Günümüzde bu konuda standart uygulamalar olsa da bu standart uygulamalar ortaya çıkana kadar ağırlık, uzunluk ve hacim ölçmek için farklı yöntemler kullanılıyordu. Osmanlı'da da bu konularda farklı birimler kullanılmıştır. Osmanlı'da kullanılan ağırlık ölçü birimleri nelerdir? Okka, dirhem, kırat gibi birimler ne anlama gelmektedir?
OSMANLI AĞIRLIK ÖLÇÜLERİ
Osmanlı'da kullanılan ağırlık ölçü birimleri büyük ağırlık ölçüleri, orta ağırlık ölçüleri ve hafif ağırlık ölçüleri olarak üçe ayrılarak incelenebilir. Osmanlı devleti zamanında büyük ağırlık ölçüleri evzan-ı kebire, orta ağırlık ölçüleri evzan-ı mutavassıta, hafif ağırlık ölçüleri evzan'ı hafife olarak adlandırılmıştır. Ağırlık ölçüsü olarak ise farklı ürünler kullanılmıştır. Bu ürünler arasında arpa, buğday, pirinç, dirhem-i şeri, habbe ve hardal tanesi bulunuyor.
Büyük ağırlık ölçüleri (Evzan-ı Kebire) aşağıdaki şekildedir:
- 1 çeki günümüzde 225,978 kilogram ölçüye denktir.
- 1 kantar günümüzden 56,450 kilogram ölçüye denktir.
- 1 batman günümüzde 7,692 kilogram ölçüye denktir.
- 1 kıyye günümüzde 1,282 kilogram ölçüye denktir.
Orta ağırlık ölçüleri (Evzan-ı Mutavassıta) aşağıdaki şekildedir:
- 1 dirhem günümüzde 3,207 gram ölüye denktir.
- 1 miskal günümüzde 4,810 gram ölçüye denktir.
- 1 dünük yani 1 denk günümüzde 801,75 miligram ölçüye denktir. Aynı zamanda dirhemin dörtte biri olarak ölçülür.
Hafif ağırlık ölçüleri aşağıdaki şekildedir:
- 1 kırat 200,43 miligram ölçüye denktir. Denkin dörtte biri olarak hesaplanır.
- 1 bağdadi yani bakray 50,01 miligram ölçüye denktir. Kıratın dörtte biri olacak şekilde hesaplanır.
- 1 fitil 12,5 miligram ölçüye denktir. Dörtte bir bağdadiye eşittir.
- 1 nakir veya nekir 6,26 miligram ölçüye denktir. Fitilin yarısı olarak hesaplanır.
- 1 kıtmir 3,13 miligram ölçüye denktir. Nakirin yarısı olacak şekilde hesaplanır.
- 1 zerre 1,56 miligram ölçüye denktir. Kıtmirin yarısı olacak şekilde hesaplanır.
OSMANLI UZUNLUK ÖLÇÜLERİ
Osmanlı'da kullanılan ağırlık ölçü birimleri gibi Osmanlı'da kullanılan uzunluk ölçü birimleri de günümüzden farklıdır. Osmanlı'da kullanılan uzunluk ölçü birimlerini Çarşı ölçüleri ve mimar ölçüleri olarak iki kısımda inceleyebiliriz.
Çarşı ölçüleri aşağıdaki gibidir:
Osmanlı zamanında kullanılan 1 arşın günümüzde 68,53 santimetreye, 1 rub 8,57 santimetreye, 1 kerrab yani kirah 4,28 santimetreye, 1 endaze 65,25 santimetreye eşittir.
Mimar ölçüleri aşağıdaki gibidir:
Osmanlı zamanında kullanılan mimar ölçülerinden 1 arşın günümüzde 75,7738 santimetreye, 1 kadem 37,8869 santimetreye, 1 parmak 3,1572 santimetreye, 1 hat 2,631 milimetreye, 1 nokta 0,219 kilometreye, 1 kulaç 189,4345 santimetreye, 1 fersah 3000 kulaca, 1 berid 1 menzile, 1 merhale 2 beride eşittir. Arşın çarşı arşını ve bina arşını olarak ikiye ayrılmaktadır. Peki senin ölçüleri farklı olduğu için karıştırılmaması gerekir.