Dünyanın gözü Karadeniz’de: Tansiyon görülmemiş seviyeye çıktı

Rusya’nın 2014 yılında Ukrayna toprağı olan Kırım’a el koyması ve yaklaşık 8 yıl sonra ülkenin tamamını işgal girişimi, Karadeniz’de kasırga etkisi yarattı. Rus savaş uçaklarının İngiliz savaş gemisi HMS Defender'a ateş açmasıyla yükselen tansiyon, Amerikan insansız hava aracının (İHA) Karadeniz’de düşürülmesinin ardından zirve yaptı. 

Dünyanın gözü Karadeniz’de

Milliyet’in haberine göre; Ukrayna işgalinin başlangıcından bu yana süper güçler arasındaki ilk sıcak temas, 14 Mart Salı günü sabah saatlerinde gerçekleşti. Romanya'dan havalanan MQ-9 Reaper, Karadeniz semalarında ilerledi ve Kırım Yarımadası açıklarına ulaştı. Ancak uluslararası hava sahasındaki ABD drone'unun bu kez takipçileri vardı. Rusya'ya ait iki Su-27 savaş uçağı Amerikan insansız hava aracının peşine düştü.

Yaklaşık 40 dakika süren kovalamaca sırasında Rus jetleri MQ-9 Reaper'ın üstüne yakıt boşalttı ve en sonunda pervanesine çarparak insansız hava aracının kontrolünün yitirilmesine yol açtı. Drone'u Romanya'dan kumanda eden ABD ordusu, aracı Türkiye saatiyle 09.03'te Karadeniz'e düşürdü.

ABD ile Rusya'nın, Ukrayna savaşı üzerinden doğrudan doğruya karşı karşıya gelmesi tehlikesinin ne kadar arttığını bir kez daha gözler önüne seren olay, tüm dünyaya şok dalgaları yaydı. Rusya 20 metre kanat açıklığı olan insansız keşif uçağı MQ-9 Reaper'ın 'sert bir manevra' sonucu düştüğünü savunurken, herkesin aklına gelen ilk soru enkaza ne olacağıydı.

Ruslar peşini bırakmadı

Moskova, Karadeniz'in dibindeki drone enkazını çıkarmaya çalışacağını duyurdu. Devlet televizyonuna konuşan Rusya Güvenlik Konseyi Sekreteri Nikolai Patruşev Moskova'nın uçağı bulmaya çalıştığını doğruladı. Putin'in 'kara kutusu' olarak bilinen Patruşev, "Onu çıkarıp çıkaramayacağımızı bilmiyorum ama bunun yapılması gerekiyor" dedi.

Rusya, Ukrayna'da bataklığa saplanmasına yol açan işgalde ABD ve Batılı ülkeleri özellikle silah desteği nedeniyle suçluyor. Moskova'daki en şahin isimler arasında yer alan Patruşev, Amerikan insansız hava aracının Karadeniz'deki varlığının Pentagon'un savaşta Ukrayna'yı desteklediğinin 'teyidi' olduğunu savundu:

"Amerikalılar her zaman çatışmalara dahil olmadıklarını söylüyorlar... Bu da onların doğrudan bu faaliyetlere, savaşa katıldıklarının bir başka teyidi."

Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden bu yana ABD ve İngiltere gözetim uçuşlarını sıklaştırdı. Ancak iki ülke, söz konusu uçuşları uluslararası hava sahasında kalarak gerçekleştiriyor. ABD, bir Rus gemisinin Karadeniz'de batırılması da dahil olmak üzere Ukrayna ile birçok hassas istihbaratı paylaştı.

Düşmeden saniyeler önce silindi

ABD ordusu da enkazın peşinde. Pentagon, MQ-9 Reaper'ı düşürmeden önce istihbarat toplama açısından bir fayda sağlanmaması amacıyla drone'daki elektronik verileri sildi.

ABD Savunma Bakanlığı Sözcüsü John Kirby, MQ-9'u aradıklarını söyledi ancak Rusya'nın kendilerinden önce davranması halinde 'yararlı istihbarat elde etme kabiliyetlerinin büyük ölçüde azalacağını' vurguladı.

