Orta Asya’dan Günümüze Türklerde Evlilik Geleneği
Eski Türklerin evlilik gelenekleri nasıldı? Günümüzdeki evlilik merasimleri ile bir bağlantısı var mı?
Orta Asya Türklerinde evlenme kabile içi veya kabile dışı olmasına göre farklılık gösteriyordu. Kabile dışı evlikler genellikle birbirine kız alıp verme veya kız kaçırma şeklinde gerçekleşiyordu. Kabile içinde ise aracılar yoluyla evlenme geleneğine vardır. Bozkır kültürünün biçimlendirdiği aile yaşantısı, toplumun en küçük yapı taşı olmasından dolayı ayrı bir öneme sahipti. Türk aile düzeni adeta bir aile sigortası olarak tasarlandı. Çekirdek aileyi babadan sonra anne temsil ettiğinden dolayı anne babanın akrabalarından ileri olurdu.
ESKİ TÜRKLER TEK EŞLİ MİYDİ?
Orta Asya Türklerinde genellikle tek eşlilik ve çekirdek aile esastır. Kırgız ve Doğu Türkistanlılarda çok evlilik mevcut iken Türklerde bu oran azdı. Kazak Türklerinde erkek evlenince eşinin evine iç güveysi gitmesi bir gelenek haline gelmişti. Gençlerin evlenmeleri için aracı aileler ile görüşülür ve kız isteme, nişan ve düğün gibi merasimler belirlenirdi. Hun İmparatorluğu döneminden itibaren nişan yüzüğü takma adeti vardır.
Eski Türklerde gelenekler ve adetler ön plana çıkıyordu. Düğün adetleri ise anlamsız tören olarak görülmüyor bilakis düğün adetlerine sıkı sıkıya bir bağlılık vardı. Düğün gelenekleri bakımından toplumun beşe ayrıldığı dahi biliniyor. Türklerin evlilikleri genellikle aynı il’den yani akrabasından olmasına özen gösteriliyordu. Bu durum da erkek hukuken daha yüksek bir konuma gelmiş oluyordu.
TÜRKLERDE KIZ KAÇIRMA VAR MIYDI?
Türklerde ataerkil ailenin temelini kız kaçırma ve kabile dışından yapılan evlilikler oluşturuyordu. Kız kaçırma genellikle kabile içi veya yakın kabileler arasında oluyordur. Kadının ve erkeğin ailesinin rızası alındıktan sonra damat genç arkadaşlarının yardımı ile gelini kaçırırdı. Daha sonra kızın ailesine en iyilerinden koyun ve atlar hediye olarak gönderilirdi.
Eski Türkler nişan merasimine küçük toy, düğün merasimine ise ulu toy ismini verilirdi. Evlenecek olan genç kıza ailesi tarafından çeyiz hazırlanırdı. Ancak kızın bu çeyizi eşine verme gibi bir sorumluluğu yoktu. Düğünden önce herkesin görmesi için sergilenirdi. Kız baba evinden çıkarken ozanlar çalgı çalarak eğlenceyi başlatırlardı. Düğün ziyafeti sırasında at binme ve ok atma gibi gelenekler düğünlerin vazgeçilmez bir parçasıydı.
