Türkiye uzayda haberleşme konusunda söz sahibi olacak!
Bilim dünyasında ‘‘Nobel öncesi ödül’’ olarak kabul gören Avrupa Araştırma Konseyi (ERC) Advanced Grant desteğini kazanan ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Elif Uysal, telekomünikasyon alanı üzerine araştırmalar yürütüyor. Uysal, destek aldığı projesi ise uzay çalışmaları sonucu uzayda artan veri trafiğini taşıyabilecek gezegenler arası haberleşme ağı altyapısını kurmayı hedeflediğini açıkladı.
AA’dan ulaşılan bilgilere göre, Avrupa Birliği’nin önemli araştırmalar için verdiği destekle proje tamamlandığında, Türkiye adına önemli bir kazanç sağlanmış olacak böylece uzayda Türkiye adresli haberleşme protokolleri kullanılacak, proje çıktıları 6G hızını ve standardını da etkileyecek.
Ünlü projenin çıkış noktası!
Bilim alanında başarılarıyla tanınan ve Türkiye’ye 4’üncü kez ERC Advanced Grant ödülünü getiren ve bu kategoride desteklenen ilk kadın araştırmacı olan ODTÜ Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Uysal, uzayda bir ilki başlatacak GO SPACE (Goal Oriented Networking for Space) isimli projesinin detayları hakkında bilgi paylaştı. Uzayın derinliklerinde toplanan verilerin Dünya’ya 50 yıldır genelde büyük çanak antenler ya da uydularla iletildiğinin bilgisini paylaşan Uysal, uzay çalışmalarında yaşanan yoğunluk nedeniyle, uzaydaki unsurlar arasında doğrudan iletişim ihtiyacı duyulduğunu ve kendilerinin projelerinin de bu ihtiyaçtan doğduğunu ifade etti.
Uzay alanında çalışan firmalar ortaya çıktı!
Bunun yanı sıra başka yöne çalışma yürütüldüğünü belirten Uysal, son yıllarda uydu üzerinden nesnelerin interneti (IoT) ve benzeri veri servislerinde çok hızlı artış yaşandığını belirterek, bu konuda faaliyet gösteren firmaların çıkmaya başladığını hatırlattı. Dünya alçak yörüngesindeki Uluslararası Uzay İstasyonu’na benzer, Ay’ın yörüngesinde de Artemis projesi dahilinde ‘‘Lunar Gateway’’ isimli uzay istasyonu planlandığını belirten Uysal, Ay yüzeyinde hizmet vermek için 4G baz istasyonları kurulduğunu aktardı.
Uzayda internet gibi bir haberleşme ağına ihtiyaç var!
Dünya ve Ay arasında resmi ve özel firmalara ait görevlerin ve derin uzaya bilimsel amaçla gönderilen misyonların da arttığını vurgulayan Uysal, Avrupa Uzay Ajansı tarafından yeni bir keşif modülünün gönderilmesinin planlandığını söyleyen Uysal, dünyadaki internete benzer gezegenler arası haberleşme ağı altyapısına gereksinim doğduğuna işaret ederek sözlerine şu şekilde devam etti: ‘‘Ancak internetin tasarım prensipleri uzayın zorlu ortamına uygun değil. Uzay ortamındaki yörüngesel hareket dolayısıyla bağlantıların zamana göre değişkenlik göstermesi ve verinin ara noktalarda depolanması ve sonra geri iletilmesini zorunlu kılıyor. Dilediğimiz zaman uçtan uca veriyi getiremiyoruz. Bununla beraber, 50 yıldır uzaydan iletilmekte olan bilimsel ve telemetri verisinden farklı olarak, uzaktan izleme ve otomasyon gibi uygulamalar için artan sayı ve çeşitlilikte veri akışının taşınması gerekecek. Bu çok sayıda ve IoT tipi veriyi uzayın değişken bağlantı ve propagasyon koşullarında zamanında aktarmayı başarmak için uçtan uca etkinlik sağlayabilen ölçeklenebilir ve verimli iletişimi ağ mimarileri gerekiyor.’’
Projeye AB'den tam destek!
Yeni nesil telekomünikasyon teknolojileri üzerine dünya çapındaki bilimsel yayınları ile ODTÜ’nün önemli bir konumda olduğunu aktaran Uysal, aldıkları 5 yıl sürecek proje desteğinin de bu çalışmalardan ötürü verildiğini aktardı.
Dünya ve Ay arasında iletişim sağlanacak!
Uzay haberleşmesinde önemli bir rol üstlenmek istediklerine değinen Elif Uysal, yeni fikirlerinin standartlara girerek uzay haberleşmesinde kullanılmasını beklediklerini ifade ederek, "Çünkü Dünya ile Ay arasında haberleşmede beklenen dar boğazı çözebilecek teknikler geliştiriyoruz’’ dedi.
Uysal’ın projesinin detayları!
Uysal, projenin detaylarına ilişkin şu bilgileri verdi: ‘‘Projemizle gezegen üzeri, gezegenler arası haberleşme senaryolarını var olan teknolojiye göre frekans spektrumu ve enerji kullanımı bakımından daha verimli şekilde destekleyebilecek haberleşme ağı tasarım prensipleri ortaya çıkarıyoruz. Yani uzayda gerekli olan hem spektrum ve enerji yükünü en aza indireceğiz ve uzay araçlarının daha etkin haberleşmesini sağlayacağız. Sonuçların uzay teknolojisine zamanında aktarılmasını ve yaklaşan 6G standardına da faydalı etkilerini sağlamak için GO SPACE Projesi ile gerçek uydular üzerinde prototip uygulamalar ve gezegenler arasında uygulanacak yeni haberleşme protokolleri geliştireceğiz.’’
Türkiye öncü ülke olacak!
Elif Uysal, yeni protokollerin Dünya ile Ay arasında hızla artması beklenen veri trafiğini taşımaya yönelik olarak Alman Uzay ve Havacılık Merkezi ile işbirliği halinde uygulanacağını belirterek, ‘‘Dolayısıyla proje ile ülkemiz uzay teknolojilerine büyük bir katkı sunacak. Türkiye, 5 yıl içerisinde gezegenler arası internetin yapı taşlarının oluşturulmasında öncü ülkelerden biri olacak’’ açıklamasında bulundu. Uysal, ayrıca projenin oluşturulması ve yazımının TÜBİTAK tarafından EBAG ve 2247-B programları ile desteklendiğini söyledi.