Devamlı hareket bozukluğu olarak da tanımlanabilen Obsesif kompulsif bozukluğu, son yıllarda giderek arttı. Bizde merak edenler için Obsesif kompulsif bozukluk nedir? Obsesif kompulsif bozukluğun belirtileri nelerdir? Obsesif kompulsif bozukluğun nedenleri nelerdir? Obsesif kompulsif bozukluk tedavi yöntemleri nelerdir? Obsesif kompulsif bozukluğuna iyi gelen yiyecekler neler? Gibi soruları sizin için cevapladı. İşte detaylar…
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), kişilerin obsesyon ismi verilen devamlı tekrar eden düşüncelere kapılması ve bu düşüncenin kendisini rahatsız etmesinden dolayı, rahatlamak için ritüel ya da kompulsiyon ismi verilen tekrar eden davranışlarda bulunmasıyla karakterize bir durumdur.
Obsesif kompulsif bozukluğa sahip kişiler, kontrol edemedikleri düşünceleri, korkuları ya da imgeleri saplantı haline getirip o şekilde yaşarlar. Bu durum hem kendileri için hem de çevresindeki insanlar için rahatsız edici olabilir.
Obsesif kompulsif bozukluk hastaları, takıntılarını görmezden gelmeye veya durdurmaya çalışsa dahi bu duruma engel olamayacağı gibi endişelerinin de artmasına neden olur. Kişi, stresini hafifletmek için kendini zorlamaya başlar. Takıntılı düşünceler veya dürtülerden kurtulmaya çalışsalar da bu durum bazen daha da kötü sonuçlara yol açabilir.
Obsesif kompulsif bozukluk, takıntılı düşüncelerin günlük hayatı, hatta yaşamsal aktiviteleri etkileyecek düzeye gelmesi sonucu ortaya çıkan ruhsal bir hastalıktır. Takıntılı düşünce ve dürtüler anlamına gelen obsesyon ile yineleyici zihinsel eylemler ve davranışlar anlamına gelen kompulsiyon davranışları bir araya gelerek hastalığı oluşturur.
Obsesyon, yani kişinin zihninde uzaklaştıramadığı fikir, düşünce ve dürtüler, kişinin isteği dışında gelişir. Kişi bunları mantık dışı olarak değerlendirse de düşünmekten kendini alamadığı için yoğun sıkıntı yaşayarak huzursuzluğa ve dolayısıyla anksiyeteye sahip olur.
Obsesyonların yarattığı huzursuzluğu ve sıkıntıyı ortadan kaldırmak amacıyla da yineleyici davranış ve zihinsel eylemler geliştirir. Son yıllarda toplum içinde görülme oranı artış gösteren obsesif kompulsif bozukluk hastalığı her 100 kişiden iki ya da üçünde rastlanabilir.
Genel olarak ergenlik dönemini ve 2-0-30’lu yaşları kapsayan hastalık çocukluk dönemi de dâhil her yaşta görülebilir. Kadınlarda daha sık olarak görülen obsesif bozukluk erkeklerde genellikle erken yaşlarda oluşur.
OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUĞUN NEDENLERİ NELERDİR?
Obsesif kompulsif bozukluğun tam olarak nedeni anlaşılmasa da biyolojik ve çevresel faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir.
BİYOLOJİK FAKTÖRLER
İnsan vücudunun normal işleyişinde devam edebilmesi için beyindeki sinir hücrelerinin birbirleriyle iletişim halinde olması gerekir ve sinir hücreleri elektriksel sinyallerle iletişim kurarlar. Nörotransmiterler adı verilen özel kimyasallar, bu elektriksel mesajların nörondan nöronlara taşınmasını sağlar.
Obsesif kompulsif bozukluk durumunda, beyin içerisindeki belli bölgelerde aşırı aktivite bulunmaktadır. Hasta obsesif kompulsif bozukluk semptomlarını yaşadığında ise beyin daha da aktif hale gelir.
Karmaşık bir yapıya sahip olan beyin, normal fonksiyonlarını devam ettirebilmek için nöron adı verilen sinir hücrelerine ihtiyaç duyar. Elektrik sinyalleri ile iletişim kuran nöronların birbirleriyle bilgi alışverişini sağlayan kimyasallar nörotransimitterlerdir. Bu transmitterler arasında yer alan seratonin seviyesindeki düşme obsesif kompülsif bozukluğun gelişimine neden olabilir.
