışma izni verilir. Kadın çalışanlar, birinci doğumda 2 ay, ikinci doğumda 4 ay, sonraki doğumlarda ise 6 ay süreyle yarım gün çalışabilirler. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere 30’ar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde ise bir yıl süreyle yarım gün çalışma hakkı tanınır. Özel sektörde işveren, yarım gün ücretsiz çalışma hakkının kullanıldığı dönemde yarım aylık ücret öder. İşsizlik Fonu’ndan da brüt asgari ücretin yarısı tutarında ödeme yapılır. Yarı zamanlı çalışma döneminde yarım maaş hakkından yararlanabilmek için, işçi adına son 3 yılda en az 600 gün prim bildirilmesi gerekiyor. İŞKUR’a, analık hali izninin bitiminden itibaren 30 gün içinde yazılı başvuruda bulunanlar yarım maaş hakkından yararlanabilir. Kadın memurlar yarım gün çalıştıkları süre boyunca, fiili çalışmaya bağlı yapılan ödemeler hariç tam maaş almaya devam ederler.

Doğum sonrası ücretsiz izin!

Doğum yapan memur, talep ederse 16 haftalık analık izninin veya 6 aya kadar olan yarım gün çalışma döneminin bitiminden itibaren 24 aya kadar ücretsiz izin kullanabilir. Kadın işçiler ise 16 haftalık analık izni süresinin bitiminden itibaren 6 aya kadar ücretsiz izin kullanabilir. 2016 yılında çıkartılan kanunla kadın işçi ve memurlara, çocuk okula başlayıncaya kadar yarım zamanlı çalışma hakkı tanındı. İşçiler bu hakkı kullanmaya başladı. Hangi memurların bu haktan yararlanabileceğine ilişkin yönetmelik yayımlanamadığı için, uygulama memurlarda henüz hayata geçirilemedi. İşçi, memur, esnaf statüsündeki kadınlar, doğumdan sonra boşta geçen sürelerinin 2 yıla kadar olan kısmı için borçlanma yapabiliyor. Borçlanma hakkı, 3 çocuğa kadar kullanılabiliyor. Üç çocuğu bulunan anne, boşta geçen sürelerinin toplam 6 yıla kadar olan kısmı için doğum borçlanması yapabilir. Doğum borçlanması hakkından yararlanabilmek için, normalde doğumdan önce işçi, memur veya esnaf statüsünde sigortalı olmak gerekiyor. Ancak, staj sigortası bulunan kadınlar, staj yaptıkları tarih ile normal çalışmaya başladıkları tarih arasında doğan çocukları için de doğum borçlanması yapabilirler.

Engelli çocuklara özel durum!

Başkasının bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan annelerin, 1 Ekim 2008 tarihinden sonraki çalışma sürelerine yüzde 25 oranında ilave edilir. İlave edilen bu süreler emeklilik yaş haddinden de indirilir. Engelli çocuğu hayatta iken 20 yıl çalışan kadının çalışma süresine 5 yıl ilave edilip, emeklilik yaşı da 5 yıl öne çekilebilir. Yaş haddinden indirilecek süre konusunda bir sınırlama bulunmuyor. Bu haktan yararlanabilmek için çocuğun ağır engelli olduğuna dair rapor alınarak SGK’ya verilmesi gerekir. KOSGEB tarafından "İleri ve Geleneksel Girişimci Destekleri" kapsamında kadınlara, program için belirlenen destek tutarlarına ilave 5 bin lira katkı sağlanıyor. Kadın istihdamının artırılması amacıyla İşletme Geliştirme Destek Programı-Nitelikli Personel İstihdam Desteği de uygulanıyor. Bu kapsamda istihdam edilen kadınlar için destek oranına ilave yüzde 20 ekleniyor. KOSGEB KOBİ Finansman Destek Programı kapsamında işletme ve makine teçhizat kredilerinde üst limit 50 bin lira olarak uygulanıyor.  Söz konusu kredi üst limiti, girişimcinin kadın olması durumunda 70 bin liraya yükseltiliyor. Başkanlık, yürüttüğü programlarla geçen yıl 8 bin 131 kadın girişimcinin işletme kurmasına destek oldu. Söz konusu sayının bu yıl 8 bin 250'ye çıkarılması öngörülüyor. Bu yıl kadınların girişimcilik destekleri içinde aldığı payın da yüzde 26,5'e çıkarılması hedefleniyor. Girişimcilik eğitimlerine katılarak katılım belgesi almaya hak kazanan kadın sayısı geçen yıl 49 bin 283 oldu. Bu faaliyetlere ilave olarak 2012 yılından bu yana her yıl KOBİ ve Girişimcilik Ödülleri'nde farkındalık oluşturmak ve kadın girişimcileri teşvik etmek amacıyla "Yılın Kadın Girişimcisi Ödülü" veriliyor.