BDDK Nedir, Görev ve Yetkileri Nelerdir?

BDDK, Türkiye'de çalışma yapan 200'ün üzerinde banka, finansal kurum ile firmaların çalışmalarını denetler ve düzenler.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), 1990’lı senelerde bankacılık sektöründeki dalgalanmalar ve denetleme kuruluşlarının parçalı yapısından kurtarılması için kurulmuş özerk bir kamu kuruluşudur. Haziran 1999 tarihinde BDDK’nın kurulmasına karar alınmış, kurum çalışmalarına Eylül 2000 tarihinde başlayabilmiştir. Bankacılık sektörünün düzenlenmesi ve kontrol edilmesi için ciddi görev ve yetkilere sahip BDDK, idari ve mali özerkliğe sahiptir. 200’ün üzerinde banka, kurum, kuruluş ve firma BDDK’nın düzenleme ve denetimine uygun olarak çalışma yapabilir. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nu yakından tanımadan önce 1990’lı senelerdeki bankacılık sektörü ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun nasıl kurulduğuyla ilgili bir takım bilgiler aktarıyoruz.

BANKACILIK, EKONOMİK KRİZ VE BDDK

Türkiye’deki bankacılık sektörü, 1990’lı senelerde oldukça hareketli bir dönem yaşadı. 1994 senesindeki ekonomik buhranla başlayan süreçte 1999 senesinde kadar 11 bankaya el koyuldu. Bu krizin en önemli nedeni; bankaların bu süreçte ağırlıklı olarak kamu menkul kıymetlerine yatırım yapmış olması, yüksek yabancı para açık pozisyonlarıyla hareket etmiş olmalarıdır. Bu pek fazla tehlike alma eğilimi 1994 senesindeki ekonomik buhranını doğurdu. Türk Lirası değer kaybetti ve ağır ekonomik maliyetler ortaya çıktı. Bankacılık sektöründeki yapısal sorunlar da bazı bankaların batmasında etkili oldu.

1990’lı yıllarda bankacılık sektörünün düzenlenmesi ve denetlenmesi için parçalı bir yapı bulunuyordu. Şöyle ki; Bankacılık Kanunu’nun uygulanmasından Hazine Müsteşarlığı sorumluydu. Hazine Müsteşarlığı ayrıca Bankacılık Kanunu’nda yer alan ikincil düzenlemeleri yapıyordu, yerinde denetlemeler yapıyor ve bankalara idari ve cezai yaptırımlar uyguluyordu. Merkez Bankası da, bankalardaki tasarruf mevduatını sigorta eden Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nu (TMSF) yönetim ve temsilden sorumluydu.

Bu parçalı yapı 1999 senesine kadar sürdü. Bankacılık sektöründeki parçalı yapının ortadan kalkması için bağımsız bir kuruma gerek duyuldu. Denetleme ve düzenleme uygulamalarının çoğaltılması ve bağımsız karar verme mekanizması kurulması için Haziran 1999’da 4389 Sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla BDDK’nın kurulmasına karar alındı. Kurum’la alakalı çalışmalar 15 ayda tamamlanarak BDDK, Eylül 2000 tarihinde çalışmalarına başladı.

BDDK’NIN GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI

BDDK’nın vazifeleri, 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu’nda hazırlanmıştır. Genel bir çerçevede vazifeleri; kontrole tabi kurumların çalışmalarını kontrol etmek, kredi sisteminin aktif çalışmasını temin etmek, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin muhafaza edilmesi için gayret göstermek, finansal piyasaların gelişmesi ve istikrarı için çalışmalar yapmak olarak sıralanabilir.

BDDK; bankalar, finansal holding şirketleriyle banka harici bir takım kuruluşların çaışmalarını, yönetim ve teşkilat yapısını, bölünme, birleşme, hisse değişimi ile tasfiye işlemlerini düzenler, uygular. Bu çalışmaların uygulanmasını takip eder ve kontrol eder. Uluslararası muadil kurumların da katıldığı mali, iktisadi ve mesleki teşekküllere mensup olan BDDK, yabancı ülkelerle görev ve yetki alanına dahil olan konularda mutabakat zaptı imzalar.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu; finansal piyasalarda güven ve sürekliliğin sağlanması ve muhafaza edilmesi için önemli bir vazife üstlenmiştir. Kredi sisteminin etkin çalışması ve tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması amacı olan BDDK, işbirliği içindeki finansal kurumlar için piyasalarla ilgili politikalar üretir.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu; 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu’nun 93. Maddesi uyarınca Kanun’un uygulanması için yönetmelikler ve beyanlar çıkarmaya yetkilidir. Düzenleme çalışmaları yetkileri çerçevesinde, ulusal düzenlemeleri uluslararası standartlara uygun duruma getirir. Avrupa Birliği Direktifleri, Basel-II ve Uluslararası Muhasebe Standartları’nı yürütür.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu; bankacılıkla ilgili yönetmelik ve beyanları düzenler. İhtiyaçlara göre mevzuatlarda farklılığa gidilebilir. Düzenleme çalışmalarıyla ilgili tereddüt oluşması durumunda fikir bildirerek çözüme katkı sağlar.

