Çin tehlikesine karşı hızlı adımlar: ABD, F-35 üretiminde Türkiye'ye yöneliyor!

Çin'in hızlı savaş uçağı üretimine karşı tedbir almak isteyen ABD, TR-3 kodlu güncelleme çalışmaları nedeniyle F-35 üretiminde yaşanan gecikmeleri aşmak için adım attı. Son bir yıldır yaşanan üretim sekteye uğramalarının ardından ABD, F-35'lerin tam ölçekli üretimine yeniden odaklanma kararı aldı. Ancak, F-35'lerin seri üretim hızının hem müşteri ülkelere hem de ABD ordusunun ihtiyaçlarına yetişemediği biliniyor. Bu durum, Çin'in stratejik olarak 5. nesil savaş uçağı üretiminde ABD'yi geride bırakma potansiyeli taşıdığı endişesini artırıyor. ABD envanterinde bulunan ancak motor sorunlarıyla karşı karşıya olan F-35'lerin kullanılabilirlik oranının yarısının altında olduğu belirtiliyor.

Öte yandan, Çin'in 'hayalet' uçaklarından J-20'nin üretimine hız verdiği biliniyor. Çin ordusunun envanterinde bulunan 200'den fazla J-20'nin varlığı, Çin'in hava üstünlüğüne yönelik artan iddialarını destekliyor.

The War Zone, AsiaTimes ve National Interest gibi haber platformlarında yer alan bilgilere göre, mevcut durumda Amerikan havacılık endüstrisi, uçak üretimini artırmazsa Çin'e karşı Pasifik'te güçlü bir konumda olamayabilir. Bu nedenle ABD, F-35 üretiminde Türkiye'nin potansiyel katkısını da değerlendirmek istiyor.

Çin’in seri üretimi: J-20 ve J-35

Çin, J-20 üretimini hızlandırmak ve modern üretim tekniklerini devreye sokmak suretiyle 5. nesil uçakların teslimatını hızlandırmayı amaçlıyor. Henüz net bir veri olmamakla birlikte, Çin'in yılda kaç adet 5. nesil uçağın hazır hale geldiği konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak tahminler, Çin Hava Kuvvetleri'nin ABD'nin kapasitesine yetişme, hatta onu aşma yolunda olduğunu göstermektedir.

ABD Deniz Kuvvetleri'nin Pasifik bölgesinde bulunan 11 savaş filosunun, uzmanlara göre acilen 13'e çıkarılması gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca, uçak gemilerinde bulunan F-35 sayısının Çin'in uçaklarıyla rekabet edebilecek düzeyde olmadığı ifade edilmektedir.

Çin Hava Kuvvetleri'ndeki J-20'lerin yanı sıra, donanmadaki uçak gemilerinde hizmete alınması planlanan 'F-35 benzeri' J-35'lerin sayısında da dikkate değer bir artış gözlenmektedir. Çin donanması, Liaoning ve Shandong gemilerinden yakında J-35 ve J-15 uçaklarını havalandırmaya hazırlanmaktadır

Onlarca ülkeden F-35 siparişi

ABD'nin, eski uçaklarını emekliye ayırırken yerlerine yeni üretim jetleri koyması gerekliliği, her yıl en az 72 adet uçağı envanterine katma zorunluluğunu doğuruyor. Lockheed Martin şirketi, tam ölçekli üretim kararının alındığı ülkede yılda maksimum 150 adet F-35 teslim edebiliyor. Ancak bu uçakların yaklaşık yarısı ABD dışı müşterilere gönderiliyor.

F-35 Block-4'e giden yolda son durak olarak görülen Tech Refresh-3 (TR-3) güncellemesi, Pratt & Whitney yapımı F135 motorlarının güç ve termal yönetim sistemlerindeki sorunları azaltmayı amaçlıyor. Bu uçaklarda yaşanan sorunlar, Üçüncü Dünya Savaşı'nın ayak seslerinin giderek daha yakından duyulması ve küresel ölçekte krizlerin artış göstermesiyle ikinci plana itildi. Ancak, F-35'lere olan uluslararası ilgi yeniden artmaya başladı.

Romanya, Çekya ve Yunanistan gibi yeni müşterilerin bu uçakları almak istemesiyle birlikte, Belçika, Danimarka, Finlandiya, İtalya, Hollanda, Norveç, Polonya, İsviçre, Almanya ve İngiltere gibi ülkelerin de F-35 siparişleri bulunmaktadır. Bakım ve idame maliyetlerinden ötürü 'küresel saadet zinciri' olarak görülen F-35 Müşterek Saldırı Uçağı projesinde şimdiye dek 1000'in üzerinde uçak üretimi gerçekleşmiştir. Bu durum, F-35 programının uluslararası düzeydeki önemini ve talebini göstermektedir.

Hızlı üretim için rota değiştirildi

Çin'le Pasifik'te yaşanması muhtemel bir savaşa hazırlanan Amerikan ordusunun önümüzdeki dönemde daha fazla 5. nesil uçağa ihtiyacı olacak ve bunun için tedarik zincirini çeşitlendirmesi gerekiyor.

Amerikan savunma endüstrisi, Ukrayna'ya top/obüs mühimmatı yetiştirebilmek için bir süre önce Teksas'a Türkiye'nin desteğiyle yeni imalat hatları kurmuştu. F-35'lere ilişkin 'tam ölçekli üretim' kararı alınmasının ardından Ankara ile Washington arasındaki temas trafiğinin artması dikkat çekiyor. Çin'in üretim hızına yetişebilmek için ABD'nin Türkiye ile işbirliği yapması kaçınılmaz görünüyor.

Ancak, Türkiye'nin Rusya'dan S-400 hava savunma sistemi satın almış olmasını bahane eden Amerikan yönetimi, CAATSA yaptırımlarını devreye sokmuş ve Türkiye'yi F-35 ortaklığından çıkarmıştı. Kasım 2022 tarihine dek TUSAŞ, ASELSAN, HAVELSAN, AYESAŞ, Alp Havacılık, Kale Havacılık ve MIKES gibi çok sayıda şirket, F-35 için üretim yapmıştı. Bazı kritik parçalar konusunda Türkiye, dünyadaki tek tedarikçi konumundaydı. Ancak, Türkiye'de üretilmiş son F-35 bileşeni, 2022 Kasım'ında ABD'ye gönderildi ve o tarihten sonra Türk şirketlerinin programla bağı tamamen kesildi.

Türkiye'nin F-35 programındaki rolünün sona ermesi, ABD'nin tedarik zincirindeki kırılganlığı artırdı. Çin'in üretim hızına yetişmek ve tedarik zincirini çeşitlendirmek için ABD'nin Türkiye ile yeniden işbirliği yapması kaçınılmaz hale geldi. Ancak, siyasi ve diplomatik faktörler, bu işbirliğinin yeniden sağlanmasını zorlaştırıyor. ABD'nin, Çin'in hızla yükselen savunma endüstrisine karşı rekabet edebilmesi ve askeri üstünlüğünü sürdürebilmesi için stratejik ortaklarıyla ilişkilerini yeniden gözden geçirmesi gerekebilir.