AB’nin Rusya'dan ithal edilen dizele 5 Şubat tarihinden itibaren uygulamaya başlayacağı ambargonun kısa süreli darboğazlar getirmesi ve küresel dizel güzergahlarında önemli değişikliklere neden olması bekleniyor. AB’nin dizel ithalatını başta Ortadoğu, Hindistan ve ABD'den yapmaya çalışacağı, Türkiye'nin de Rus dizelini iç pazarda kullanıp kendi ürettiği dizeli AB'ye daha yüksek fiyatlarla satabileceği belirtiliyor.
Kamyon, otobüs, gemi ve trenlerde kullanılan, inşaat, imalat ve tarım makinelerinde de en önemli yakıt olan dizel küresel ekonomi için en önemli yakıtlardan biri. Doğalgaz fiyatlarında geçtiğimiz yıllarda yaşanan artışlar sebebiyle bazı yerlerde elektrik üretimi için dizel kullanımına gidilmişti. Küresel piyasada darboğaz 2023 yılında da devam ederken, analistler Avrupa Birliği’nin Rusya'dan gelecek petrol ürünlerine ambargolara başlamasıyla birlikte ve diğer ülkelerde yeni bir dizel darboğazı yaşanabileceği görüşünde. Bu durum petrol piyasalarında ve pompa fiyatlarında yeni fiyat yükselişleri getirebilir ve küresel dizel piyasasında rotaları da yeniden çizebilir. Bazı analizlerde Türkiye'nin de AB'ye dizel ihracatını artırabileceği belirtiliyor.
Avrupa Birliği (AB) ülkeleri şubat ayından itibaren Rusya'nın sadece petrolüne değil rafine edilmiş dizel gibi yakıtlarına da ambargo uygulamaya hazırlanıyor.
Doğalgazdan sonra dizel darboğazı
Ekonomim.com'un haberine göre, uzmanlar bu ambargoların 2022 yılında doğalgaz darboğazı yaşayan birliğin 2023 yılında bir dizel darboğazı yaşamasına neden olabileceği görüşünde. Bernstein analistleri bir müşteri notunda AB'nin Rus petrol ürünlerine ambargosunun 5 Şubat'ta devreye girmesiyle "dizel pazarlarında durumun sıkılaşacağı" görüşünde. Flex LNG CEO'su Oeystein Kalleklev dün Twitter'dan yaptığı açıklamada "2022 Avrupa'da doğalgaz darboğazı yılıydı. 2023 de dizel darboğazı yılı mı olacak?" ifadeleriyle bu endişelere dikkat çekiyor.
AB, dizel konusunda dışa bağımlılığı dünya genelinde en yüksek olan ekonomik bölge olarak ilk sırada yer alıyor. Her yıl yaklaşık 500 milyon varil dizel AB'ye gemilerle gidiyor ve Vortexa Ltd. verilerine göre normalde bu dizelin yarısı Rus limanlarından yükleniyor. AB 2022'de Rusya'dan 220 milyon varil dizel ürün ithal etti. Birlik Gulf News'de yer alan habere göre 600 bin varil/gün dizel ithalatını Rusya yerine başka kaynaklardan bulmak zorunda ve Rusya da dizeli için yeni alıcılar bulmak durumunda kalacak.
Yeni rotalar çizilse de danışmanlık şirketi Energy Aspects Rusya'nın dizel ihracatının sadece üçte birine alıcı bulacağını, kalan hacmin ise küresel pazara ulaşamayacağı görüşünde.
Rusya savaşa rağmen AB'nin en büyük dizel tedarikçisi
Rusya’dan ithal edilecek dizel gibi rafine petrol ürünlerine de tavan fiyat uygulaması 5 Şubat itibariyle başlayacak. Markets.com'da yer alan verilere göre 2022 yılında Ukrayna Savaşı'na rağmen Rusya AB'nin ve İngiltere'nin en büyük dizel tedarikçisi olmaya devam etti. Suudi Arabistan, Hindistan, ABD, Birleşik Arap Emirlikleri birliğin ve İngiltere'nin diğer en büyük dizel tedarikçileri.