Amerika'nın en üst düzey askeri generali General Mark Milley de bu mesajı tekrarladı. Rus jetlerinin kasıtlı bir şekilde MQ-9 Reaper'ı taciz ettiğini vurgulayan Genelkurmay Başkanı Milley, Pentagon'un düşürülen İHA'da Rusya'nın işine yarayacak bir şey olmadığından emin olmak için 'hafifletici önlemler' alındığını doğruladı.

General Milley insansız hava aracının deniz yüzeyine çarpmasıyla muhtemelen parçalandığını ve Karadeniz'in yaklaşık 1500 metre dibine düştüğü için de enkazına ulaşılmasının zor olacağını da ekledi:

"Bölgede gemimiz yok. Ancak bölgede çok sayıda müttefikimiz ve dostumuz var. Enkaza ulaşma operasyonlarımızı yürüteceğiz. (Enkaz) ABD'nin mülkü."

Türkiye, Ukrayna'daki işgal başlar başlamaz Karadeniz'e savaş gemisi geçişlerini İstanbul ve Çanakkale boğazlarını kapatarak durdurdu. ABD, muhtemel bir arama operasyonunu NATO müttefiki Romanya'ya ait gemilerle gerçekleştirebilir.

Savunma bakanları temasta

Çarşamba günü Moskova-Washington hattında nadir görülen bir trafik vardı. ABD ve Rusya arasındaki ilişkilerin en düşük seviyede olduğu bir dönemde, önce iki ülkenin savunma bakanları telefonda görüştü. Lloyd Austin ve Sergey Şoygu'nun telefon trafiğinin ardından, bu kez genelkurmay başkanları telefondaydı. ABD Genelkurmay Başkanı Milley ile Rus mevkidaşı Valery Gerasimov bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi.

Washington telefon görüşmelerine dair bir ayrıntı paylaşmazken, Moskova'dan yapılan açıklamada Şoygu'nun daha önce dile getirilen 'provokasyon' suçlamasını yinelediği vurgulandı. Rus bakan, ABD'li mevkidaşına Kırım açıklarında seyreden drone'un Karadeniz'de gerilimi tırmandırabileceğini de iletti.

Karadeniz’de enkaz bulma yarışı

Bir anda tüm dünyanın Karadeniz'e kilitlenmesine yol açan olay, beklendiği gibi uluslararası medyanın manşetlerinde. Haber ajansı AFP, Rusya'nın Karadeniz'deki ABD drone enkazını kurtarmak için yarıştığını yazdı.

ABD televizyonu CBS, Karadeniz semalarındaki çarpışmanın nasıl gerçekleşmiş olabileceğini gösteren bir video yayınladı. Simülasyonda Rus jetinin MQ-9 Reaper'ın altından geçerek insansız hava aracını ters çevirdiği görüldü.

CNN International ise, Rus güçlerinin kaza alanına ulaştığını duyurdu. CNN'ne bilgi veren iki ABD'li yetkiliden biri, MQ-9'un Kırım'ın 70 mil (110 kilometre) güney batısına düştüğünü söyledi. Rusların kaza bölgesinde herhangi bir enkaz parçası bulup bulmadığı ise belirsizliğini koruyor.

CNN International, Rusya'nın Karadeniz'de birçok savaş gemisine sahip olduğunu ve bazı gemilerin Kırım'daki deniz üssünde konuşlandığını aktaran CNN, bu farkın Moskova'yı enkaza ulaşmak için avantajlı hale getirdiğini de ekledi.

Fransız Le Monde, haberinin başlığında Washington ve Moskova'nın çarpışmanın ardından soğukkanlılığını koruduğunu öne çıkardı.

Dünyanın ilk saldırı drone’u 

MQ-9 Reaper, dünyadaki ilk saldırı drone'u olarak biliniyor. Yaklaşık 20 saat havada kalabilen ve 13 bin metre irtifaya çıkabilen insansız hava aracı, 1,5 ton ağırlığında Hellfire füzeleri ve lazer güdümlü GBU-12 füzelerini taşıyabiliyor. Ancak Karadeniz semalarında düşen drone'nun silahsız olduğu biliniyor.

32 milyon dolar değerindeki insansız hava aracı, geçtiğimiz yıl dünya çapında yankı bulan bir saldırıda kullanıldı. CIA, Afganistan'ın başkenti Kabil'de bir evde saklanan El Kaide lideri Eymen el Zevahiri'yi MQ-9 Reaper'dan ateşlenen bir Hellfire füzesiyle öldürdü.