Seratonin miktarındaki değişimin ebeveynlerden çocuğa geçmesi de obsesif kompulsif bozukluğun genetik olabileceğini düşündürür. Beyindeki seratonin dengesizliği beynin planlama ve sağduyu ile ilgili bölgelerini olumsuz etkiler. Ayrıca streptokok bakterisi nedeniyle oluşan enfeksiyonun da obsesif kompülsiyon gelişimine yol açtığı ile ilgili de araştırmalar vardır.
ÇEVRESEL FAKTÖRLER
Kişinin sosyal ve aile çevresinde yaşadığı stres hastalığın gelişimini tetikleyebilir. Kişide var olan hastalık hafifi semptomlarla seyrederken belirli çevresel faktörler hastalık semptomlarını arttırabilir. Cinsel taciz, kişinin yaşamında köklü değişikliklere sebep olan evlilik, taşınma, çocuk sahibi olma gibi faktörler obsesif kompülsif nedenleri arasında sayılabilir. Bunlara ek olarak hastalık, kişinin sevdiği birini kaybetmesi, okul ya da iş yaşamındaki problemler, insanlarla ilişkilerinde yaşadığı travmalar ve kaygılar da hastalığı tetikleyen önemli sebeplerdendir.
Obsesif kompulsif bozukluğu olan bazı kişiler de çevresel faktörşerden etkilenmektedir. Kişinin yaşadığı bazı çevresel faktörler ve hayatındaki ciddi değişiklikler semptomların kötüleşmesine sebep olabilir. Bu faktörler ise şu şekildedir:
- Taciz,
- Yaşam durumundaki değişiklikler,
- Hastalık,
- Sevilen birinin ölümü,
- İş veya okulla ilgili değişiklikler veya sorunlar,
- İlişki kaygıları.
OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUĞUNUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
- Kirlenme korkusu,
- Düzenli ve simetrik olma,
- Kendisini ya da sevdiklerinin zarar göreceğine dair düşüncelere kapılma,
- Başka birinin dokunduğu nesnelere dokunamamak,
- Nesneler düzgün durmadığında stres olmak,
- El sıkışmaktan rahatsızlık duyma,
- Sürekli el yıkama,
- Aşırı temizlik takıntısı,
- Mikroplardan korkma,
- Devamlı duş alma isteği,
- Devamlı olarak bir şeyleri kontrol etme ihtiyacı duyma,
- Sürekli bir şeyleri sayma,
- Kilitlendiklerinden emin olmak için kapıları tekrar tekrar kontrol etme,
- Kapalı olduğundan emin olmak için ocağı tekrar tekrar kontrol etme,
- Belirli kalıplarda sayma,
- Bir duayı, kelimeyi ya da ifadeyi içten içe tekrarlamak.
En yaygın obsesyon belirtileri:
- Aşırı kuşku ve sürekli güven ihtiyacı
- Simetri, düzen ve kusursuzluk dürtüsü
- Günahkâr düşünmekten korkma
- Sosyal açıdan kabul edilmez bir davranışta bulunmaktan ya da rezil olmaktan korkma
- Hata yapmaktan korkma
- Başkasına zarar vermekten korkma
- Pislik ya da mikrop bulaşmasından korkma
En yaygın kompülsiyon belirtileri:
- El sıkışmamak, kapı tokmağını tutmamak
- Tekrar tekrar ellerini yıkama, duş alma
- Değeri olmayan nesneleri toplama ve biriktirme
- Yapılacak işleri belirli bir sayıda ve belirli sıraya sokarak yapma
- Belirli cümleleri, kelimeleri ya da duaları tekrarlama
- Rahatsız edici, akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen görüntülere, kelimelere ya da düşüncelere takılma
- Yemeklerini belirli bir sıraya göre tüketme
- Evdeki eşyaları ya da kişisel eşyalarını belirli bir biçimde düzenleme
- Günlük rutin işleri yaparken yüksek sesli ya da içinden sürekli sayı sayma isteği
- Kilit, ocak, ütü, elektrik gibi kapanması gerekli olan eşyaları sürekli kontrol etme
OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK TEDAVİSİ
Obsesif kompulsif bozukluk, kendiliğinden iyileşemeyeceği için kişinin mutlaka teşhisi ve tedavisi için özel olarak eğitilmiş bir uzmana yönlendirilmesi gerekir. Obsesif kompulsif bozukluk tedavisinde en etkili yaklaşım, uygun terapiler ile birlikte ilaç tedavisidir.
