Soyadı Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti'nin Batılı devrimlerinden biridir. Sadece gayrimüslim ve Levanten vatandaşların soyadının bulunduğu toplumda lakaplar ve unvanlarla insanlara hitap edilmekteydi. Soyadı Kanunu'nun yürürlüğe girmesiyle birlikte insanlar soyadı almaya başlamıştır.
NE ZAMAN ÇIKARILDI?
Her Türk vatandaşına bir soyadı taşıma yükümlülüğü, 2525 sayılı kanunda yazmaktadır. Kanun, İsviçre'den alınarak yapılmıştır. 21 Haziran 1934 tarihinde kabul edilmiştir. Resmi Gazete'de yayınlanma tarihi 2 Temmuz 1934'tür. 2 Ocak 1935'te yürürlüğe girmiştir. Bu kanundan sonra soyadı benimsenmiştir. Atatürk devrimleri adıyla anılan ve toplumsal alanda değişikliğe sebep olan inkılapların içinde yer almaktadır.
NEDİR?
Kanuna göre soyadı, ön addan sonra bulunmaktadır. Aşiret, yabancı ırk ve millet isimlerinin, rütbe ve memuriyet bildiren isimlerin soyadı olarak alınmasına izin verilmez. Aynı zamanda edebe aykırı ve gülünç soyadları da kullanılmaz. Soyadı seçme görevi 2003 yılına kadar ailenin başı olarak görülen kocaya aitti. 2003 yılında Medeni Kanun değiştiğinden beri soyadını iki taraf da seçebiliyor.
NEDEN SOYADI KANUNU ÇIKTI?
Yasanın en temel amacı, unvan yoluyla olumlu veya olumsuz ayrımcılığın önüne geçilmesidir. Bir diğer önemli sebebi, bürokratik noktalarda yaşanan karışıklıkların giderilmelidir. Nüfus işlemleri, askere alma, okul kaydı ve tapu işlemleri buna örnek sayılabilir. 26 Kasım'da çıkarılan 2590 sayılı Kanun ile birlikte "ağa, hacı, hafız, hoca, beyefendi, bey, efendi, hanım, hanımefendi, paşa, hazret" gibi lakap ve ayrımcılık sunan nitelemeler direkt olarak yasaklanmıştır.
ATATÜRK SOYADI NE ZAMAN VERİLMİŞTİR?
Soyadı Kanunu'nun kabulünden 5 ay sonra 24 Kasım 1934 tarihinde TBMM tarafından oy birliğiyle Mustafa Kemal'e Atatürk soyadı verildi. 17 Aralık 1934 tarihinde çıkarılan yasayla birlikte bu soyadının başka insanlar tarafından kullanılması yasaklandı. Atatürk'ün kız kardeşi Makbule, bu sebepten soyadı olarak Atadan'ı almıştır.
SOYADI DEĞİŞİKLİĞİ NASIL YAPILIR?
Kişinin haklı sebebinin olması dahilinde mahkeme aracılığıyla soyadını değiştirebilme hakkı bulunmaktadır. Soyadı değişikliği, herkese tanınmış bir haktır. Seçemediği soyadını gerekli şartların bulunması sonucu davayla değişir. Soyadı kanunu genellikle evlilik sonrası soyadını kızlık soyadına çevirmek isteyen kadınlar tarafından yapılmaktadır. Değişiklik dilekçe yoluyla yapılır.