Evde olduğumuz bu dönemde seramikle ilgilenmek istediniz ve seramik hamuru sipariş ettiniz. Tam istediğiniz şekli elde ettiniz ve çalışmanız kuruduğunuzda çatladığını gördünüz. Peki seramik hamuru neden çatlar? Seramik hamuru nedir? Seramiğin yapım aşaması neler? Seramikle ilgili merak edilenleri sizler için araştırdık.
SERAMİK HAMURU NEDEN ÇATLAR?
Sırlı seramik mamullerinde sıkça görülen sır çatlama ve sır atma (kavlama) daha ziyade çamur ve sır arasındaki basınç çekme gerilimleriyle ilgili bir durumdur. Fırında pişirilmiş olan ve ağır ağır fırında soğuyan mamulde, çamur sırdan daha fazla küçülürse (daha büyük genleşme katsayısı) sır yavaş yavaş artan bir basınç altına girmiş olur.
Eğer bu durumlarda fırında soğuyan mamulde sır hamurdan fazla küçülürse sır yavaş yavaş gerilir ve nihayet sır çatlama meydana gelir. Bu çatlamanın şiddeti, sır ile çamurun genleşme farkının büyüklüğüne ve sırın elastikiyetinin azlığına göre artar. Sırın gerilme mukavemetleri (300-500 kg/cm2) basınç mukavemetlerinden (10.000 kg/cm2) çok daha azdır. Bu durumdan dolayı en fazla görülen durum çatlamadır.
SERAMİK HAMURU NEDİR?
Seramikler, doğadan elde edilmiş olan kil ve kuvars maddelerinin belirli bir oranda karıştırılması ile elde edilmiş olan hamur çeşididir. Bu dediğimiz maddeler hamur haline getirilmesiyle preslenir, ortalama olarak yaklaşık 1100 derecelerinin üzerinde bir sıcaklıkta fırınlanma işleminden geçirilir. Seramiklerde ön yüzeyleri sır dediklerimiz koruyucu özelliği olan tabakalar ile kaplanmaktadır. El veya makine yapımı olacak objelerde, doğal kokuları ve şık tasarımlar ile evlerimizde kaliteli yerleri almıştırlar.
Seramik hamurlarında ilk olarak ‘gözenekli seramikler nedir?’ sorusu merak edilmekte. Bunlar gözenekli olduklarından ötürü içlerine konulan sıvıları sızdırma özellikleri vardır. Diğer bir seramik çeşidi ise gözeneksiz seramiktir. Bu seramikler tıkız denilen bir hamurdan elde edilir, yüksek derece de pişirildiğinden ötürü sıvıları sızdırmazlar. Pekez seramikler de astar denilen çeşitli ve farklı killerden ya da kimyasal olarak madensel oksitlerden hazırlanmış olup herhangi bir sıvıların içerisine batırılır veya da üzerlerine bu dediğimiz sıvılar sürülmektedir, astarlanmış olan pekezler seramiklerin üzerlerine sırça püskürtülmesiyle sıvanılmış bir hal alır veya da dökülür. Seramiklerin ham maddeleri dediğimiz şey killer, kimyasal bakımlarından bir alümin silikattır. Belli başlı olan seramiklerde, fayanslar, poselen, çanak çömlekler gibi veya da porselenlerdir. Yukarıda bahsettiğimiz tıkız hamuru ise dolgun, kalın ve şişmanca olup çok sıkıştırılmış, fazlaca yoğun ve katı anlamlarına gelmektedir.
SERAMİĞİN YAPIM AŞAMALARI
Seramiğin yapım aşamaları olarak hazır poşetlerde bulunan killer kendi içlerinde nemlerini oluşturduktan direkt olarak yoğurma işlemine geçebilirsiniz. Yoğurma işleminde çamur kütlesini elle çevirerek ve basınç uygulayarak karıştırma yöntemi gereklidir. Çünkü amacımız çamuru homojen bir kıvama getirmektir. İçlerinde ki hava kabarcıklarını da çıkarmak olacaktır. Çamurların içerisinde ki havalar, fırınlama esnasında bulundukları yerlerden dışarı çıkarak patlayacaktır. Bu sebeple hem seramik ürünlerine, hem de fırının içindeki diğer eşyalara da zarar gelebilir. Yoğurma işleminden sonra biçimlendirme gelecektir. Çubuk, plaka, vs kalıp yöntemleri temel olarak şekillendirme yöntemlerindendir. Bu yöntemler isteğe bağlı olarak birlikte de kullanabilirsiniz. Kurutma aşamasına gelince, çamur torbaları açıldığı süreden itibaren kuruma başlamıştır. Kuruyan killer havayla iç içe olduğu andan itibaren su kaybeder ve sertleşmeye aynı zamanda küçülmeye başlayacaktır. Kurutma işlemleri havanın olmadığı yerde yapılması gerekir. Seramik hamurlarının birde çatlama durumları vardır.
Peki kil hamurları nasıl hazırlanır?
Genel olarak killerin hazırlanma aşamalarına bakacak olursak özellikle evlerde kil hamuru yapabilmek için illa killi olan toprakların olması mecburi değildir. Un, su sıvıyağ, tuz ve isteğe bağlı olarak da gıda boyası olarak malzemeleri saymış bulunmaktayız. Bu saydığımız en önemli malzemelerimizden biri tuzdur. Çünkü tuzlar hamurlarda bağlayıcı sağlayan yegane bir üründür. Aynı zamanda hamurlar da ki sertlik içinde en önemli maddedir. Yaptığınız hamurları tekrar kullanmak istediğiniz zaman da içi kuru olan bir kavanozda muhafaza etmeniz doğru olacaktır. Seramiklerin ana maddeleri olan kil hamurları, doğada killi toprak şeklinde vardır. Killer daha çok el becerisi yatkın olan aktivitelerde kullanılmaktadır. Fakat evlerde de killi toprağınız yoksa yukarı da saydığımız malzemelerden de siz kendiniz killi toprak yapabilirsiniz ve şekillendirebilirsiniz.