Orta oyunu; kol oyunu, zuhûrî, zuhûrî kolu, meydan oyunu ve meydân-ı sühan olarak da isimlendirilen Türk halk tiyatro oyunudur. Güldürü niteliği taşıyan orta oyunu halk tiyatrosunun müzikli ve danslı halidir. Ana karakterleri Kavuklu ve Pişekar olan, açık alanda halkın ortasında yazılı bir metne bağlı kalınmadan oynanan müzikli ve danslı Türk halk tiyatro oyunu olarak bilinir.
ORTA OYUNU NEDİR VE NASIL OYNANIR?
Orta oyunu, farklı pek çok ifade ile birlikte tanımlanan bir halk tiyatrosu türüdür. Türk halk tiyatrosunun zemini orta oyunundan çıkmış ve bu kaynaktan oluşmuştur. Orta oyunu metinsiz ve doğaçlama bir biçimde hazırlanan tiyatro türüdür ve ustadan çırağa geçerek aktarılan bir sistemi bulunmaktadır. Eski bir gölge oyunu olan Hacivat ve Karagöz'ün canlandırması olarak da kabul edildiği ortamlar vardır. Orta oyunu içinde bulunduğu halktan beslenir. Bu nedenle de orta oyunu, içinde bulunduğu toplumun ve halkın sorunlarını eleştirel bir biçimde komedi kültürü katarak yine izleyici olan halka anlatır.
Orta oyunu, açık bir alanda ve halk arasında doğaçlama bir biçimde oynanır. Halktan beslenen ve halka mal edilen orta oyunu, zamanın akışı içerisinde tiyatronun Batı etkisine girmesi ile birlikte ülkemizde eski önemini yitirmeye başlamıştır. 1973 senesinde son orta oyunu temsilcisi olan İsmail Dümbüllü'nün hayatını kaybedişi orta oyununu da sona erdirmiştir.
ORTA OYUNU ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Orta oyununun özellikleri şu şekilde belirtilebilir:
- Anonim ve halkın ortak malı olarak kabul edilir.
- Müzik ve dans ile iç içedir.
- Dekor ve kostüm ihtiyacı çok azdır.
- Yazılı bir metne dayalı olmadığından ötürü doğaçlama olacak şekilde oynanır.
- Karşılıklı konuşma, yanlış anlama ve şive taklidi gibi durumlara oyun içerisinde sık sık yer verilir.
- Halkı ve halkın sorunlarını hikaye edinip sık sık ele alır. Halktan beslenerek toplumsal sorunları ortaya koyar. Ortaya koymuş olduğu sorunları eleştirel bir yol ile aktarır ve eleştirirken izleyenleri güldürebilmeyi başarır.
- Pişekar ve Kavuklu ana kahramanlarıdır.
- Başlangıç, muhavere, fasıl ve bitiş bölümlerinden oluşur.
ORTA OYUNU İSMİ NEREDEN GELMEKTEDİR?
Orta oyununun adının tam olarak nereden geldiğine yönelik genel olarak üç kabul edilmiş düşünce vardır. Bunlardan ilki; yeniçeri ortalarına bağlı oyun takımları temsil verirlerdi. Bu oyunlara ise 'orta oyunu' ifadesi verilirdi. İkincisi ise Japonya ve Portekiz'de 'Auto' ismi verilen taklit, kukla ile hokkabazlık benzeri oyunları, o bölgelerden gelen Yahudiler, Osmanlı Devleti'nde de icra ettiler ve auto ismi bir süre sonra bu durumla birlikte orta haline geldi. Son olarak da üçüncü seçenek ise İtalyanların Commedia dell’arte’ı için kullanmış oldukları 'Arte oyunu', söylene söylene zaman içerisinde, orta oyunu şeklini alması.
KARAGÖZ HACİVAT ORTA OYUN MU?
Orta oyunu doğaçlama bir biçimde ve metinsiz olarak hazırlanan bir tiyatrodur. Ek olarak ustadan çırağa geçerek aktarılan özel bir sistem içerisinde vardır. Eski bir gölge oyunu olarak da bilinen Hacivat ve Karagöz'ün canlandırması olarak kabul edilir. Orta oyun tek kişilik bir oyundan oluşurken Karagöz ve Hacivat birden çok kişiyle oynandığı için bir orta oyun değildir. Karagöz ve Hacivat Kavuklu ile Pişekar oyununa benzetilmektedir.
Orta Oyununun karakterleri hakkında detaylı bilgileri bu haberimizden okuyabilirsiniz.