Obsesif kompülsif bozukluğun teşhisi için herhangi bir laboratuvar testi söz konusu değildir. Konusunda uzman bir psikiyatrist tarafından hastanın davranışları izlemeye alınır ve belirtiler değerlendirilerek hastalık teşhis edilir. Tedavinin başarısında erken teşhis son derece önemlidir. İlaç tedavisi ve bilişsel davranış terapisi birlikte uygulanır.
DAVRANIŞ TERAPİSİ
Obsesif kompulsif bozukluk hastalarında çok sık görülen abartılı ya da takıntılı düşünceleri azaltmaya odaklı bir tedavi yöntemidir.
Obsesif kompulsif bozukluğu olan kişilere, zorlayıcı davranışlarda bulunmadan kaygıya neden olan duygularıyla yüzleşmeleri konusunda yardımcı olmaktır.
Bilişsel davranış terapisi: Terapi tedavisinin amacı hastaların ritüellerini gerçekleştirmesini önleyerek korkularıyla yüzleşmelerini sağlamak ve anksiyetelerini azaltmaktır. Obsesif kompülsif bozukluğu olan hastaların abartılmış felaket içeren düşüncelerini azaltmaya odaklanan bilişsel davranış terapisi ile hastanın gerçek gibi algıladığı düşüncelerden uzaklaştırılması sağlanır.
İLAÇ TEDAVİSİ
Obsesif kompulsif bozukluk hastalarında beyindeki serotonin seviyesini artırmak için ilaç kullanılabilir.
Günlük yaşamda endişe, evham ve takıntılara sahip olabilir. Birçok insan ortaya çıkan bu duygularla yaşamını etkilemelerini izin vermeden çözüme ulaştırabilir. Ancak bazı kişiler gerçeklik duygusunu kaybetmeden doğru olmadığını bilmesine rağmen takıntılı düşüncelere sahip olabilir.
Antidepresan ilaçlar ve beyindeki seratonin düzeyini dengelemeyi sağlayan ilaçlar hastalığın tedavisinde yaygın olarak kullanılır. İlaç ve bilişsel davranış tedavisine cevap vermeyen hastalarda beyin cerrahisi ya da elektrokonvulsif terapi uygulanır. Elektrokonvulsif terapi hastanın başına takılan elektrotlar yardımıyla nöbete sebep olan elektrik şoku verilir. Oluşturulan nöbetler sayesinde beyinde nörotransmitterlerin salınımı artar. Düzenli yapılan tedaviler ile hasta normal yaşantısına dönebilir.
OBSESİF KOMPULSİF TANI YÖNTEMLERİ
-Obsesif kompulsif bozukluk için laboratuvar ortamında gerçekleştirilebilen bir test yoktur. Teşhis, hastanın semptomları ve hastanın genel davranışları üzerine uzman bir doktor tarafından konulabilir.
-Psikiyatrist tarafından gerçekleştirilen psikolojik değerlendirme esnasında düşünceler, duygular, semptomlar ve davranış kalıpları incelenir.
-Obsesif kompulsif bozukluğu (OKB) teşhis etmek bazen zordur, çünkü semptomlar obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu, anksiyete bozuklukları, depresyon, şizofreni veya diğer mental sağlık bozukluklarına benzer olabilir.
-Kişiler hem obsesif kompulsif bozukluğa (OKB), hem de diğer mental bozukluklara sahip olabilir. Bu sebeple hastayı değerlendirecek olan psikiyatrın tüm etkenleri düşünmesi gereklidir.
OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUĞA İYİ GELEN YİYECEKLER
Yurt dışında yapılan bir araştırma, doğru ve etkili bir tedaviyle OKB’li hastalar kaliteli bir hayat sürebilir. Bu doğru ve etkili yöntemlerin başında, sağlıklı bir yaşam ve sağlıklı beslenme yer alıyor. Bizde OKB hastalığına iyi gelen yiyecekleri sizin için sıraladık;
-Kepekli tahıllar
-Az yağlı süt ürünleri
-Balık
-Ceviz
-Keten tohumu