Dizel piyasasını sıkılaştıracak
Küresel dizel piyasasında arz yanlı bir endişe de Avrupa'nın Rus petrolyum ürünlerine ambargolarına paralel ABD'de çok sayıda rafinerine mayıs ayı sonuna kadar devam edecek olan bakım planlamaları. Reuters ve rafine zekası şirketi IIR Energy verilerine göre en az 15 ABD rafinerisi mayıs ayı sonuna kadar iki ila 11 hafta boyunca bakım için üretime ara verecek. Şubat ortası itibariyle ABD rafinerilerinin toplam kapasitesi bakımlardan son beş yıl ortalamalarının iki katı düzeyde etkilenecek ve toplam üretim yaklaşık 1,4 milyon varil düşüş kaydedecek. Avrupa'da da bazı rafinerilerde bakım için üretimler aksayacak. Ayrıca daha önce Rus petrolünü boru hattı ile almakta olan Almanya'nın doğusundaki iki petrol rafinerisinin yakıt üretimi de azalacak. Fransa'da ise sezonluk bakım çalışmalarının yanı sıra rafineri işçilerinin yeniden bir greve gitmesi de kıtanın dizel arzına yönelik bir endişe olarak görülüyor.
Türkiye de önemli rol oynayabilir
Bloomberg’de yer alan bir analize göre birlik lokasyon nedeniyle Ortadoğu’dan alımlarını yükseltmeye odaklanacak. Türkiye ise analizde potansiyel aracı ülkelerden biri olarak görülüyor ve AB’nin bir parçası olmayan Türkiye Rusya’dan büyük hacimler dizel ithal edebilir ABD'li enerji şirketi Exxon bu ay Teksas, Beaumont rafinerisinin 2 milyar dolar yatırımla genişletilmesi için çalışmalara başladı. Irak'ın Karbala petrol rafinerisi de mart ayında üretime başlıyor. Kuveyt'in az-Zour rafinerisinin de ikinci çeyrekte günde 615 bin varil işleme kapasitesiyle faaliyetlerine başlaması bekleniyor. Almanya kısa bir süre önce Birleşik Arap Emirlikleri'nin ulusal petrol şirketiyle bir tedarik anlaşması yaptı.
Çin'in dizel ihracatı hızla artıyor
Çin’in dizel ihracatının gelişmelere paralel olark son yıllarda kayda değer şekilde arttığı belirtiliyor. Wood Mackenzie Ltd. Araştırma Direktörü Mark Williams “"Çin'in politikası kritik önemde ve rafineri kapasite fazlası var" diyor. Yakıt ihracat kotalarını da yükselten Çin Williams’a göre yılın ilk yarısında 400 bin ila 600 bin varil dizel yakıt ihraç edebilir. Ancak Çin AB’ye değil, Asya’daki diğer bölgelere tedarik sağlıyor. Fakat bu durum küresel dizel arzını rahatlatarak AB'ye gidecek dizeli artırabilir.
Hindistan, Rus petrolünü rafine edip AB'ye dizel olarak gönderiyor
Rus yakıtlarından bağımsızlaşmaya çalışan AB’nin Hindistan’dan dizel ithalatının artmakta olduğu belirtiliyor. Suudi Arabistan’dan dizel ithalatının da arttığı aktarılıyor. Gulf News'de yer alan habere göre Rusya'nın ham petrolüne uygulanan yaptırımlara katılmayan Hindistan, aldığı Rus petrolünü rafine ederek birliğe dizel gönderimlerini artırıyor
Danışmanlık şirketi Oilytics'in kurucusu Keshav Lohiya, Gulf News'e yaptığı açıklamada yaptırımların çok büyük bir lojistik zorluk yaratacağını, ancak piyasaların panik halinden ziyade rotaların yeniden oluşmasıyla nispeten dirençli olduğunu aktarıyor.