Kendi ipini kendisi çekerek yeni bir atağa kalkan Türkiye'nin en önemli teknoloji projelerinden Milli Muharip Uçak (MMU) için kapsamlı bir çalışma başlatılıyor.
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ) Genel Müdürü Temel Kotil, 3'üncü Verimlilik ve Teknoloji Fuarı'nda yaptığı açıklamalarda, MMU Projesi'nin ilerlediğini, 18 Mart 2023'te aviyoniklerin, kontrol ve hidrolik sistemlerin yer aldığı prototipin ilk kez motor çalıştıracağını ve yer testlerine başlanacağını söyledi.
TAKVİM ÇOK SIKI
Proje için "çok sıkı" bir takvim yaptıklarını ve bunu takip ettiklerini dile getiren Kotil, proje kapsamında hem kendilerinin öğrendiği hem öğrettikleri bir süreç yürüttüklerini belirtti.
Projede görev alan mühendis sayısının 1000'e ulaştığı bilgisini veren Kotil, şirketteki toplam mühendis sayısının ise 4 bini geçtiğini söyledi.
MMU için hazırlanan hangarın bu yıl biteceğini ifade eden Kotil; '>Gizli proje olduğu için özel bir hangar. Mühendislik binasıyla iç içe olacak. Dışarıdan izole, kendi iletişim altyapısı, yüksek hesaplamalı bilgisayarları bulunan bir yapı olacak. Rüzgar tünelimiz 2022 sonunda devreye girecek. Bizim için, Türkiye için, ülkenin bekası için en önemli proje 5'inci nesil savaş uçağı. Bu nedenle titizlikle çalışıyoruz. İş yoğunluğumuz bizi 'öldürüyor' ama iş yoğunluğundan dolayı ürettiğimiz sinerji bütün problemleri rahatlatıyor.' dedi.
PROJELER BİRBİRİYLE UYUMLU
Hürjet projesinin de 2022 yılının sonunda göklerde görülebileceğine dikkat çeken Kotil, bu uçağın yer testlerinin yapılacağı sistemin MMU testlerini kolaylaştıracağını söyledi. Ayrıca, Gökbey helikopterinin tam ölçekli yorulma test altyapısının da önce Hürjet, sonrasında MMU için kullanılacağını bildirdi.
Temel Kotil; 'Bütün projelerimiz birbirine destek veriyor. Aksungur'da elde edilen uçuş kontrol sistemi, F-16'da öğrendiğimiz uçuşla ilgili tecrübelerimiz MMU'da kullanılacak. Her bir proje zorluk getirse bile birbirine destek olduğu için kolaylık da sağlıyor.' değerlendirmesinde bulundu.
Kotil; '>2022'de uçağı gösteririz. Şu anda parça üretimi başladı. MMU'nun en önemli parçası motorları tutan 5 metreye 3 metre titanyumdan parçalar. İmalatı en zor parça bu. İmalat konusunda biz çok iyiyiz. F-35'in orta gövdesini yapıyoruz, imalat açısından bundan kolay bir proje değil. İmalatta sıkıntı yaşamayacağımızı düşünüyoruz. Buna rağmen ekstra tedbirlerle gidiyoruz. Motor çalıştırmadaki 18 Mart 2023 hedefini tutturmak bizim için çok değerli." diyerek projenin en zor kısmına vurgu yaptı.
'YAPABİLECEK KİM VARSA GELSİN'
MMU'nun 20 bin parçadan oluştuğunu söyleyen Temel Kotil, başlangıçta hazır motor kullanılacağını daha sonra TRMotor tarafından geliştirilecek motorun uçağa yerleştirileceğini söyledi.
60 tona ulaşacak yükü taşıyabilecek iniş takımlarını geliştirip üretmek için Altınay, TUSAŞ ve bir İtalyan şirketiyle ortaklık kuruldu. İtalyan şirket aynı zamanda Altınay ile birlikte Hürjet'in iniş takımlarını da yapıyor.
İklimlendirme sistemi için Türk firmalarıyla ortak şirket kurulduğunu ve bu ihtiyacın yerli imkanlarla karşılanacağını belirten Kotil, şunları kaydetti:
"Aviyonikleri, bilgisayar donanımlarıyla ilgili ASELSAN'ımız var, yazılımıyla ilgili HAVELSAN'ımız var, TUSAŞ'ın kendi yazılım ekibi var. Savaş uçaklarında kanatların, kontrol yüzeylerinin hareketlerini sağlayan aktüatörleri TUSAŞ, Altınay ve bir Ukrayna firmasının kurduğu ortaklık yapıyor. Kokpiti saran saydam kanopiyi yerli olarak üretmek için çalışıyoruz. Uçağın burnunda çok etkili bir radar var. Bu görevi ASELSAN'a verdik, yapıyor. Uçak üzerinde sensörler, algılayıcılar var, ASELSAN'a, HAVELSAN'a verdik. Merkez bilgisayarları TÜBİTAK BİLGEM yapıyor. Güç dağıtım sistemini Pavotek geliştiriyor. Bu uçakta Türkiye'deki bütün kabiliyetleri devreye almış durumdayız. Savaş uçağı yapmak demek, katkı verebilecek tüm unsurları devreye almak anlamına geliyor. Kim ne yapmak istiyorsa iş veriyoruz. TUSAŞ'ın buradaki ana rolü tasarım, geometriyi bitirmek. Dış geometri bitti, kontrol yüzeyleri bitti, şimdi yapısal iskeleti, şekillendirmeyi yapıyoruz. Bunu bizden başkası yapamaz. Bunun içine giydireceğimiz bütün ekipmanları bize başkaları yapıyor. Bunların yerli ve milli olması gerekiyor. Savaş uçağı demek, yerli ve milli demek oluyor. A'dan Z'ye motor dahil her şey zamanı geldiğinde yerli ve milli olacak.
Bu nedenle Türk firmalarını olabildiğince projeye dahil ediyoruz, kontrat veriyoruz. 'Yapabilecek kim varsa gelsin' diyoruz."
Temel Kotil, projedeki insan kaynağını da artırmayı sürdüreceklerini, MMU için 3 bin mühendis istihdam etmeyi planladıklarını söyledi. Kotil, "Bu bir maraton, bu uçakla Türkiye savaş uçağı üretebilen ülkeler arasına giriyor. Gençlerin bu heyecana ortak olmasını istiyoruz. Gelin, bizimle çalışın, bir tarafından dokunun." diye konuştu.