Osmanlı’da Zimem Defteri

Borcu ödeyen kişi kimin borcunu ödediğini, borcu ödenen kişi de kimin onun borcunu ödediğini bilmezdi. Bu yönüyle Osmanlı zimem defteri ödemesi yapmak yardımlaşma, dayanışma ve iyiliğin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.

Osmanlı’da zimem defteri demek, bugün bakkallarda kullanılan veresiye defterleri ile aynı şeydir. Osmanlı’da özelikle ramazan aylarında maddi durumu iyi olan kişiler manav ve bakkal gibi işyerlerine giderek zimem defterindeki var olan borçlardan rastgele sayfalar yırtarak borçlarını öderdi. Bu şekilde kimin borcunu ödediğini bilmeden borcu ödenmiş olmaktaydı.

Yardımseverlik

Ramazan aylarında varlıklı kişiler Osmanlı’da zimem defterlerinden hiç tanımadığı insanların borçlarını defterden rastgele sayfa seçerek öderdi ve iyilik yap, denize at mantığında hayırlar yapılmış olurdu. Bu şekilde yapılan iyilik, gösteriş yapılmadan gerçekleştirilmiş olmaktaydı. Böylelikle hem iyilik yapan kişi yaptığı iyiliğe kibir bulaştırmamış olmakta hem de borcu ödenen kişinin gönlü daha rahat olmaktaydı.

Osmanlı kültürü diğer ülkeler tarafından gıpta ile bakılan bir kültürdü. İçerisinde var olan yardımlaşma, dayanışma ve beraberlik her zaman en samimi şekilde yaşanmaktaydı. Osmanlı’da zimem defteri hayrı yapmak da en güzel yardımlaşma ve dayanışma örneklerinden bir tanesiydi. Bakkal, manav, kasap vs gibi dükkânlarda kullanılan zimem defterlerine yazdırılan borçların hayırseverler tarafından ödenmesi insanların bir nebze olsun yüzünü güldürmekte ve maddi anlamda insanları biraz olsun rahatlatmaktaydı.

Osmanlı zimem defteri uygulaması günümüzde veresiye defteri olarak uygulanmaktadır. Genellikle gelir durumu düşük olan mahallelerde uygulanan veresiye defteri uygulaması, küçük bakkal, manav ve kasap gibi küçük esnaflar tarafından kullanılmaktadır. Mahalle sakinlerinden maddi durumu yeterli olmayan bazı kişiler bakkaldan alışveriş yaptıktan sonra aldığı ürünü ve tutarını bakkalın veresiye defterine yazdırır ve bir dahaki ay maddi durum biraz düzeldiğinde ödemesini yapmaktadır. Güzümüzde bazen çok nadir de olsa veresiye defterinin bazı borçlarını ödeyen hayırsever maddi durumu iyi olan kişiler bulunmaktadır.

Osmanlı zamanında da bu olay zimem defteri olarak karşımıza çıkmaktadır. Genellikle ramazan aylarında bölgenin ya da devletin sayılı zenginleri normal halktan bir insanmış gibi giyinerek dışarı çıkar ve bakkallara manavlara uğrayarak borçları ödeyerek sildirirdi.

Osmanlı'da zimem defteri uygulaması bizler için oldukça önemli şeyler öğütleyen en önemli Osmanlı geleneklerimizden bir tanesidir. İyi ahlaklı olmanın, yardımlaşmanın, inceliğin ve iyiliğin geçmişimizden bu güne kadar ne denli önemi olduğunu anlatan önemli bir değerdir.