BDDK; kontrol çalışmaları çerçevesinde kontrole tabi kurumların çalışmalarının Bankacılık Kanunu ve diğer alakalı kanunlarda yer alan kararlar uygunluğunu kontrol eder. Bahse konu kurumların finansal halleri ve bankacılık çalışmalarını denetler ve takip eder. Bilgi sistemlerinin kullanılmasından doğan riskleri kontrol eder. Denetim çalışmaları; ‘yerinde denetim’ ile ‘gözetim’ olmak üzere 2 başlık altında toplanmıştır.

BDDK; Risk Odaklı Denetim Yaklaşımı’nı benimser. Bu çerçevede, kontrol çalışmalarında yeterlilik, etkinlik ve süreklilik olguları temin edilir. Yerinde kontrol çalışmaları çerçevesinde bankalar yeminli murakıpları, bankacılık bilişim ve hukuk uzmanları kontroller yaparlar.

BDDK; bankalar ve banka dışı mali kuruluşların kuruluş ve çalışma yapma izinlerini verir. Kurum, birleşme ile bölünme, hisse devri, temsilcilik ya da şube açılması, üst idare atamaları, etkinlik konu ve alanlarının büyütülmesi benzeri konularda da yetkilendirilmiştir.

BDDK; Kanun’da ifade edilen kontrollerin ardından alakalı kurumdan gereken önlemleri almasını talep etme yetkisine sahiptir.

BBDK’NIN DİĞER FAALİYETLERİ

BDDK; Finansal Sektör Komisyonu’nun mensubudur. Bu komisyonda TCMB, Hazine Müsteşarlığı, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) Sermaye Piyasası Kurulu ile Rekabet Kurumu da yer alır. Komisyonun; finansal piyasalardaki güven ile istikrarı geliştirmek, kurumlar arasında işbirliği ile koordinasyonu temin etmek, finansal sektörün geleceğiyle alakalı fikir bildirmek benzeri hedefleri vardır.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile alakalı işlem ve etkinlikleriyle igili BDDK tarafından ya da alakalı kurumlar tarafından dava açılabilir. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, tüketicilerin bankalarla alakalı şikâyetlerini de değerlendirir ve gereken yaptırımları yapar.

BDDK; Avrupa Birliği görüşmeleri çerçevesinde Türkiye’deki düzenlemelerin Avrupa Birliği mevzuatı uyumluluğu hususunda da faaliyetler gerçekleştirmektedir. Bankacılık sektörünün geliştirilmesi adına da uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapmaktadır. BDDK; Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü, Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü benzeri çok uluslu kurumlarla işbirliği içerisinde etkinlik gösterir. Aynı zamanda, İslami Finansal Hizmetler Kurulu, Basel Bankacılık Denetim Komitesi, Finansal İstikrar Kurulu Denetim ve İşbirliği Komitesi mensubudur. BDDK, şimdiye dek 33 ülkeyle işbirliği anlaşmalarına imza atmıştır.

BDDK; kontrol ve düzenleme etkinlikleri kapsamında ayrıntılı bilgiler barındıran bültenler yayınlayarak türlü veriler paylaşmaktadır. Örneğin bankaların bireysel müşterilere sağladıkları; havale, EFT benzeri para transferi işlemleri, kredi kartı işlemleri, kredi işlemleri, mevduat işlemleri, ATM hizmetleri ve menkul kıymetler işlemleri benzeri hareketlerinde tahsil ettikleri komisyon, masraf ve ücret benzeri faiz harici kesintiler, bankacılık ürünlerinin faiz oranları benzeri bilgilere banka bazında ya da karşılaştırmalı olarak ulaşılabilen veri sorgulama hizmeti sağlar. Farklı bankaların kredi kartı sistemleri arasında sağlıklı kıyaslamalar yapılabilmesi için kredi kartı faiz ve komisyonlarıyla ilgili çeşitli hesaplamalar yapar.

BDDK; etkinlik alanına dahil olan konularda da çeşitli araştırma ile değerlendirme raporları yayınlamaktadır.