Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından kamuoyuyla paylaşılan TEFE ve TÜFE aylık ve yıllık olacak bir şekilde hesaplanıyor. TÜFE yani Tüketici Fiyat Endeksi hesaplamaları, ülke genelinde bulunan tüketim mallarını bünyesinde toplar. TEFE hesaplamaları ise ekonomik çalışma alanları ve sanayi kolları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Peki, Tefe - Tüfe nedir? TEFE - TÜFE hesaplaması nasıl yapılıyor?
TÜFE NEDİR?
Tüketici Fiyat Endeksi yani TÜFE, tüketicinin satın aldığı belirli ürün ve hizmet grubunun fiyatlarındaki değişimleri gösteren bir ölçüttür. TÜFE; yıllık enflasyon değerini ölçmekte kullanılır. En yaygın kullanılan enflasyon ölçüsüdür. TÜFE verisi sayesinde vatandaşlar, şirketler, işletmeler ve hükümet fiyat değişiklikleri hakkında bilgi sahibi olur. TÜFE Enflasyon ve deflasyon dönemlerini belirlemede sıklıkla başvurulan verilerden bir tanesidir.
TÜFE verileri konut ve yatırımlarını da büyük ölçüde etkiler. Kira artış oranları TÜFE oranına göre değişir. Ev sahipleri belirlenen TÜFE oranı kadar zam yapar. TÜFE oranı aylık ve yıllık olarak belirlenir. Yıllar ve aylar arasındaki fiyat değişimlerine odaklanır.
TÜFE NASIL HESAPLANIR?
TÜFE hesaplanırken belirli bir yıl ya da dönem esas alınır. Tipik bir tüketicinin satın alacağı sepetteki ürünlerin fiyatlarının belirlenen süredeki değişimine bakılır. Bu sepet TÜİK tarafından oluşturulur ve çoğunlukla sabittir. TÜİK sepetteki ürün ve hizmetlerin fiyat değişimlerine bakar. Bu belirli süredeki değişim hesaplanarak tüketicinin alım gücünün ne kadar değiştiği hesaplanır.
Laspeyres denilen bir endeks ile baz dönem hesaplanarak bulunur. Bu hesaplamalarda genel olarak istatistik verilerden yararlanır.
TÜFE SEPETİNDE NELER VAR?
TÜFE Sepetinde hanelerin yaygın olarak satın aldığı mal ve hizmetler bulunuyor. 2020 yılında bu sepet güncellendi. 2020 0cak ayından itibaren 418 madde, 897 madde çeşidi dikkate alınırken 28 bin 19 iş yeri ve 4 bin 274 konuttan 553 bin 64 fiyat derleniyor.
Sepetteki genel kategoriler ve ürünler şöyle;
-Gıda ve alkolsüz içecekler: Kuru baklagiller, makarna, kek, pasta, bebek maması, etler, şarküteri, yufka, süt ve süt ürünleri, meyve ve sebzeler, reçel, çikolata, tuz, kakao, meyve suyu, maden suyu, çaylar, vb.
-Alkollü içecekler ve tütün: Bira, şarap, rakı, viski, sigara çeşitleri
-Giyim ve ayakkabı: Kumaşlar, giyim (kadın ve erkek için: kazak, elbise, pantolon, vb.) kıyafet dikiş ve tamir, ayakkabılar (kadın, erkek ve çocuk için), vb.
-Konut, su, elektrik, gaz ve diğer yakıtlar: Kira, badana, boya, cam, pencere, faturalar (su, elektrik, doğalgaz), kömür, tüp odun ücretleri, vb.
-Mobilya, ev aletleri ve bakımı: Masa, sandalye, yatak, koltuk, halı, perde, yorgan, yastık, beyaz eşya, ev eşyaları, pil, ampul, plastik gereçler, gündelikçi ücretleri, vb.
-Sağlık: İlaç, lens, diş çekme, ultrason, röntgen, MR, tahlil, ameliyat, doğum, yatak ücreti, vb.
-Ulaştırma: Otomobil, motosiklet, bisiklet, benzin, mazot, LPG, araba kiralama, metro, tramvay, köprü geçiş, tren, belediye otobüsü, taksi, servis, uçak, kargo, nakliye, vapur ücretleri, vb.
-Haberleşme: APS, koli gönderme ücretleri, telefon onarımı, telefon görüşme ücretleri, internet ücretleri, vb.
-Eğlence ve kültür: Televizyon, bilgisayar, müzik aletleri, oyuncak, spor aletleri, veteriner ücretleri, sinema, tiyatro, şans oyunları, okul malzemeleri, tatil turları, vb.
-Eğitim hizmetleri: Ana okul, ilkokul, lise, dershane, üniversite ücretleri, katkı payları, vb.
-Lokanta ve oteller: Çorba, hazır yemekler, kebaplar, pideler, pastane ürünleri, alkol, otel ücreti vb.
-Çeşitli mal ve hizmetler: Kadın berberi, erkek berberi, kişisel bakım hizmetleri, tıraş malzemeleri, ağız ve diş bakım ürünleri, sabun, parfümler, deodorantlar, tuvalet kâğıdı, mendil, bebek bezi, mücevher, sağlık sigortası, vb.
TEFE NEDİR?
TEFE, Türkiye ekonomisinin durumunu gösteren bir orandır ve gayrimenkul sektörünü etkiler. TEFE’nin açılımı Toptan Eşya Fiyat Endeksi’dir. Tefe oranındaki değişim aylık ya da yıllık enflasyon değişimlerini hesaplamakta kullanılır. 2005 yılından itibaren Devlet İstatistik Enstitüsü DİE, Toptan Eşya Fiyat Endeksi yerine Üretici Fiyat Endeksi’ni (ÜFE) kullanmaya başlamıştır.
TEFE NASIL HESAPLANIR?
TEFE oranını hesaplarken ürünün rafa gelmeden önceki fiyatı hesaplanır. TEFE hesaplamaları ekonomik çalışma alanları ve sanayi kolları olmak üzere ikiye ayrılır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hesaplanır.
TEFE İLE TÜFE ARASINDAKİ FARK NEDİR?
TÜFE, direkt olarak tüketici eline geçmekte olan malların fiyatlarını ölçer. TEFE ise hammadde fiyatlarını ölçmektedir. Yani TEFE fiyat artışını maliyetler yönünden değerlendirirken, TÜFE ise talep yönünden değerlendirir. TEFE’deki artış TÜFE’yi de etkiler. TEFE’deki artışlar kısa bir süre sonra TÜFE’de de artışlar meydana getirir.
ÜFE NEDİR?
Ülke içinde üretilen mal ve hizmetlerin üretici fiyat hareketlerinde belirli zamanlarda yaşanan değişimleri ifade eder. Üretim maliyetlerindeki değişimi ölçer. ÜFE, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hesaplanır.